بخشی از مقاله
چکیده :
امروزه بارشدفزاینده جمعیت درکلان شهرهادرسطح جهان بویژه درکشورهای درحال توسعه وبه دنبال آن افزایش مشکلات ومسائل ناشی ازروندشهرنشینی لجام گسیخته درسطح این کشورهادرابعادمختلف ،لزوم رویارویی بااین چالش های جدیدشهرنشینی موجب ضرورت دگرگونی هایی درشیوه های مدیریت شهری درکلان شهرهاراشده است،بنابراین شهرسازی مشارکتی به عنوان یک رهیافت جدیدویک نظام برنامه ریزی کارآمدمی توانددرصورت تحقق دقیق وکارشناسانه بادرنظرگرفتن تمامی جوانب وشناخت کامل ازنظرات وخواسته های ساکنان هرشهر بسیاری ازمشکلات امروزه درکلان شهرهاراکاهش وبه مرورزمان ازبین ببرد.
روش این پژوهش براساس هدف کاربردی و براساس ماهیت توصیفی- تحلیلی می باشد وجمع آوری این اطلاعات براساس مطالعات کتابخانه ای ،اسنادی و میدانی انجام گرفته است.بدین منظوردرراستای دستیابی به اهداف این پژوهش ابتداپرسشنامه ای ازنوع سئوالات بسته پاسخ بااستفاده ازطیف لیکرت که دارای روایی وپایایی مناسب بوده تدوین وبراساس روش نمونه گیری به شیوه تصادفی درسطح منطقه یک شیرازتوزیع شدوسپس داده های بدست آمده راباستفاده ازنرم افزار SPSSموردتجزیه وتحلیل قرارداده ودرنهایت به ارائه راهکارهایی جهت مشارکت بهینه ساکنان منطقه مبادرت شده است.
نتایج این پژوهش نشان می دهدرابطه معنادار بین عدم وجودبرنامه ریزی صحیح ونقش آن درمشارکت کمترشهروندان منطقه یک شیراز وارتباط معناداربین شیوه های مدیریت شهری ومیزان مشارکت پذیری بیشترساکنین منطقه وجوددارد.به نظرمی آیدجهت مشارکت بیشترساکنان منطقه ضروری است مدیران شهری هرچه سریعتربرنامه ریزی های لازم راانجام داده وباتغییردرشیوه های مدیریت سنتی گذشته باعث افزایش میزان مشارکت مردم دربرنامه های توسعه شهری شوند.
مقدمه
شهرگرایی وشهرنشینی همراه بارشدفزاینده مسائل ومشکلات انسانی ،اجتماعی وکالبدی بویژه درکلان شهرهاازپدیده های عمومی ورایج کشورهای درحال توسعه می باشد.وجودچنین فرایندی باتنوعی ازمشکلات وچالش های مختلف مبین ناکارآمدی سیاستهاوشرایط اداره ومدیریت این کلان شهرهادراین جوامع می باشد - محسنی،1383، . - 2بدون تردیدسیاست گذاری ومدیریت کلان شهرهابدون مشارکت مردم درحضورفعال آنان وبه کارگیری روش های مدرن مدیریت ممکن نیست - رضویان،1381، . - 51 امروزه براین اساس بسیاری ازمحققان ومتخصصان امورشهری براین باورندکه بایددرنظام مدیریت شهری درسطح شهرهابویژه کلان شهرهاتغییراتی داده شودزیراتوسعه بهینه وپایداراین شهرهادرگروداشتن یک برنامه ریزی صحیح ومدیریت شهری کارآمداست.
امروزه یکی ازرهیافت هایی که جهت کاهش این مشکلات پیشنهادوبه شدت روی آن تاکیدمی شوداستفاده ازبرنامه ریزی شهرسازی مشارکتی است .زیراتجربه درکشورهای توسعه یافته نشان میدهدکه اصولامشارکت شهروندان دراداره امورشهرنتایج بسیارمثبتی رابه دنبال داردکه ازآن جمله می توان به کاهش محدودیت هاومشکلات مدیریت شهری،صرفه جویی درهزینه ها ،افزایش همکاری های اجتماعی ،افزایش حس تعلق آنان به شهروایجادوتقویت پایه های جامعه مدنی اشاره کرد.
ولی درکشورمابنابه دلایل زیادی چون تاثیرایدئولوژی حاکمان درمدیریت شهری ووجودنظام برنامه ریزی متمرکز و.....درگذشته باعث شده که بعدمشارکت مردمی دراداره شهرکه می توان آن رااصلی ترین جنبه مدیریت شهری نامیدبسیارکم رنگ شده که خودباعث بروزمشکلات بسیاردرشهرهاوکلان شهرهاشده استامّا. در شرایط فعلی جامعه ما که موضوع مشارکت در تمامی زمینه ها به طور جدی مطرح شده و بحث جامعه ی مدنی به گفتمان روز بدل گشته است، بررسی و تحلیل موضوع مشارکت مردم در فرآیند شهرسازی ضرورت انکار ناپذیر یافته و مباحث مختلف شهرسازی مشارکتی به مقوله ای مهم و با ارزش تبدیل شده است.
پژوهش حاضردرنظردارد تانسبت برنامه ریزی ازنوع شهرسازی مشارکتی درکلان شهرشیرازتحقیق نموده وبه سئوالات این پژوهش ، عوامل عدم مشارکت ساکنان منطقه درطرح ها وبرنامه های شهری وعوامل جلب بیشترمیزان مشارکت پذیری ساکنان منطقه یک شیرازمبادرت نموده وبا رد ویاتاییدفرضیات مربوطه درنهایت راههای جلب مشارکت ساکنان منطقه رایافته وبامشحص نمودن موانع ومشکلات عدم مشارکت ساکنان منطقه دراین نوع برنامه ریزی راهکارهاوپیشنهادهایی جهت تقویت امرمشارکت شهروندی ارائه نماید.
