بخشی از مقاله
چکیده
دیابت یک بیماری مشکل ساز برای بدن است که در آن اختلال سطح بالای گلوکز خون وجود دارد بر اساس اینکه چقدر سطح گلوکز خون بالا باشد و چه مدت بالا باشد فرد می تواند نیاز به بستری در بیمارستان پیدا کند. هدف از پژوهش حاضر شناسایی عوامل مؤثر و مهم ترین و مؤثرترین عامل در ابتلا به بیماری دیابت و به دست آوردن بهترین معادله رگرسیون عوامل تأثیرگذار در ابتلا به این بیماری می باشد. جامعه آماری در این پژوهش کلیه بیماران مبتلا به دیابت مراجعه کننده به مرکز دیابت - مرکز تحقیقات غدد و متابولیسم - اصفهان و نمونه آماری 300 نفر از بیماران دیابتی این مرکز می باشد.
با توجه به بررسی پرونده پزشکی این بیماران 21 عامل موجود در پرونده آنان مورد مطالعه قرارگرفت. از این 21 عامل 8 پارامتر آن کیفی و 13 پارامتر دیگر از نوع متغیرهای کمی بودند و شامل عوامل جنس، سن، قد، وزن، نوع درمان، نوع دیابت، سابقه وراثتی، ابتلا به سایر بیماری ها، تعداد فرزندان، شغل، میزان تحصیلات، قدخون ناشتا SPS، قندخون دو ساعت بعد از غذا2h ، اوره BUM، کراتین CR، تری گلیسیرید TG، کلسترول CHO، لیپوپروتئین با چگالی بالا - کلسترول مفید - HDL، لیپوپروتئین با چگالی پایین - کلسترول مضر - LDL و A/C نوعی هموگلوبین برای بررسی درمان در یکماه گذشته، بودند که مورد مطالعه و آزمون قرار گرفتند.
با استفاده از آزمونهای تحلیل رگرسیون چندگانه و آزمونهای طرح عاملی استقلال و یا وابستگی عوامل و ضریب همبستگی متغیر پاسخ و مستقل نسبت به یکدیگر بررسی گردید. همچنین پیش فرض استقلال باقیمانده ها، نرمال بودن توزیع و همگنی واریانس ها نیز تأیید گردید. با توجه به مقایسه مقادیر R2 در مدلهای یافت شده از نتایج رگرسیون چندگانه، می توان بهترین مدل رگرسین به دست آمده برای قندخون ناشتا - R2=0.260 - را شامل سه متغیر وزن و A/C و LDL در معادله آن دانست و نیز برای قندخون دو ساعت بعد از غذا - R2 =0.287 - معادله رگرسیونی آن را شامل چهار متغیر وزن و LDL و A/C و CHO دانست.
به آن معنی است که یافته های پژوهش حاضر نشان می دهد مقادیر وزن، کلسترولCHO، کلسترول مضرLDL، و تری گلیسیریدTG در ابتلا به بیماری دیابت به شدت می تواند مؤثر باشد و با توجه به مقادیر ضریب تعیین مدل رگرسیونی - R2 - مؤثرترین عامل از بین این عوامل میزان لیپوپروتئین با چگالی پایین - کلسترول مضر خون، - LDL می باشد. لذا عوامل تأثیرگذار در کاهش لیپوپروتئین با چگالی پایین، نظیر رژیم های غذایی و ورزش و... در پیشگیری ابتلا به بیماری دیابت می تواند بسیار مفید واقع شود.
مقدمه
گلوکز یک قند بشمار می آید و یکی از منابع انرژی بدن می باشد، برخی ارگانهای بدن مثل مغز به گلوکز به عنوان تنها منبع انرژی وابسته هستند در نتیجه برای بدن حفظ مقدار گلوکز نرمال اهمیت دارد و مقادیر بالا و پایین آن در خون عواقب جدی به دنبال دارد - سرحدی و همکاران، . - 1395 دیابت بیماری ای است که در آن اختلال بصورت سطح بالای گلوکز خون وجود دارد بر اساس اینکه چقدر سطح گلوکز خون بالا باشد و چه مدت بالا باشد فرد میتواند احساس بیماری نکند یا اینکه طوری بیمار شود که نیاز به بستری در بیمارستان پیدا کند.
