بخشی از مقاله
چکیده:
مراکز شهر در طول تاریخ به عنوان قلب اقتصادی شهر عمل می کردند.اما طی سالهای اخیر به دلیل رشد و توسعه مراکز تجاری در بخشهای جدید باعث کاهش عملکرد اقتصادی مراکز قدیمی و در نتیجه تنزل حیات اقتصادی و اجتماعی و کیفیت بافت شده است . در بافت تاریخی سمنان به دلیل گسترش شهر به سمت شمال شهر و در همین راستا کشیده شدن مراکز تجاری به قست های جدید شهر به تدریج باعث افول رشداقتصادی بازار شده که از پیامدهای آن می توان به فرسودگی بافت بازار،کاهش کیفیت محیط ،مهاجرت افراد بومی و جایگزینی افراد غیر بومی و کم درآمد جامعه اشاره کرد. در این پژوهش با توجه به اصول رویکرد BID - مناطق ارتقاء محیط کسب و کار - به ایجاد رشد اقتصادی در یک منطقه و محاسبه مالیات برآن و مشارکت کسبه و ساکنین منطقه سعی در راستای افزایش کیفیت محیط مسکونی و تجاری نمونه موردی شده است.روش تحقیق توصیفی Bتحلیلی است از طریق مطالعات میدانی و توزیع پرسشنامه و تدوین جدول - swot - به تجزیه و تحلیل اطلاعات پرداخته شده است.و نهایتا راهکارها و سیاستهایی در جهت اجرای رویکرد BID در بافت تاریخی سمنان عنوان شده است.
کلید واژه: ارتقاء محیط کسب و کار,BID ،بافت تاریخی بازار سمنان ،رویکرد اقتصادی،ساماندهی مراکز شهری
مقدمه:
بافت جدید شهرها به سرعت بدون توجه به هماهنگی بافت قدیم در اطراف آن در حال شکل گیری است.بافت جدید با خیابان های عریض و پهن و ساختمان های مرتفع و مراکز تجاری و رفاهی و رفت و آمد خودروها در تقابل با بافت قدیم قرار دارد در صورتی که بافت تاریخی و مرکزی شهر دارای اندوخته میراث باارزشی است که در صورت ساماندهی میتواند باعث جذب گردشگر در مقیاس ملی و منبع درآمدی برای کل شهر باشد و همچنین فضایی باشد برای گردهمایی ساکنین شهر و محلی برای تمرکز تعاملات اجتماعی برای شهرسمنان که فاقد عرصه ها و فضاهای عمومی است.شهرسازان و مدیران شهری در دهه های اخیر مکانیسم ها و رویکردهای مختلفی را جهت بازگرداندن حیات و ساماندهی به مراکز شهر پیشنهاد دادند .از دهه 1970 به بعد یک راهکار اجرایی به نام BID با تاکید بر توسعه اقتصادی حاکم شده و تا به امروز کم و بیش ادامه یافته است و به عنوان مهمترین رویکرد بوده است. بهبود توسعه مناطق کسب و کار - - BID یکی از موفق ترین روشها در احیای و ساماندهی شهری با رویکرد اقتصادی است.
به طوریکه که این روش سعی دارد با رشد اقتصادی دریک منطقه و محاسبه مالیات بر آن ،امکان خدمات رسانی به نواحی مسکونی و تجاری اطراف را فراهم آورد.این روش با اطلاع ساختار اقتصادی ،سبب احیاء و ساماندهی مراکز شهری خواهد شد.BID روشی را پیشنهاد میکندکه از طریق آن می توان با سرمایه های عمومی و مدیریت خصوصی، تأمین خدمات راتوسط نواحی کسب و کار انجام داد. این راه حل موجب می گردد تا کاهش خدمات رسانی شهرداری ها با اعتماد بر سرمایه های بخش خصوصی برطرف گردد و امکانات و خدمات مورد نیاز مناطق مرکزی شهرها از سرمایه های خصوصی صاحبان املاک این مناطق تأمین گردد. بافت قدیم بازار سمنان یکی از بافتهای با ارزش تاریخی ایران است که به عنوان مرکز شهر در برگیرنده معماری و تاریخی باارزش بسیاری است که بازتاب فرهنگ و تمدن این شهر هستند که از جمله این آثار می توان به مسجد جامع ،مسجد سلطانی ،حرم امامزاده یحیی ،راسته بازار و بازار علاءالدوله و تکایای پهنه و ناسار اشاره کرد.
در دوران پس از انقلاب با اتخاذ سیاست های خاص در بخش مسکن ،ساخت و ساز در بخش های شمالی شهر آغاز و زمینه برای توسعه شهر به سمت شمال در دوره های بعدی فراهم شد که این امر باعث شده است بخش مرکزی شهر توان اقتصادی خود را درمقایسه با سالهای قبل از دست داده است و در حال از دست دادن جمعیت ساکن خود بوده و رونق کسب و کار در بعضی زمینه ها رو به افول است و همچنین فراهم نبودن امکانات روز زندگی شهری و کمبود سرمایه گذاری های زیر بنایی و تخریب بخش های مختلف بافت به مرور دچار زوال اجتماعی و فرسودگی کالبدی شده است.در نتیجه تمام مسائل گفته شده ،بافت کهن سمنان اکنون در وضعیت نامناسبی قرار دارد .
