بخشی از مقاله
چکیده
بعد از جنگ جهانی دوم الگویی که برای رشد و توسعه شهری بوجود آمد گسترش شهرها در سطح و الگوی پراکنش شهری بوده است که این الگو سبب شده شهرها به صورت افقی توسعه یابند ، این نوع گسترش پیامدهای ناگوار زیادی را برای شهرها بوجود آورد.که از جمله این نوع پیامدهای می توان به خالی از جمعیت شدن بافت های درونی و قدیمی شهرها و نابودی این بافت ها، توسعه ی پراکنده و از بین رفتن زمین های کشاورزی و باغات،اختلال در روش های خدمات رسانی به دلیل گسترش بی رویه ی و بی قواره شهر، مشکلات زیست محیطی و آلودگی های ناشی از استفاده بی رویه از خودروها و همچنین افزایش محدوده ی شهرها و نابودی مراکز طبیعی و ...اشاره کرد. در واکنش به اثرات نامطلوب پدیده پراکندگی در کیفیت شهرها و زندگی شهری، تئوری »رشد هوشمند « ارائه گردیده است.
این تئوری بر بهره برداری بهینه از اراضی داخل شهر تمرکز دارد، نه بر استفاده بی رویه از مناطق حاشیه ای شهر. مشکلات عدیده ا ی که از رشد شهری به صورت گسترده متوجه شهرها شده، باعث شد که مفهوم رشد هوشمند در سال های اخیر گسترش فراوانی یابد. از طرفی یکی دیکر از ارکانهای حیاتی زندگی شهری که زندگی بدون آن امکانپذیر نیست قربانی شدن سرسبزی شهرها در زیر چرخ های این توسعه لودری بود . با توجه به نقش و اهمیتی که فضاهای سبز در زندگی وپیشرفت شهرها دارند ، ازفضای سبز به عنوان یکی از شاخص های توسعه پایدار یاد می شود ؟ وتاثیرات متنوع این فضاها در سیستم شهری انکارناپذیر است
مدیریت و برنامه ریزی فضای سبز شهری امروزه به یک موضوع مهم و ضروری در مدیریت شهری تبدیل شده است و دستیابی به توسعه ی پایدار فضای سبز شهری، نیازمند اتخاذ سیاستها و روش های مدیریتی کارآمد می باشد که یکی از این روش های مدیریتی اتخاذ رویکرد مدیریت یکپارچه شهری است که منجر به کاهش اثرات منفی توسعه ی فضای سبز و در نتیجه رسیدن به فضای سبز پایدار شهری می باشد
1. مقدمه
با ظهور مسائل و مشکلات فراوان زیست محیطی، اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی در شهرها پس از انقلاب صنعتی توجه به برنامه ریزی شهری ضرورت بیشتری یافت؛ و افراد بزرگی از جمله هوسمان، گدس، هاوارد و لوکوربوزیه، تونی گارنیه، لوید رایت، جین جاکوب و غیره به نظریه پردازی در مورد شهر پرداختند. پس از جنگ جهانی دوم، تعیین کننده ترین عامل در توسعه شهرها اتومبیل می باشد، که موجب شکلگیری پدیده پراکندگی شده است. پراکندگی به معنای گرد هم آمدن اتفاقی مسکن با تراکم کم و توسعه های نواری شکل تجاری است، که در نتیجه توسعه فاقد برنامه ریزی صحیح اتفاق افتاده است. در واکنش به اثرات نامطلوب پدیده پراکندگی در کیفیت شهرها و زندگی شهری، تئوری »رشد هوشمند « ارائه گردیده است. این تئوری بر بهره برداری بهینه از اراضی داخل شهر تمرکز دارد، نه بر استفاده بی رویه از مناطق حاشیه ای شهر.
.2بیان مساله
با گسترش شهرنشینی و افزایش جمعیت ، به تدریج زمینه جدایی انسان از طبیعت آغاز شد و رشد لجام گسیخته شهرها و زندگی ماشینی، باعث آلودگی ، تخریب محیط زیست ،از بین رفتن پوشش گیاهی شهرها و قربانی کردن زمین های کشاورزی و باغ ها به منظور ساخت بناها گردید که این عوامل موجب از بین رفتن تعادل اکولوژیکی شهرها شده است. برای جبران این کمبودها و تامین نیازهای زیست محیطی اقدام به ایجاد فضاهای سبز در داخل شهرها کرده اند ؟که این روش یکی از مناسبترین راه حل های جهت مرتفع کردن مشکلات محیط زیست و تبدیل آنها به محلی قابل زیست می باشد. بهترین اقدام در زمینه ایجاد و نگهداری فضای سبز توسعه پایدار فضای سبز شهری می باشد که به عواملی از قبیل برنامه ریزی و آموزش نیروی انسانی نیاز دارد.
