بخشی از مقاله
چکیده
هدف پژوهش حاضر بررسی رابطه بین بهزیستی روانشناختی و هوش معنوی در بین دانشجویان پیام نور لردگان بود. جامعه آماری شامل تمامی دانشجویان دانشگاه پیام نور لردگان در سال تحصیلی 94-95 بود که تعداد 120 نفر با روش نمونه گیری تصادفی خوشهای انتخاب شده، و مورد مطالعه قرار گرفتهاند. ابزار جمعآوری دادهها پرسشنامه استاندارد شده هوش معنوی - عبدااللهزاده و همکاران، - 1387 و بهزیستی روانشناختی - ریف، - 1995 بود. با استفاده از روش×آماری همبستگی پیرسون، تحلیل واریانس یکطرفه و T مستقل، دادها مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفتند. نتایج نشان داد که بین بهزیستی روانشناختی و هوش معنوی رابطه مثبت وجود دارد. اما بین تحصیلات و جنسیت با بهزیستی در دانشجویان رشتههای مختلف تفاوت معناداری وجود نداشت . - P> 0/05 -
کلمات کلیدی : بهزیستی روانشناختی، هوش معنوی، دانشجویان
مقدمه
بهداشت و سلامت روان×یکی×از×نیازهای×اجتماعی×است؛×چرا×که×عملکرد×مطلوب×یک×جامعه×مستلزم×برخورداری×از×افرادی×است×که× از نظرسلامت و×بهداشت×روان×در×وضعیت مطلوبی قرار دارند - موحدی، . - 2009 کاربرد سلامتروان در روانشناسی مثبتنگر از اهمیت ویژهای برخوردار است. در بطن جنبش نوین روانشناسی مثبت نگر، بسیاری از پژوهشگران برجسته بر لزوم در نظر گرفتن جنبههای مثبت بشر و مفهوم بهزیستی در تعریف سلامتروان تاکید کردهاند و غالب آنها فقدان بیماریهای روانی و وجود سطوح بالای بهزیستی را به عنوان سلامتروانی تلقی میکنند. بهزیستی روانی و هوش معنوی به عنوان یکی از مؤفههای اصلی سلامتروانی توجه بسیاری از روانشناسان و پژوهشگران را به خود اختصاص داده، و پژوهشهایی در این باره انجام شده است. مدل ریف از مهمترین مدل های حوزهی بهزیستی روانشناختی است، که در این پژوهش مورد استفاده قرار گرفته است. ریف بهزیستی روانشناختی را " تلاش برای کمال در جهت تحقق توانایی های بالقوه ی واقعی فرد" میداند. در این دیدگاه بهزیستی روانشناختی در تلاش برای ارتقاء استعدادها و توانایی های فرد متجلی می شود - ریف، . - 1995
مفهوم بهزیستی به تجارب و عملکرد بهینه روانشناختی اشاره دارد. دو رویکرد عمده در تعریف بهزیستی وجود دارد، لذتگرایی و فضیلتگرایی. بر اساس رویکرد لذت گرایی، بهزیستی شامل شادکامی ذهنی لذت و اجتناب از درد م باشد. در مقابل، روانشناسان پیرو دیدگاه فضیلتگرایی معتقدند مفهوم اصلی بهزیستی، بالفعل شدن توان بالقوه فرد در فرآیند ادراک خود میباشد. بهطور کلی در روانشناسی بالینی، رویکرد فضیلتگرایی به دلیل ارتباط آن با توان بالقوه انسانی و نیرومندساختن او امکان پذیرتر به نظر میرسد - معینزاده و همکاران، . - 2010 علاوه بر این، ابعاد بهزیستی روانشناختی شامل پذیرش خود - توانایی دیدن و پذیرفتن نقاط قوت و ضعف خود - ، رابطه مثبت با دیگران - داشتن ارتباط نزدیک و ارزشمند با افراد مهم زندگی - ، خو مختاری - توانایی و قدرت پیگیری خواستها و عمل بر اساس اصول شخصی حتی اگر مخالف آداب و رسوم و تقاضاهای اجتماعی باشد - ، زندگی هدفمند - داشتن غایت ها و اهدافی است که به زندگی فرد جهت و معنا بخشد - ، رشد شخصی - به این معنا که استعدادها و تواناییهای بالقوهی فرد در طی زمان و در طول زندگی بالفعل خواهد شد - و تسلط بر محیط - توانایی تنظیم و مدیریت امور زندگی به ویژه مسائل زندگی روزمره - است - هاپرت و همکاران، 2008؛ الدلکلیوگلی و همکاران، . - 2010
