بخشی از مقاله
خلاصه
تغییرات مداوم و ناگهانی نیازهای آموزشی و پیچیدگی فرآیند یادگیری باعث گردیده تا نظام های آموزشی با صرف هزینه و مدت زمان زیاد، اقدام به ایجاد استانداردها و پروتکل های آموزشی مبتنی بر سیستم های دیجیتال و مجازی نمایند. با این حال عوامل بسیاری در پذیرش و کاربرد سیستمهای دیجیتال و مجازی در نظام آموزش و یادگیری تأثیرگذار میباشد. براین اساس پژوهش حاضر با هدف شناسایی و اولویت بندی عوامل مؤثر بر پذیرش و کاربرد سیستم های دیجیتال و مجازی در آموزش و یادگیری با رویکردی ترکیبی - کیفی-کمی - و در قالب مطالعهای توصیفی-موردی صورت گرفته است.
به این منظور در طی فرآیندی سهمرحلهای، ابتدا ضمن شناسایی مهمترین عوامل مؤثر بر پذیرش و کاربرد سیستم های دیجیتال و مجازی با مطالعه عمیق ادبیات نظری، مدل سلسله مراتبی پژوهش در طی مصاحبه نیمهساختاریافته با خبرگان بومیسازی گردید. نتایج پژوهش نشان داد که عوامل سیستمی و فنی ، عوامل آموزشی و عوامل اقتصادی بیش از سایر عوامل بر پذیرش و کاربرد سیستم های دیجیتال و مجازی تأثیرگذار بودهاند
.1 مقدمه - با 2 خط 9pt فاصله از کلمات کلیدی -
بطورکلی آموزش و یادگیری یکی از نیازهای اجتناب ناپذیر انسان محسوب می شود. با این حال در دنیای پرشتاب کنونی، بسیاری از روش های آموزشی سنتی، ناکارآمد و کند هستند و قدرت کافی برای انتقال مفاهیم جدید به فراگیران ندارند>1@ بنابراین لازم است که از ابزارهایی که فن آوری های نوین را در اختیار سازمان ها قرار می دهند، استفاده شود. در عین حال تغییرات مداوم و ناگهانی نیازهای آموزشی افراد از یک سو و پیچیدگی فرآیند یادگیری از سوی دیگر باعث گردیده است تا نظام های آموزشی در کشورهای مختلف با صرف هزینه و مدت زمان زیاد، اقدام به ایجاد استانداردها و پروتکلهای آموزشی مبتنی بر سیستم های دیجیتال و مجازی نمایند .[2]
با بهره گیری از ابزارها و روش هایی که فن آوری و تکنولوژی ایجاد کرده است، ضمن افزایش سرعت درآموزش و یادگیری، می توان شرایط آموزش و یادگیری را برای استعدادها و سلیقه های گوناگون فراهم آورد .[3] از این رو تکنولوژیهای دیجیتال و مجازی - از جمله؛ تلویزیون، دی وی دی، کامپیوتر، لب تاپ، دوربین های دیجیتال، بازی های ویدیویی، تخته های هوشمند، تلفن های هوشمند و کامپیوترهای تبلت - به طور فزاینده ای به عنوان روش های کمکی آموزشی در فضاهای آموزشی نفوذ کردهاند .[4]
پذیرش و کاربرد فناوری دیجیتال از سوی کاربران، کاری دشوار و تحت تأثیر عوامل متعددی در سازمان است .[5] در این خصوص پژوهشگران در مطالعات خود به عوامل متعددی در پذیرش و بکارگیری فناوریهای دیجیتال و مجازی در سازمان اشاره نمودهاند. در مقاله [6] سه عامل فردی - مؤلفههای هنجار و تصویر ذهنی - ، سازمانی - حمایت مدیر ارشد، رسمیت، تمرکز، اندازه، عمق تغییر و آمادگی سازمانی - و عوامل مدیریتی - نگرش، نوآوری و تصدی مدیریتی - را در پذیرش و بکارگیری فناوری اطلاعات در مراکز آموزش دولتی مؤثر دانستهاند.
در پژوهش[7] با بکارگیری روش فراتحلیل در پژوهش خود، بر نقش متغیرهای توانمندسازی کارکنان، وسعت بکارگیری فناوری، درک از سهولت استفاده و درک از سودمندی در پذیرش فناوریهای دیجیتال در مؤسسات آموزشی تأکید داشتهاند. همچنین در[8]نیز سه بُعد تکنولوژی - مزیت نسبی، پیچیدگی، سازگاری و هزینه - ، بُعد سازمان - حمایت مدیریت ارشد، اندازه شرکت، شایستگی فناوری و آمادگی سازمانی - و بُعد محیط - فشار رقابتی، اجبار شریک تجاری، نیاز مبرم به اطلاعات - را بر پذیرش فناوری RFID در صنایع ایران مؤثر دانستهاند.
درحال حاضر توسعه فن آوری های آموزشی در ایران با مشکلات زیادی مواجه می باشد که ازجمله آن ها می توان به کمبود منابع مالی لازم از طرف دولت برای گسترش وعمومی نمودن فن آوری های دیجیتال، کمبود بستر های فرهنگی، کمبود نیروی انسانی ماهر جهت تهیه منابع مناسب ومفید دیجیتالی، آشنا نبودن با زبان های خارجی، فقدان روحیه کار و تلاش ونیز ناتوانی نظام آموزش و پرورش سنتی در پاسخ گویی به نیازهای جامعه در حال تغییر و تحول اشاره نمود.[9]
نوآوری در روش های آموزش و یادگیری و پذیرش و استفاده از سیستم های دیجیتال و مجازی در نظام های آموزشی و یادگیری موجب بهبود یادگیری، ایجاد و افزایش انگیزه برای یادگیری، کاربردی نمودن آموزش وهمچنین فراهم نمودن زمینه آموزش و یادگیری مادام العمر می شود.[10] از این رو با توجه به مسئله موجود و خلأ تحقیقاتی که در حوزه پذیرش و استفاده از فن آوری های دیجیتال و مجازی وجود دارد، درک عواملی که موجب پذیرش فناوری و سیستم های دیجیتالی و مجازی در حوزه آموزش و یادگیری در مراکز دانشگاهی شوند از اهمیت بسزایی در نظام آموزش عالی کشور برخوردار میباشد.
