بخشی از مقاله
چکیده
تعیین مناطق مولد سیل و اولویت بندی زیرحوضه ها از نظر پتانسیل سیلخیزی میتواند در مدیریت بهتر آبخیزهای بزرگ، نقش داشته باشد درتحقیق حاضرجهت شبیه سازی فرآیند بارش رواناب و سیل، از روش پویایی سیستم استفاده شده که در محیط نرم افزار ونسیم انجام میگیرد نتایج نشانمیدهد که مقادیر دبی تا اوج شبیه سازی شده و مشاهداتی اختلاف چندانی با هم نداشته و این نشانه خوبی از کارایی مدل واسنجی شده دینامیکی در برآورد دبی اوج جریان میباشد.
بیشترین دبی اوج را زیرحوزه 4و5 دارند که به دلیل پوشش گیاهی کمتر و وجود رخنمون سنگی و شیب بیشتر در این زیرحوزهها میباشد و کمترین دبی اوج و میزان سیلاب مربوط به زیرحوزه 3 میباشد که کمترین مساحت را نیز دارد میتوان دلیل کاهش میزان دبی اوج در این زیرحوزه را وجود پوششگیاهی بیشتر دانست. البته میزان بارش در هر رگبار بر میزان سیل خروجی زیرحوزهها تاثیر زیادی گذاشته و در بارشها با مقادیر بیشتر میزان سیل خروجی بیشتر و در مقادیر کم بارش میزان سیل خروجی زیرحوزهها کاهش یافته است
-1مقدمه
سیلاب بهعنوان مهمترین فرآیند تغییردهنده چهره زمین، از پدیدههای مختلف ژئومورفولوژیکی و اقلیمی متأثر است. پیشبینی رواناب حاصل از بارشهای جوی و درک کمی فرآیندهای مختلف تولید آن، بهعنوان یکی از مباحث مهم و بنیادی در دانش هیدرولوژی به شمار میرود. تعیین کمی و کیفی رواناب بهعنوان مبنای مطالعات جهت توسعه و بهرهبرداری از منابع آب در حوزههای آبخیز هست
برای بررسی و کنترل رواناب، روشها و مدلهای متعددی ارائه گردیده است. یکی از این مدلها، روش پویایی سیستم هست. رویکرد پویایی سیستمها، برگرفته از تفکر سیستمی، ابزاری مفید در مدیریت و برنامهریزی سیستمهاست. تفکر سیستمی که اساس و مبنای رویکرد پویایی سیستمها به شمار میرود، در مقابل تفکر خطی به کار میرود.
مدلسازی بهرهبرداری تلفیقی از منابع آب پایاب سد شهر چای - ارومیه - به روش پویائی سیستم را انجام دادند. نتایج اجرای مدل برای چهار سال آینده نشان میدهند که تأمین کل نیاز آب شرب و صنعت از مخزن سد، مدیریت صحیحی نیست، زیرا با کاهش برداشت آب از چاههای شرب، حجم ذخیره آب در آبخوان افزایش چشمگیری خواهد یافت.
دربندی و همکاران - - 1392، کارایی مدل پویایی سیستم را در شبیهسازی فرآیند بارش - رواناب بررسی کردهاند. در این تحقیق از دو مدل پویایی سیستم - Vensim - و برنامهریزی ژنتیک برای شبیهسازی فرایند بارش - رواناب در حوضه آبریز لیقوان استفاده گردید .نتایج حاکی از دقت بالای مدل Vensim در شبیه سازی فرایند بار ش -رواناب نسبت به مدل برنامه ریزی ژنتیک می باشد .
نتایج نشان می دهد که مدل Vensim برای اکثر رویدادها ضریب همبستگی بالایی نسبت به برنامه ریزی ژنتیک داشته همچنین در پیش بینی دبی و زمان اوج کمترین خطای مطلق را دارد. اسماعیلیان - 1394 - به شبیهسازی و اولویتبندی عوامل مؤثر در فرسایش آبی با استفاده از پویایی سیستم پرداخت همچنین نتایج حاکی از آناند که این مدل با در نطرگرفتن کلیه عوامل مؤثر در فرسایش، قابلیت خوبی در شبیهسازی فرسایش خاک داشته است.
خی شیا و کیم لنگ - 2013 - ، جهت مدیریت کارآمد منابع آب در سنگاپور از مدل پویائی سیستم استفاده نمودهاند. بذرکار و همکاران - 2013 - به مطالعه و بررسی عوامل منجر به افزایش شدت سیل با استفاده از پویایی سیستم در حوزهی آبخیز تهران پرداختند.. نتایج نشان میدهند که ضریب رواناب، طول آبراهه، نرخ رشد جمعیت و شیب حوزه به ترتیب بیشترین تأثیر در وقوع سیل داشته است. یوهوان و همکاران - - 2016با استفاده از مدل سیستم دینامیک بهره برداری پایدار از منابع آب در چین را بررسی کردند .به طور کلی، نتایج مدل می تواند جهت برنامه ریزی و سرمایه گذاری در حوضه به منظور افزایش امنیت غذایی، توسعه معیشت، رشد اجتماعی و اقتصادی، و مدیریت پایدار منابع طبیعی کمک کند.
بیشترمطالعات انجام شده با استفاده از پویایی سیستم در زمینه منابع طبیعی یا علوم محیطی مربوط به مدیریت منابع آب و روشهای بهره برداری بهینه از منابع آب بوده در این پژوهش به بررسی سیلخیزی زیرحوزههای حوزهآبخیز اسکندری با استفاده از پویایی سیستم پرداخته شده است.
2 -مواد و روشها
-1-2 ویژگیها و موقعیت جغرافیایی منطقه
منطقه مورد مطالعه حوزه آبخیز اسکندری واقع در غرب استان اصفهان میباشد. حوضه مذکور با داشتن مساحتی بالغ بر 1649کیلومتر مربع و ارتفاع متوسط وزنی2626متر از سطح دریا و مختصات 50° 02 تا 50° 30 طول شرقی و 32° 42 تا 11 33° عرض شمالی در حوضه آبریز سد زاینده رود واقع شده است. رودخانه پلاسجان که از ارتفاعات شهرستان فریدون شهر از توابع استان اصفهان سرچشمه میگیرد در حوزه آبخیز اسکندری جاری میباشد. متوسط آبدهی سالانه آن 131 میلیون متر مکعب است میانگین بارندگی سالیانه حوزه آبخیز اسکندری 339 میلی متر محاسبه شده است. رودخانه پلاسجان که بعد از زاینده رود مهم ترین شاخه حوضه آبریز زاینده رود میباشد، در نزدیکی روستای علی آباد واقع در منتهی الیه غرب دریاچه سد زاینده رود، به رودخانه زاینده رود ملحق میشود. در 1Error> Reference source not found. موقعیت حوزه آبخیز اسکندری در ایران و استان اصفهان نشان داده شده است.
شکل.1 موقعیت جغرافیای حوزه آبخیز اسکندری