.3روش تحقیق
نوع پژوهش »بنیادی- کاربردی« و روش پژوهش از نوع » توصیفی- تحلیلی« میباشد. روش تحقیق در این پژوهش تحلیلی کاربردی است. در روش تحقیق تحلیلی به طور کلی سعی بر آن است که با توجه به رابطه موجود بین پدیدهها - رابطه علت و معلولی - به بررسی و تحلیل آنها پرداخته شود و از این طریق مشکل یا علت کشف گردد. برای دستیابی به این منظور در خصوص شناخت مفاهیم موثر بر طرح مطالعات کتابخانه ای مورد استناد قرار می گیرد. هدف این پژوهش بیان مفاهیم و دیدگاه های متعدد در زمینه رشد هوشمند، مزایا، اهداف، ویژگی ها و اصول رشد هوشمند و بکارگیری تغییر سلولی کاریری ها در توسعه شهری و شهر سبز پایدار می باشد.
.4 مباحث نظری پژوهش
.1.4 الگوها، نظریه ها و مدل های توسعه شهری
برنامه ریزان، اقتصاد دانان، جامعه شناسان و جغرافیدانان نظریات بسیار زیادی را در مورد شهر و الگوهای مرتبط به آن ارائه نموده اند. نظریات الگوهای شهری مرتبط به موقعیت، اندازه و فضای شهرها با توجه به رابطه آنها با همدیگر و مناطق پیرامون شان است. رشد شهر در گذر تاریخ متکی به عواملی از قبیل ملاحظات دفاعی و امنیتی ، مجاورت زمین های حاصل خیز، تسهیلات حمل و نقل، توسعه صنعت ، اهمیت سیاسی، اقتصادی و ... بوده است. در گذشته، اکثر شهرها فاقد برنامه ریزی از پیش اندیشیده شده بوده اند؛ و شهرها به صورت تصادفی و بدون برنامه ریزی شکل گرفته و توسعه یافته اند و اما پس از انقلاب صنعتی با ظهور مسائل و مشکلات فراوان زیست محیطی، اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی درشهرها توجه به برنامه ریزی شهری ضرورت یافت؛ و افراد بزرگی از جمله هوسمان، گدس، هاوارد و لوکوربوزیه، تونی گارنیه، لوید رایت، جین جاکوب و غیره به نظریه پردازی در مورد شهر پرداختند.
پس از جنگ جهانی دوم، تعیین کننده ترین عامل در توسعه شهرها اتومبیل بود، که موجب شکلگیری پدیده پراکندگی شده است. پراکندگی به معنای گرد هم آمدن اتفاقی مسکن با تراکم کم و توسعه های نواری شکل تجاری است، که در نتیجه توسعه فاقد برنامه ریزی صحیح اتفاق افتاده است. در واکنش به اثرات نامطلوب پدیده پراکندگی در کیفیت شهرها و زندگی شهری، تئوری »رشد هوشمند « ارائه گردیده است. این تئوری بر بهره برداری بهینه از اراضی داخل شهر تمرکز دارد نه بر استفاده بی رویه از مناطق حاشیه ای شهر.
.1.1.4 مدل های جدید در مورد الگوهای شهری
با شروع دهه 1960، برنامه ریزان، ژورنالیست ها و جغرافی دانان شروع به پی ریزی نظریاتی درمورد تغییرات مناطق مادر شهری بعد از جنگ جهانی دوم، که این تغییرات به علت تکنولوژی، بویژه کامپیوتر، سیاست حمل و نقل فدرالی بوده است، کردنند و این تلاش ها منتهی به ساخت بزرگراه های دایره ای در پیرامون شهرهای مرکزی، تأثیرات فرودگاه ها و خدمات رسانی در مقابل اقتصاد تولیدی بوده است.