بنابراین در پژوهش حاضر تلاش شده است تا به شناسایی و الویت بندی عوامل موثر بر پذیرش و استفاده از سیستم های دیجیتال و مجازی در آموزش و یادگیری بر مبنای نظرات خبرگان پرداخته شود. از اینرو پژوهش با این سوال آغاز می گردد؛ عوامل موثر بر پذیرش و کاربرد سیستم های دیجیتال و مجازی در آموزش و یادگیری واحد الکترونیک دانشگاه آزاد به عنوان مورد مطالعه کدامند؟ میزان اهمیت و رتبه هریک از این عوامل شناسایی شده در پذیرش و کاربرد سیستم های دیجیتال و مجازی در واحد مورد مطالعه چیست؟
.2 چگونگی اجرای پژوهش
در راستای پاسخگویی به سوالات پژوهش به شناسایی هر یک از عوامل موثر بر پذیرش و کاربرد سیستم های دیجیتال و مجازی بر اساس نظرات خبرگان در واحد الکترونیک دانشگاه آزاد پرداخته شد و سپس شاخص های مربوط به هر یک از عوامل شناسایی شده رتبه بندی گردیدند. ترکیب جمعیتشناسی خبرگانی که در فرآیند پژوهش از آنان نظرسنجی شده است بیانگر تجربه بسیار بالای کاری آنان در حوزه اجرای پروژه و برنامهریزی جهت اجرای پروژههای محوله با توجه به سابقه کاری بالای 15 سال تعداد زیادی از مصاحبهشوندگان و همچنین دانش فنی و علمی بالای ایشان با عنایت به سطح تحصیلات دانشگاهی خبرگان که همگی در مقطع دکتری تخصصی بوده است میباشد که نشان از اعتبار و قابلیت اعتماد بالای نتایج کسب شده در مرحله مصاحبه دارد.
بطورکلی از طریق مصاحبه با خبرگان علمی و اجرایی در واحد الکترونیک لازم به یادآوری است که اگرچه در خصوص شناسایی و رتبهبندی عوامل موثر در پذیرش و کاربرد سیستم های دیجیتال و مجازی با عنایت به پیشینههای موجود تحقیقاتی در داخل و خارج کشور مطالعاتی صورت گرفته است، اما در واقع نوآوری اصلی این پژوهش استفاده از تکنیک آراس مبتنی بر تئوری اعداد خاکستری جهت انجام رتبه بندی شاخصهای مربوط به هر یک از عوامل شناسایی شده می باشد. در واقع محقق با استفاده از نظرات خبرگان به ارزیابی عوامل موثر بر پذیرش و کاربرد سیستم های دیجیتال و مجازی و رتبه بندی شاخص های مربوط به هر یک از این علل با استفاده از تکنیک ARAS-GRAY و با استفاده از نرم افزار EXCEL نسخه 2013 پرداخته است.
.3 روش ARAS-G
هدف تئوری سیستم های خاکستری ایجاد پلی بین علوم اجتماعی و علوم طبیعی است که در آن خاکستری بودن به معنای کمبود و نقص اطلاعات و عدم اطمینان است. مطابق با تکنیک ARAS یک تابع کاربردی از ارزش تعیین می شود تا کارایی نسبی یک گزینه مناسب مستقیماً با اثر نسبی ارزشها و اوزان شاخص های اصلی مورد نظر در یک پروژه تناسب یابند. تئوری خاکستری با استفاده از مقدار اطلاعات به نسبت کم و با تغییرپذیری زیاد در معیارها، خروجیهای رضایت بخشی تولید میکند. تئوری خاکستری همچون تئوری فازی یک مدل ریاضی اثربخش برای حل مسائل نامشخص و مبهم است. گام های اجرایی این روش به صورت زیر است
گام اول: تشکیل ماتریس تصمیمگیری خاکستری
گام دوم: تعیین مقدار بهینهی هر معیار گام سوم: محاسبهی ماتریس تصمیم نرمال*
گام چهارم: محاسبهی ماتریس تصمیم نرمال وزن دار گام پنجم: تعیین مقادیر بهینه برای هر گزینه گام ششم: محاسبهی درجهی مطلوبیت هر گزینه
گام هفتم: رتبهبندی گزینهها و یا انتخاب موثرترین آنها
.4 آمار توصیفی پژوهش
دادههای بدست آمده با استفاده از تکنیک آراس خاکستری تجزیه و تحلیل می شوند. بدینصورت که ابتدا به بررسی مشخصههای جمعیت شناختی پرداخته و سپس به سؤالات تحقیق پاسخ داده خواهد شد. سرانجام دادههای جمعآوری شده پس از تجزیه و تحلیل بهصورت اطلاعات ارزشمند جهت بهرهبرداری ارائه می شود. بدین منظور بعد از شناسایی مهم ترین علل موثر بر پذیرش و کاربرد سیستم های دیجیتال و مجازی در آموزش و یادگیری واحد الکترونیک دانشگاه آزاد اسلامی ، هریک از این عوامل، با استفاده از نظرات خبرگان و تکنیک آراس خاکستری، وزن دهی و رتبهبندی میشوند.