بعلاوه بر بهزیستی روانشناختی،اخیراً روانشناسان سازه ای را×به×عنوان×عامل×مهم تأثیرگذار بر×سلامت×روان×به×نام×هو×ش معنوی×معرفی×کردهاند×که×توجه×و× علاقهی×جهانی×را برانگیخته است. هوش معنوی بیانگر مجموع ای از تواناییها و ظرفیتها×و×منابع معنوی×است×که×کار×در×جهت×آن×ها× موج×ایجاد×انطباق پذیری×و در نتیجه سلامت×روان×ایراد میشود - چراغی و همکاران، - 2007 و بالاترین سطوح رشد را در حیطههای مختلف شناختی، اخلاقی، هیجانی، بینفردی و ... شامل می شود و فرد را در جهت هماهنگی با پدیدههای اطرافش و دستیابی به یکپارچگی درونی و بیرونی یاری می نماید - صمدی، . - 2005 این هوش به فرد دید کلی در مورد زندگی و همه تجارب و رویدادها میدهد و او را قادر به استفاده از ظرفیت ها و منابع معنوی برای تصمیمگیریهای مهم و حل مسائل روزانه می کند - سهراب و همکاران، . - 2006
پژوهش رحیمی پور و همکاران - - 1393 نشان داد هر چه×هوش معنوی افراد سالمند بیشتر باشد، بهزیستی روانشناختی و رضایت از زندگی در آنها بیشتر می شودو همچنین مؤلفه تولید×معنای شخصی در هوش معنوی دارای بیشترین تأثیر را بر بهزیستی روانشناختی دارد×و×اینکه هوش معنوی می تواند به عنوان واسطه میان بهزیستی روانشناختی×و×رضایت×از زندگی قرار×گیرد؟ مطالعات تامپسون - - 2012 نشان داد که هوش معنوی به رشد و غنا و تقویت هوش هیجانی کمک و یاری میرساند و همچنین هوش هیجانی در رسیدن فرد به یک هوش معنوی بالا یاری دهنده است. بنابراین میتوان فرض کرد که برای رسیدن به یک زندگی شاد و خوشبخت همراه با سلامتی جسمی و روانی، هوش معنوی و هوش هیجانی لازم و ملزوم یکدیگر هستند. شعبانی و همکاران - - 2010 طبق پژوهشی به این نتایج دست یافتند که هوش معنوی در سلامت روان تاثیر دارد. خیراللهی - - 2008
در پژوهش خود با عنوان "تحلیل×روابط×بین×معنای×معنوی×با×بهزیستی×معنوی،×شادی×ذهنی،×رضایت×از زندگی، شکوفایی×روان×شناختی،×امید×به آینده و هدفمندی در زندگی دانشجویان " به این نتایج دست یافتند که بین×معنای×معنوی×با×دو×زیر×مقیاس×بهزیستی×معنوی - ×باور×معنوی و آرامش معنوی - ، شادی ذهنی، رضایت از زندگی، شکوفایی روانشناختی و ... در زندگی×رابطه×مثبت×و×معنادار×وجود×دارد×و×بیشترین× رابطه×معنای×معنوی با×هدفمندی×در×زندگی دانشجویان میباشد. به عبارت دیگر×زمانی که دانشجویان درک×کنند که معنا داری در زندگیشان مبتنی بر معنویت ×است، تلاش ×میکنند ×که ×هدفمند رفتار کنند. بهزیستی روانشناختی به علت مرتبط بودن با کیفیت زندگی شخصی و اجتماعی، نقش مهمی در موفقیت و هدایت فرد دارد. لازم به ذکر است، هوش معنوی هم به لحاظ تاثیری که بر فرد دارد، می تواند رفتار فرد را به سوی سلامتی و بهزیستی هدایت کند که این فرآیند برای دانشجویان که آینده سازان کشور هستند، بسیار ضروری است. بنابراین مطالعه در این زمینه می باشد که هوش معنوی می تواند بر بهزیستی روانشناختی تاثیر داشته باشد؛ زیرا این دو متغییر را میتوان با آموزش تقویت نمود و با این موضوع از بسیاری از آسیبهای اجتماعی نیز میتوان جلوگیری کرد. از این رو، پژوهش حاضر درصدد سنجش رابطه بهزیستی روانشناختی و هوش معنوی دانشجویان دانشگاه پیام نور لردگان انجام شد.
