بخشی از مقاله
چکیده
گردشگري مذهبی یکی از شاخصه هاي مهم گردشگري است که علاوه بر دارا بودن سهم قابل توجهی از فعالیت هاي گردشگري، از مهم ترین انگیزه هاي گردشگران به شمار می رود. زیارت بخش مهمی از فعالیت هاي مربوط به گردشگري مذهبی را در برمی گیرد به گونه اي که صاحب نظران صنعت گردشگري بر این باورند که به لحاظ موقعیت فرهنگی، مذهبی خاص ایران در میان کشورهاي دیگر، گردشگري مذهبی جاي رشد و توسعه بسیاري دارد. مضاف بر آن این نوع گردشگري در ایران از دیرباز به سبب علاقه خاصی به خانواده اهل بیت وجود داشته است.
برخورداري شهر شیراز از جاذبه هاي مذهبی مانند حرم حضرت شاهچراغ، این شهر را به یکی از مهم ترین محورهاي گردشگري مذهبی تبدیل کرده است به طوري که به عنوان سومین شهر زیارتی کشور بعد از مشهد و قم در سطح ملی شناخته می شود و داراي پتانسیل هاي مذهبی، فرهنگی و تاریخی باارزشی می باشد، اما متأسفانه تا کنون مطالعات چندانی در خصوص توسعه صنعت گردشگري مذهبی این کلان شهر صورت نگرفته است.
بنابراین پژوهش حاضر با رویکرد تحلیلی، توصیفی و انجام پژوهش میدانی به بررسی جنبه هاي توسعه گردشگري مذهبی کلان شهر شیراز پرداخته است. از این رو ابتدا کلیه جنبه هاي توسعه گردشگري مذهبی شهر شیراز با استفاده از مدل SWOT تعیین گردید و پس از تدوین استراتژي هاي مناسب به اولویت بندي استراتژي ها پرداخته شد. نتایج پژوهش نشان می دهد که نقاط قوت گردشگري مذهبی شهر شیراز نسبت به سایر جنبه هاي گردشگري مذهبی در سطح بالایی قرار دارد.
به طوري که 79 امتیاز نقاط قوت ، 71 امتیاز نقاط ضعف، فرصت ها 55 امتیاز و تهدید ها 54 امتیاز دیده شده است. از بین استراتژي هاي بدست آمده نیز استراتژي - 1 SO بهره گیري از تمایل مسئولین گردشگري شهر شیراز به منظور برگزاري کلاس هاي راهنماي گردشگري - با کسب694/4 امتیاز به عنوان با اولویت ترین استراتژي تعیین گردید که بایستی در دستور کار متولیان گردشگري این کلان شهر قرار گیرد.
مقدمه
-1طرح مسأله
امروزه گردشگري فراتر از یک صنعت به پدیده اي اجتماعی و اقتصادي در سطح جهانی تبدیل شده و به مثابه مقوله اي حیاتی در راستاي تبدیل جهان به جامعه اي متجدد و متمرکز فعالیت نموده است - حیدري چیانه، . - 1 :1387 گردشگري وسیله اي است که افراد را با مذاهب و فرهنگ هاي متفاوت به یکدیگ پیوند می دهد و به ایشان کمک می کند تا همدیگر را با وجود تنش هاي سیاسی، اجتماعی بهتر درك کنند - تاجیک قلعه، . - 3 :1391
یکی از جنبه هاي مهم گردشگري، گردشگري مذهبی است از نظر تاریخی گردشگري مذهبی یکی از قدیمی ترین و پررونق ترین گردشگري هاي گذشته و حال حاضر در سراسر جهان است که قدمت آن به فرهنگ دینی می رسد - مومنی و همکاران، . - 14 :1386 آمارهاي کنونی صنعت گردشگري نشان می دهد که گردشگري مذهبی یک پتانسیل بزرگ اقتصادي است و در برخی موارد به میزان بسیار زیادي بر توسعه ي منطقه اي و محلی تاثر گذار است - Irimas and Michalko, . - 2013: کشور ایران با توجه به تاریخ کهن خود از کشورهاي صاحب تجربه و سابقه در گردشگري محسوب می شود - نیازي و همکاران،
