بخشی از مقاله
چکیده
اقلیمی کردن و زنده سازی شهرهای موجود و جهت دهی توسعه شهری به صورت پایدار یکی از اولویت های ضروری حرکت جهانی پایدار است. این مقاله درصدد است تا با جمع آوری ده نکته کلیدی درصدد جوابگویی شهرهای امروزی به این مهم برآید و به صورت خلاصه در یک الگوی طراحی ساده شامل سیستم حمل و نقل و فرم شهری برای شهرهای اقلیمی جدید ارائه دهد.
این موارد شامل تراکم، فرم های چند منظوره، بافت متراکم شهری، فضاهای انسان محور، تقدم سیسم حمل و نقل عمومی - غیرماشین شخصی - ، حداقل مساحت خیابان ها، حفاظت محیط طبیعی و در نهایت توانایی و پتانسیل تولید غذا می شود. این فاکتورها چهارچوبی را شکل می دهند که در آن همه موارد متفرقه ی دیگر شهر باید خود را با آن منطبق کنند. این چهارچوب نیازمند به کاربری تکنولوژیهای محیطی به صورت وسیعی دارد.
رشد اقتصادی در شهر نیاز به خلاقیت، ابداع به همراه تقویت سازگاری فرهنگی، اجتماعی و ذهنی جامعه دارد. قلمرو عمومی در شهر باید دارای کیفیاتی عالی باشد و در آن اصول طراحی شهری پایدار به کار رفته باشد. همه این ابعاد نیازمند آن است تا در سایه بصری سازی و تفکر اصلاح گرا از یک طرف و چهارچوب پایدار دموکراتیک و جامعه محور تصمیم گیرندگان از طرف دیگر به کار گرفته شود.
مقدمه
تغییر شهرهای امروزی از وضعیت ناپایدار امروزی اشان -خصوصاً در خاورمیانه - به سمت شهرهایی پایدار کاری بسیار سخت و مجادله آمیز است. نه تنها فرم شهری، بلکه سیستم آب، حمل و نقل شهری، تکنولوژیهای مصرف انرژی هم در این شهرها باید تغییر کند و حتی بیشتر از این سیستم ارزش گذاری، اداره شهر و برنامه ریزی شهرستانی هم نیازمند اصلاح و تغییر می باشد. بعضی از منتقدان ممکن است ادعا کنند که ما وقت لازم برای این تغییرات عمده را نداریم آنهم در شرایطی که بحرانهای اقلیمی قریب الوقوع و در آینده نزدیک هستند. - Woodbridat,2004 -
این مقاله ده جواب اصلی به چالش های موجود شهری در جهت جوابگویی به مسائل اقلیمی را عرضه می کند که حول سیستم حمل و نقل عمومی و رابطه اشان با فضای و فرم شهری شکل گرفته اند. اولویت اصلی ما کاهش وابستگی شهروندان به اتومبیل، ساختن فضاهای شهری اقلیمی تر و مکانهای عمومی سرزنده تر است. تمرکز اصلی این مقاله روی شهرهایی با درآمد متوسط شهروندان است که به سرعت در حال رشد و توسعه اند.
این موارد مذکور هیچ کدام مستقل از هم نمی باشند و در رابطه تنگاتنگی با هم کار می کنند. نتیجه این مطالعه بر اساس مشاهدات شهرهای مختلفی در خاورمیانه از طریق مشاهده مستقیم و مطالعات کتابخانه ای و تحقیقات مشابه است. هر چند عملکرد شهرها معمولاً خیلی پیچیده است و با یک فرمول ساده نمی توان آنها را توصیف کرد اما این نکات ده گانه گامی ساده و قابل درک برای همه طراحان است تا بتوانند در جهت اقلیمی کردن شهرها گام بردارند. موارد ده گانه شهر اقلیمی به ترتیب در پاراگرافهای ذیل توضیح و تفسیر شده است:
-1 این شهر یک فرم ترکیبی چند منظوره و متراکم است که عملکردی کارا دارد و محیط طبیعی، مناطق تولید غذا را تحت حفاظت قرار می دهد.
-2 محیط های سبز در فضاهای شهر نفوذ می کنند و شهر را دربرمی گیرند، در همان حال، فضاهای سبز، باغات و زمین های کشاورزی اطراف شهر امکان تولید غذا برای شهروندان را به راحتی دارند.
-3 باید استفاده از ماشین و موتور حداقل شود و سیستم حمل و نقل عمومی، دوچرخه و منوریل تقویت شود.
-4 از تکنولوژی های جدید در سیستم های انرژی، آب و فاضلاب به صورت وسیعی استفاده شود.
-5 مراکز شهری و فضاهای پیرامونشان، فضاهایی انسانی هستند و بیشترین جمعیت و فرصتهای شغلی را در خود دارند و باید دسترسیهای سیستم حمل و نقل عمومی به خوبی این منطقه را تغذیه کند.
-6 شهر باید دارای فضاهای عمومی قوی و مناسبی باشد و بتواند در آن تعامل اجتماعی، فرهنگی و اجتماعی را به خوبی شکل بخشد.
-7 ساختار فیزیکی و طراحی شهری مخصوصاض محیطهای عمومی باید کاملاً خوانا، قابل نفوذ، غنی و متناسب با نیازهای شهروندان باشد.
-8 از طری ق توجه به ساختار محلی، تاریخ، فرهنگ و همچنین ارتقاء کیفیت اجتماعی از راههای خلاقانه و نوآوری ساختار اقتصادی شهری باید ارتقاء یابد.