هر چند ستون فقرات بافت شامل بازارها ،مساجد و تکایای متصل به آن همچنان از نظر عملکردی زنده و فعالند اما بخش بزرگی از بافت که این ساختار را احاطه کرده است ،ویران و هم از نظر کالبدی فرسوده است و به طور کلی نیز میتوان گفت که خاطره بخش تاریخی شهر در ذهن مردم بسیار کمرنگ شده و شهر بیشتر به بخش شمالی خود شناخته میشود بنابراین ساماندهی این مراکز به عنوان قلب تپنده شهر ،در بهبود کیفیت زندگی ساکنان نقش حیاتی را ایجادمیکند.در ایران درمیان رویکردهای مطرح در دنیا ابعاد کالبدی و اجتماعی مورد آزمون قرار گرفته است اما رویگرد اقتصادی به طور وضوح استفاده ای نشده است .بنابراین در این تحقیق برای نخستین بار درایران رویکرد اقتصادی و از میان روشهای مختلف آن BID به عنوان روش منتخب برگزیده شده است.
هدفهای تحقیق :
.1تعیین معیارهای مناسب ازنظرمبانی نظری و روش BID در بافت تاریخی
.2شناخت ویژگی های بازار سمنان بویژه به لحاظ رویکرد BID در بافت تاریخی
.3انطباق معیارهای مناسب اخذ شده از مبانی نظری دربازار تاریخی سمنان سوالات تحقیق:.1اصول ومعیارهای مناسب قابل اخذ از بررسی مبانی نظری و روش BIDدر بافت های تاریخی چیست ؟ .2 ویژگی های بازار سمنان به لحاظ روش BIDدر بافت تاریخی کدام است؟
.3آیا میتوان معیارهای مناسبBID را در بافت تاریخی سمنان انطباق داد؟
فرضیه ها:
فرضیه :1 به نظر میرسد اصول و معیارهای BID در بافت تاریخی و بازار مرکزی سمنان قابل اجرا و مطلوب میباشد.
فرضیه :2 به نظر میرسد معیارهای بهره وری بهتر از زمین های بایر و بهبود کیفیت زندگی و ارزش افزوده برای املاک در
بخش مرکزی تاریخی بازار سمنان بیش از سایر عوامل در اجرای BIDموثر باشد. روش تحقیق: روش تحقیق روش توصیفی Bتحلیلی با رویکردی کیفی است. در کردآوری اطلاعات با استفاده از مطالعات کتابخانه ای ,اسناد و مدارک و آیین نامه ها و ضوابط مربوط به اصول طراحی در بافت ،مشاهده ،مصاحبه و تکمیل پرسشنامه و در تجزیه و تحلیل داده ها از روش تحلیل علی و مدل تحلیلی SWOT استفاده شده که در آن به بررسی رابطه علت و معلولی بین متغیرهای تحقیق پرداخته شده است.و نهایتا راهکارها و سیاست هایی ارائه شده است.
مبانی نظری:
مرکز شهر در غالب شهر ها بخشی از محدوده شهری است کهمعمولاً نزدیک مرکز هندسی شهر قرار می گیرد و توسط ساکنانش به عنوان مهمترین قسمت جامعه از آن نام برده می شود . در این مکان است که اکثر فعالیت های مهم نظیر خرید ، فعالیت های قانونی و دولتی ، تعاملات اجتماعی ، فستیوال ها و جشن ها صورت می پذیرد . تقریباً در همه جوامع مرکز شهر ، سرشار از فعالیت و پویایی است - Ford, 2003 , p. 231 - از مرکز شهر به قلب شهر تعبیر می شود . این ناحیه از مرکز شهر تراکم بالای جمعیتی داشته مرکز شهر به عنوان مرکز اقتصادی شهر تلقی می شود - - Britannica , 2000
در واقع BID از طریق ایجاد اماکن رشد اقتصادی در یک منطقه و محاسبه مالیات بر آن ، با اتکا بر ابزارهای اقتصادی ، نسبت به خدمات دهی به نواحی مسکونی و تجاری اطراف خود ، اقدام می نماید . بنابراین ، این روش ، اصولا یک مفهوم کالبدی و فیزیکی صرف که منتج از مبانی فکری و نظری پایه باشد نیست بلکه مفهومی در جهت توانمند سازی اقتصادی و احیاء محلات یا مناطق شهری و به ویژه »منطقه مرکزی شهری - Mitchell 1999 - « مطرح شده است . از این رو ، به فراخور شرایط خاص فیزیکی ، برنامه ریزی اقتصادی و اجتماعی شهرها و محلات مختلف ، BID ها ویژگی ها و گاه کارکردهای مختلفی می یابند .
رویکردBID برای حکومت های محلی، تضمین منافع عمومی انتقال تأمین خدمات از سطح ملی به سطح محلی و از سطح محلی به نهادهای خصوصی است - S.Davis 1997:187 - .رویکرد اقتصادی در باززنده سازی و ساماندهی مراکز شهری بر افزایش رونق اقتصادی محدوده از طریق افزایش کیفیت زندگی در محیط تاکید دارد .این رویکرد نخستین تجربه های خود را در ایالت متحده ،کانادا و کشورهای اروپایی غربی آغاز نمود.بررسی پیشینه روش نشان میدهد که BID ها را یک پدیده آمریکای شمالی دانست .طی سالهای 1920 تا 1960 ،شهروندان و خریداران با استفاده از وسایل نقلیه عمومی و مراجعه به مراکز شهری احتیاجات خور را از بازارچه ها و خرده فروشی های موجود در مرکز شهر تامین می نمودند .اما با وجود آمدن فروشگاه های بزرگ در حومه شهرها،تمایل شهروندان برای استفاده از فروشگاه های جدید شهر در حومه شهرها ،نه تنها از سیستم تهویه مطلوب برخوردار بودند ،بلکه تسهیلاتی نظیر پارکینگ را نیز در اختیار مشتریان قرار می دادند.به دنبال جذب مشتریان و بازدیدکنندگان به مراکز خرید حومه ای ،خود به خود مراکز شهری روند رو به افولی را در پیش گرفتند