مروری بر ادبیات تحقیق
مبانی نظری کلان شهرها
بطورکلی همزمان باتحولات جدیددرادبیات شهرسازی جهان واژه هاواصطلاحاتی هم چون کلان شهر،ابرشهرو....پدیدارگردیده اند.درعین حال همانطورکه تعریف مفهوم شهردرکشورهای مختلف متفاوت می باشد تقسیم بندی انواع شهرهانیزبرحسب سطح فعالیت ها،میزان جمعیت پذیری وحیطه نفوذشهردرکشورهای گوناگون بایکیدیگریکسان نیست.
ازهمین رودربرخی کشورهامبنای شناخت کلان شهرها ازشهرهای معمولی فقط میزان جمعیت آنهاتعیین گردیده حال آنکه براساس نظربسیاری ازمحققان درتعریف کلان شهرعلاوه برجمعیت بایدوجودزیرساخت ها،حیطه عملکردی،تنوع فعالیتی وارتباطات خارجی شهربانواحی پیرامونی رانیزمدنظرقرارداد.براساس یک تعریف بین المللی که توسط سازمان ملل متحدارائه گردیده واژه کلان شهریامادرشهربه شهرهایی اطلاق می گرددکه جمعیتی بالاتراز8 میلیون نفرداشته باشندامادرحال حاضردرایران شهرهای بالای یک میلیون نفرراکلان شهرتعریف گردیده است - زارع،1389، . - 3
مدیریت شهری
مدیریت شهری عبارت است از اداره امور شهر به منظور ارتقا مدیریت پایدار مناطق شهری در سطح محلی با در نظر داشتن وتبعیت از اهداف سیاستهای ملی، اقتصادی و اجتماعی کشوراست یا مدیریت شهری عبارت است از یک سازمان گسترده متشکل از عناصر و اجزا رسمی و غیررسمی موثر و ذیربط در ابعاد مختلف اجتماعی، اقتصادی وکالبدی حیات شهر با هدف اداره ،کنترل و هدایت توسعه همه جانبه و پایدار شهر مربوطه است - رستم پورودیگران،1391، . - 48 یک از برجسته ترین وجه تمایز مدیریت شهری سنتی و جدید میزان مشارکت پذیری وتوجه به خواست و نظر شهروندان در اداره امور شهرها است - صرافی، 1379، .
مشارکت
مشارکت درمفهوم گسترده اش به معنی برانگیختن حساسی مردم ودرنتیجه به افزایش درک وتوان شهروندان جهت پاسخگویی به طرح های توسعه ونیزبه مفهوم تشویق ابتکارات محلی است.ولذامیتوان گفت مشارکت عامه درتوسعه بایدبایدبه طورعمده دخالت فعال مردم درفرایندتصمیم گیری تاآنجاکه برزندگی آنان تاثیرمی گذارد تلقی نمود.
در طول نیم قرن گذشته بحث مشارکت از موارد بسیار مهمی بود که برای تمامی حوزههای مطالعاتی علوم اجتماعی جذابیت ویژهای داشته است و در دهه های 60 و70 میلادی در آمریکا و اروپا بیش از هزاران تحقیق بنیادی و کاربردی در این حوزه انجام گرفته است. در جامعه ایران نیز مطالعه هایی در مورد مشارکت از چند دهه گذشته آغاز شده، ولی بهطور جدی از دهههای 60 و 70 خورشیدی محققان امر، مطالعه در این مقوله را آغاز کردهاند - طوسی،1380 ،. - 60
دیدگاههایی درموردمشارکت شهروندان درمدیریت شهری
لیکرت معتقداست که هراندازه مدیران ومسئلین شهرهابویژه کلان شهرهابتوانندبه نظرات وپیشنهادات شهروندان بهالازم رابدهندوبه آراوخواسته های آنهاتوجه داشته باشندبه همان اندازه میل ورغبت آنان رادرهمکاری دربرنامه شهری افزایش می یابد. میسرانیرمعتقداست امروزه به برنامه ریزان ومدیرانی درکلان شهرهانیازمندیم که بتوانندبامردم کارکنندونه برای مردم.برای یک برنامه ریز ومدیرشهری ضروری است که به احتیاجات مردم برای رسیدن به هدفهای توسعه آگاه باشند.
مشارکت شهروندان درمدیریت شهری
اندیشه مشارکت شهروندان دراداره امورشهرقدمت دیرینه وبه اندازه تاسیس شهردارد.بطورکلی دردهه های اخیراین اندیشه مطرح است که شکل های مدیریت سازمانی مسلط برجوامع که ازنیمه دوم قرن نوزدهم به جای مانده است باشرایط اجتماعی،اقتصادی وسیاسی جدیدهماهنگ نبوده وپاسخگوی حل مشکلات ومعضلات کنونی درسطح شهرهانیست .درادبیات جدیدمدیریت شهری برمدیریت انعطاف پذیرتاکیدمیشودومدیریت شهری به تدریج واردشکل های سازمانی فرابوروکراتیک می گرددکه به جای فرهنگ سرکوب وکنترل،مشارکت وتضارب عقایددرامرمدیریت شهری راتشویق می نماید.