- 59 :1384 و به دنبال آن گردشگري مذهبی در ایران جاي رشد و توسعه بسیاري دارد. تنوع مراکز، آثار و ابنیه تاریخی و عبادت گاههاي ادیان مختلف موجود در کشور، در تمام دنیا بی نظیر است. نقش سازنده و تاثیرگذار ایران در تمامی حوزه هاي مذهبی دنیا به خصوص در جذب گردشگر کاملاً مشهود است و فضاي خاص فرهنگی موجود در ایران، توسعه گردشگري مذهبی- فرهنگی را در آن امکان پذیر می کند - یزدانی، . - 21 :1389
شهر شیراز به عنوان یکی از کلان شهرهاي ایران و همچنین به عنوان سومین شهر مذهبی کشورمان داراي جاذبه هاي گردشگري فراوانی در زمینه هاي تاریخی، فرهنگی، هنري و به طور اخص مذهبی می باشد - پرنویی و زمانی، . - 1 :1390 مطالعه و تحقیق در مورد صنعت گردشگري در راستاي برنامه ریزي مطلوب آن به ویژه در کشورهاي در حال توسعه نظیر ایران اهمیت بسیار مهم و حیاتی دارد. خاصه اگر این موضوع زمانی مطرح شود که در دهه هاي آتی منابع صادراتی تک محصولی بسیاري از کشورها به اتمام خواهد رسید.
از این رو ضرورت پژوهش و اهمیت بررسی در مورد برنامه ریزي گردشگري که به صادرات نامرئی معروف شده است انکار ناپذیر است - حیدري چیانه، . - 6 :1387 پژوهش حاضر بر آن است تا با استفاده از رویکرد تحلیلی به بررسی ابعاد توسعه گردشگري مذهبی در شهر شیراز بپردازد و با استفاده از مدل SWOT نقاط ضعف، قوت، فرصت و تهدیدهاي پیش رو را شناخته و در نهایت استراتژي هاي مناسب توسعه گردشگري مذهبی در سومین شهر مذهبی کشور را ارائه دهد.
فرضیه پژوهش بر این اساس استوار است که به نظر می رسد نقاط ضعف پیش روي توسعه گردشگري مذهبی از جمله مهم ترین عوامل بازدارنده توسعه این صنعت در شهر شیراز می باشد و سعی بر آن شده است که مناسبترین استراتژي هاي توسعه گردشگري مذهبی شهر شیراز شناسایی شود. گردشگري پیشینه تاریخی وسیعی دارد اما مقوله گردشگري مذهبی موضوعی است که امروزه به ویژه در قرن حاضر توجه صاحب نظران و برنامه ریزان را به خود معطوف داشته است. از جمله مطالعاتی که در زمینه گردشگري مذهبی به صورت عام صورت گرفته عبارتند از:
- حسینی - - 1384 در پژوهش خود سعی در شناخت اماکن مذهبی و تاریخی شهر صائین قلعه زنجان و آشنا شدن با خصوصیات جغرافیایی و تاریخی منطقه و تحلیل گرایش و احترام مردم به اماکن مقدس مذهبی داشته است و به این نتیجه رسیده است که اماکن مذهبی و جاذبه هاي مقدس، از مشخصه هاي تمامی ادیان بشري است و مردم حرمت زیادي به آن ها قائل اند و این به خاطر انتصاب آن ها به ائمه معصومین و رسیدن به آرامش روحی و رفع دیگر مشکلات زندگی از طریق توسل به آن ها می باشد.
- منشی زاده و مرادي - 1384 - در مطالعه اي با عنوان تاثیر گردشگران مذهبی بر روي فضاهاي کالبدي شهر مشهد به بررسی این اثرات پرداخته و به این نتیجه رسیده اند که با گسترش رفت و آمد روزافزون زائران به این شهر و قدیمی بودن اطراف حرم مشکلات فراوانی را براي زائران به وجود آورده است.