-9 طراحی و برنامه ریزی شهری باید بتواند مورد بحث و نظر شهروندان قرار گیرد و یک طراحی صرف در یک آتلیه شهرسازی نباشد.
-10 تصمیم گیرنده های شهری، شوراشهر و شهرداری باید تصمیمات خود را بر اساس ملاحظات اقلیمی، فرهنگی و اجتماعی بگیرند، این فرایند باید دموکراتیک و تقویت کننه امید اجتماعی باشد. بعضی از موارد بالا از داده های شهری - تحلیلی بین المللی استخراج شده است . - Kenworthy,2001 - این ده فاکتور در کنار هم یک مدل و الگوی طراحی جامع را با محوریت پایدا ری و حمل و نقل عمومی را شکل می دهند. در ادامه این فاکتورها به تفصیل بررسی و تفسیر میگردند.
ده بعد کلیدی توسعه شهر پایدار
الف - شهر باید متراکم با فرم های چند منظوره باشد که محیط طبیعی و زمین های کشاورزی اطرافش را حفاظت می کند. این که چقدر این شهر مردم را در خود جای می دهد و امکان فعالیت اقتصادی را برای آنها مهیا می کند و حمل و نقل عمومی راحت را فراهم می آورد یکی از موارد مهم شهرهای پایدار است. در این جهت شکل و فرم شهر نقش تعیین کننده ای دارد. همچنین فرم شهری رابطه شهر با محیط طبیعی و زمین های کشاورزی پیرامونی را تعریف می کند.
هر چه شهر این محدوده پیرامونی خود را بیشتر به اشتغال درآورد امکان تولید غذا زیر ساختارهای شهری را از خودش می گیرد و شهر بیشتر غیراقلیمی می شود . - Kenworthy,2001 - از طرفی دیگر تراکم شهری و متمرکز بودن مشاغل عامل مهمی است تا حمل و نقل شهری، طول خیابان ها و در نتیجه آلودگی صوتی و آلودگی هوا کاهش یابد . - Thomsin,1997 - محدود کردن استفاده از خودرو شهر و مهیا کردن سیستم حمل و نقل عمومی می تواند تا 40 درصد از آلودگی هوا و ترافیک بکاهد.
در اطراف بیشتر شهرهای امروزی مان در کشور حاشینه نشینان وجود دارد که اغلب محیط کارشان در مرکز شهر است این پدیده حاشیه نشینی هم از یک طرف زمین های سبز اطراف شهر را مصرف می کند و هم حمل و نقل و مسیرهای ترافیکی را افزایش می دهد. یک شهر متراکم با کاربریهای متنوع چند منظوره می تواند این مسئله را تا حد زیادی تعدیل سازد. به علاوه مسیرهای پیاده روی در شهرهای متراکم معمولاً کوتاه تر است و مردم به راحتی با پای پیاده می توانند بیشتر سفرهای شهرنشینان را تا مقصدشان - که کوتاه تر از قب است - انجام دهند.
طبق اطلاعات از بررسی 84 شهر دنیا در کشورهای توسعه یافته و در حال توسعه مشخص شده است که تنها 20 درصد مشاغل در داخل شهر جای دارند و شهرها هنوز خیلی پهن و نامتراکم اند و اغلب بین شهرها با ترافیک و آلودگی هوا دست و پنجه نرم می کنند. بنابراین تراکم بالای شهری بهمنظور کاهش ترافیک و حفظ فضاهای حاشیه شهری عمیقاً توصیه می شود.
ب - فضاهای سبز باید در فضاهای شهری نفوذ کنند و در عین حال شهر نباید به فضاهای کشاورزی و محیط طبیعی پیرامونی اش دست اندازی کند. وجود فضاهای سبز در داخل و پیرامون شهر یکی از فاکتورهای مهم شهر اقلیمی است. در این زمینه دو دیدگاه مختلف وجود دارد. گروه اول ادعا می کنند که تنها در روستاها و شهرهای با تراکم کم افراد می توانند غذای خود را بکارند و تولید کنند، منابع آب و انرژی را تجدید نمایند.
در این حالت شهر باید به محلات کوچک تجزیه شود. این گروه این مسئله را که شهر در این حالت دچاز مسائل مختلفی - از جمله وابستگی زیاد به اتومبیل شخصی - را نادیده می گیرند. - Schneider,1979 - گروه دوم ادعا می کنند که شهرهای متراکم، حاشیه نشینی را کاهش می دهد و فضای بیشتری در اطراف شهر برای باغ داری و کشاورزی مهیا می سازد و محیط زیست، جنگلها و منابع طبیعی کمتر دخل و تصرف می کند. در عین حال شبکه حمنل و نقل عمومی کارایی بیشتری دارد و استفاده از خودروی شخصی کمتر لازم است، در نتیجه انرژی کمتری هدر می رود و آلودگی کمتری ایجاد می شود. از این دسته شهرها می توان امکان فضای سبز، باغ داری و کشاورزی بیشتری را فراهم سازد.
ج- در شهر اقلیمی اتوبان ها و مسیرهای سواره کند تشویق می شود و در عوض دوچرخه، مسیر پیاده روی و حمل و نقل عمومی قویاً ترغیب می گردد. در شهرهای آسیایی برعکس اروپایی و آمریکایی، موتور بیشتر از ماشین استفاده می شود، موتور در ترافیک سریع تر است و ارزان تر تمام می شود با این حال سروصدا، آلودگی بیشتر و خطر مرگ بیشتری به همراه می آورد.