معمولاً پزشک وقتی برای آزمایش درخواست میکند که بیمارعلایمی همچون تشنگی، تکرّر ادرار، کاهش وزن، تاری دید و خستگی داشته باشد - سرحدی و همکاران، . - 1395 انسولین هورمونی است که سبب برداشت گلوکز حاصل از هضم و جذب غذا در جریان خون می شود و این کار را توسط تغییر سوخت سلولی از چربی به گلوکز انجام می دهد، انسولین همچنین پیامی مبنی بر ساخت گلیکوژن - شکل ذخیره ای از گلوکز - و تری گلسیرید از گلوکز را می دهد، تری گلسیرید پس از ساخت در سلول های چربی ذخیره می شود، انسولین تمامی این کارها را توسط اثر خود بر سلول های کبدی، عضلانی و چربی انجام می دهد.
در کبد انسولین سبب می شود که گلوکز به گلیکوژن تبدیل شود که یک شکل ذخیره ای گلوکز است و همچنین از گلوکز تری گلسیرید نیز ساخته می شود که یک شکل ذخیره ای از چربی است، در عضلات انسولین اجازه ی انتقال گلوکز به داخل سلول های عضلانی را می دهد، در بافت چربی انسولین سبب توقف تجزیه ی تری گلسیرید و مهار رهاسازی اسیدهای چرب به داخل جریان خون می شود - لاریجانی و همکاران، . - 1395
انواع مختلفی از بیماری دیابتی وجود دارد که تمامی آنها اختلال در عملکرد سلول بتا وجود دارد ولی در تعدادی از انواع هم پاسخ بدن نسبت به هورمون انسولین کارایی کمتری پیدا کرده است که این وضعیت تحت عنوان مقاومت به انسولین در نظر گرفته می شود، انجمن دیابت آمریکا دیابت را به چهار گروه اصلی تقسیم می کند: نوع I، نوع II، سایر انواع خاص دیابت و دیابت حاملگی. در نوع Iکه قبلاً با عنوان دیابت وابسته به انسولین و یا دیابت جوانی از آن یاد می شد، سیستم ایمنی خود بیمار به سلول های بتای خودش حمله کرده و آنها را تخریب می کند که این واکنش را به عنوان بیماری خود ایمنی می شناسند، بیمار برای کنترل قند خون خود نیاز به تزریق انسولین دارد، بسیاری از بیماران مبتلا به این نوع دیابت لاغر هستند - سرحدی و همکاران، . - 1395
نوع IIکه قبلاً از آن به عنوان دیابت بزرگسالی و یا غیر وابسته به انسولین یاد می شد و شایعترین نوع دیابت هم می باشد، مقاومت نسبت به انسولین وجود دارد که سبب می شود که بدن به انسولین بیشتری برای کاهش قند خون نیاز داشته باشد، بیماران همچنین درجاتی از فقدان سلول های بتا در جزایر پانکراس را دارا می باشد ولی به وسعت نوع I نمی باشد، بسیاری از مبتلایان به این نوع دیابت اضافه وزن دارند و یا چاق هستند. بیمارانی که از دیابت نوع 1 و 2 رنج می برند نسبت به افراد عادی بیشتر در خطر مرگ و میر قرار دارند. درصد بالای مرگ و میر را میتوان به بیماریهای قلبی عروقی نسبت داد - سرحدی و همکاران، . - 1395
سایر انواع خاص دیابت، نوع ناشایع تر دیابت است که برای اختلال عملکرد سلول های بتا و یا اختلال عملکرد انسولین علت مشخصی وجود دارد، برخی از این علل دخیل بسیار نادر هستند بنابراین بهتر است که ما فقط راجع به دلایل شایع تر صحبت کنیم - لاریجانی و همکاران، .1 : - 1395دیابت در اثر جهش های ژنی، .2دیابت حاصل از مصرف دارو و .3دیابت حاملگی: دیابت جوانان در هنگام بلوغ - MODY - به نوعی از دیابت اطلاق می شود که در سنین کودکی و یا نوجوانی - قبل از 25 سالگی - بروز می کند و نحوه ارث آن هم با الگوی اتوزومی غالب است که سبب می شود که اگر فردی مبتلا به آن باشد نیمی از بچه هایش هم به این بیماری مبتلا خواهند شد. در حدود یک درصد بیماران مبتلا به دیابت MODY دارند. برای این نوع دیابت، 6 نقص ژنتیکی کشف شده است.