روش تحقیق
پژوهش حاضر، از نوع توصیفی - پیمایشی است و با روش همبستگی انجام گرفت. جامعه آماری این پژوهش شامل تمامی دانشجویان دانشگاه پیام نور لردگان بوده که در سال تحصیلی 94- 95 مشغول به تحصیل بودند. که تعداد 120 نفر به عنوان نمونه با روش نمونه گیری تصادفی خوشهای به تفکیک جنسیت انتخاب و مورد مطالعه قرار گرفتهاند. از این تعداد 70 نفر دختر و 50 نفر پسر بودند. ابزار جمع آوری اطلاعات آزمون مقیاس بهزیستی روانشناختی ریف - 1995 - و از پرسشنامه هوش معنوی - 1387 - استفاده شد.
ابزار جمعآوری اطلاعات
ریف برای اندازهگیری مقیاس بهزیستی روانشناختی، پرسشنامه بهزیستی روانشناختی همچون پرسشنامه 30 عبارتی، 14 عبارتی، 9 عبارتی و 3 عبارتی را طراحی کرد. پس از بررسیهای اولیه نسخه اصلی مقیاسهای بهزیستی روانشناختی که دارای 84 عبارت است، تهیه شد. سپس نسخههای 54 عبارتی و فرم کوتاه 18 عبارتی طراحی شد. در این پرسشنامه که برای بزرگسالان تهیه شده است آزمودنی باید در یک طبقه لیکرت 6 درجهای 1= - کاملاً مخالفم تا =6 کاملاً موافقم - مشخص سازد که تا چه حد با هر یک از عبارات موافق یا مخالف است. پرسشنامه هوش معنوی در ایران که توسط عبدااللهزاده و همکاران - 1387 - با 29 عبارت طراحی گردید. این ابزار در ایران با توجه به ویژگیهای فرهنگی این جامعه تدوین و سپس اعتبارسنجی شده است. گویههای ابزار مذکور دارای گزینهای کاملاً مخالفم، مخالفم، تا حدودی، موافقم و کاملاً موافقم - نمره یک تا پنج - است. دامنه تغییرات 29 تا 145 میباشد - کریموی و همکاران، . - 1393
روایی و پایایی
در هر پرسشنامه علمی، روایی وسیله اندازهگیری بسیار مهمی است. در واقع موضوع روایی از آن جهت اهمیت دارد که اندازهگیری نامناسب و ناکافی میتواند هر پژوهش علمی را بیارزش و ناروا سازد. پرسشنامههای استفاده شده در این پژوهش استاندارد شده بوده و از روایی برخوردار بودهاند. پرسشنامه بهزیستی روانشناختی، ضریب همسانی درونی فرم کوتاه مقیاسهای بهزیستی روانشناختی و همچنین ضریب همسانی درونی کل آزمون حدود 0/50 گزارش شده است. پرسشنامه هوش معنوی روی 280 نفر نمونه اجرا شد، پایایی در این مرحله 0/89 به دست آمد. برای بررسی روایی علاوه بر روایی محتوا که سؤالها با نظر متخصصها تأیید شد. از تحلیل عاملی نیز استفاده شد. در چرخش واریماکس 2 عامل اصلی »درک و ارتباط با سرچشمه هستی« با 12 سؤال و »زندگی معنوی یا اتکاء به هسته درونی« با 17 سؤال بدست آمد. رابطه همبستگی بین عامل اول این پرسشنامه با پرسشنامه هوش معنوی جامع 83 سؤالی آمرام و درایر - 2007 - به میزان 0/76 در سطح 0/01 بدست آمده است. رابطه همبستگی بین عامل دوم این پرسشنامه با پرسشنامه هوش معنوی جامعه 83 سؤالی آمرام و درایر - 2007 - به میزان 0/71 در سطح 0/01 بدست آمده است. این موضوع بیانگر اعتبار همگرا پرسشنامه است. نتایج فوق - اعتبار همگرا - از اجرای دو پرسشنامه روی 200 نفر از ساکنین شهر بند گز و 190 نفر از دانشجویان دانشگاه پیام نور بهشهر بدست آمده است - کریموی و همکاران، . - 1393
یافته ها
فرضیه اول: بین هوش معنوی و بهزیستی روانشناختی دانشجویان دانشگاه پیام نور لردگان رابطه معنادار وجود دارد.