یکی از این نقص ها که سبب ایجاد 2MODY می شود در ژنی است که سبب می شود سلول های بتا سطح گلوکز خون را حس کنند - ژن گلوکنیاز - و در نتیجه سبب تنظیم رها سازی انسولین از این سلول ها می شود. 2MODY را می توان به آسانی توسط داروهای خوراکی که سبب تحریک رهاسازی انسولین می شود درمان کرد، بیماران مبتلابه این نوع معمولاً چاق نیستند، در حدود یک درصد بیماران دیابتی یک نقص ژنتیکی در میتوکندری - ماشین تولید انرژی سلول - دارند که سبب مرگ زودرس سلول های بتای آنها می شود.
اگر فردی عملکرد کاهش یافته سلول بتا را داشته باشد، استفاده از داروهایی که سبب کاهش کارایی انسولین و یا کاهش بیشتر عملکرد سلول بتا می شوند می توانند در فرد ایجاد دیابت کنند و برای مثال، استروئیدها مثل پردنیزولون و دگزامتازون که برای سرکوب التهاب استفاده می شوند می توانند سبب افزایش سطح گلوکز خون شوند.
نیاسین نیز دارویی است که جهت کاهش تری گلیسیرید و بالا بردن HDL استفاده می شود نیز سبب کاهش کارایی انسولین و افزایش سطح گلوکز خون می شوند، داروهایی که سبب سرکوب سیستم ایمنی بعد از پیوند اعضا می شوند نیز سبب مقاومت به انسولین و هم سبب کاهش عملکرد سلول های بتا می شوند که در نهایت منجر به بروز دیابت خواهد شد. حاملگی سبب افزایش نیاز بدن به انسولین می شود.
دیابت وقتی ایجاد می شود که شخص ظرفیت محدودی از لحاظ عملکرد سلول های بتا داشته باشد بطوریکه نتواند به این نیاز افزایش یافته انسولین پاسخ دهد که سبب ایجاد دیابت حاملگی می شود. اغلب سطح گلوکز خون بعد از حاملگی به سطح طبیعی برمی گردد ولی بیمار در ریسک بالاتری از لحاظ ابتلا به دیابت نوع II در آینده خواهد بود - لاریجانی و همکاران، . - 1395
چربی ها از بخشهای مهم ساختمانی غشاء و بزرگترین ذخیره غذایی انرژی شیمیایی به شمار میروند که اغلب برای انقباض عضلانی مورد استفاده قرار می گیرند - رودس فلانز، . - 1386 این ترکیبات مختلف و نامتجانس معمولا از نظر ساختمانی شبیه به کربوهیدراتها و دارای کربن، هیدروژن و اکسیژن می باشند، بعضی چربیها به ویژه کلسترول و فسفولیپیدها در ترکیب غشای سلول سهیم اند و نفوذ مواد غذایی را از غشای سلولی تنظیم می کند. لیپید های غیر قطبی در طول اعصابی که اکسون آنها توسط یک غلاف میلین پوشیده شده است، به عنوان یک عایق الکتریکی عمل کرده و باعث انتشار امواج می شود اسیدهای چرب ضروری را تأمین می کنند.
اسیدهای چرب ضروری خصوصیاتی مشابه ویتامین ها دارند بدین جهت به ویتامین Fمشهورند - میرزا خانی، . - 1392 براساس طبقه بندی مرسوم چربیها را میتوان دریکی ازسه دسته اصلی چربیهای ساده - چربی خنثی،تری گلیسریدها - چربیهای مرکب - فسسفو لیپید،گلیکو لیپید ولیپوپروتئین - وچربی های مشتق - اسید های چرب واستروئید ها قرارداد .
چربیهایی که هم درگیاهان و هم درحیوانات یافت می شوند عموما روغنی بوده در آب نامحلولند. چربیهای ساده اغلب - چربیهای خنثی - نامیده میشوند و عمدتا شامل تری گلیسریدها1 هستند.تری گلیسریدها که فراوان ترین چربی بدن محسوب میشوند عمده ترین شکل ذخیره چربی - بیش از 95 درصدچربی بدن به صورت تری گلیسریداست - را تشکیل می دهند.