.1.1.4.1 شهر پراکنده
مبتکر این نظریه ملوین وبر است که استاد برنامه ریزی شهری و منطقه ای در دانشگاه کالیفرنیا در برکلی بود. او اثرات کامپیوتر را بر روی تجارت در حال آزاد از تمرکز یافتن در مکان های مرکزی پیش بینی کرده و ماهیت پراکنده مناطق غیر کانونی جدید را مورد توصیف و بررسی قرار داده است. ملوین وبر در سال 1962 پیش بینی کرده که آینده سکونتگاه های شهری غیر کانونی خواهد بود، بدین معنا که سکونتگاه های شهری بیشتر دارای گرایش به پراکندگی و متنوع بودن نسبت به گذشته می باشند.
وی شکل ویژه ای را برای شهر آینده توصیف نکرده اما با قاطعیت اعلام کرده که شکل شهر در آینده همگن و متجانس نیست، زیرا هزینه های حمل و نقل و ارتباطات اجازه چنین چیزی را نخواهد داد. بلکه برعکس، شکل گیری و گسترش مراکز با ترکیب ها و تراکم های متفاوت و طیفی از توسعه انبوه و فشرده تا پراکنده خواهد بود. دلیل این امر، نامشخص بودن شهر از جامعه، است. وبر گفته است که اگر آمریکایی ها درمورد ساختار عقلی و ادراکی سازمان یافته شهر فقدان اتفاق آراء و اجماع اند، علت آن این است که آمریکایی ها دارای فقدان اجماع برای جامعه به عنوان یک کل می باشند. تغییرات در جامعه آمریکا منجر به اشکالی از مادر شهرها شده که نه متمرکز و نه محصور است.
.1.1.4.2 ابعاد پراکندگی تراکم:
تراکم، تعداد واحدهای مسکونی در هر هکتار از زمین های قابل توسعه نواحی شهری می باشد. تراکم عمومی ترین شاخص پراکندگی است. تراکم به صورت نسبت کل جمعیت ناحیه مترو پل به کل زمین آن ناحیه بیان می شود. اما واحدهای مسکونی معیار بهتری برای اندازه گیری پراکندگی می باشند.
پیوستگی:
دومین بعد ذکر شده توسعه، پیوستگی است. پیوستگی، درجه ای است که زمین های قابل توسعه فیزیکی در تراکم های شهری بدون فاصله از هم - متصل - ساخته شده اند. پیوستگی »توسعه نواری کم تراکم در طول شاهراه های مهم حومه شهر است.«
تمرکز:
تمرکز درجه ای است که رشد و توسعه به جای اینکه در کل ناحیه پراکنش عادلانه داشته باشد، به طور نامناسب تنها در فضاهای محدودی از کل ناحیه شهری واقع شده است.
خوشه بندی - مجموعه بندی - :
خوشه بندی درجه ای است که توسعه فیزیکی به طور شدید دسته بندی می شود تا مصرف مقدار زمین در هر هکتار از زمین های قابل توسعه را که بوسیله کاربری های مسکونی یا غیرمسکونی اشغال می شود، به حداقل برساند.
.2.4 مدل رشد هوشمند شهری1
رشد هوشمند از بدیل های عمده توسعه در برابر پراکندگی است. رشد هوشمند با تمرکز بر تجدید حیات شهری و گسترش گزینه های حمل و نقل به دنبال ساخت مکان های جوامع است به گونه ای که مردم به زندگی در آن ها رغبت نشان دهند. این اصطلاح توسط پاریس انگلندرنینگ، شهردار ماری لند از سال 1994 تا 2002 باب شد. وی در سال 1997 برنامه حفاظت ناحیه ای و رشد هوشمند را در راستای اعمال محدودیت بر پراکندگی در این ایالت شروع نمود.
امروزه چندین گروه زیست محیطی، سازمان شهری و آژانس های حکومتی در راستای ارتقاء اصول رشد هوشمند به عنوان بخشی از برنامه های کاهش پراکندگی فعالیت می کنند. این اصول مشتمل بر ارتقاء کاربری های ترکیبی و ایجاد محلات جذاب با احساس قوی تعلق به مکان یا شخصیت و هویت محلی می باشد، ایالت پورتلند دارای مدل مشهور جلوگیری از پراکندگی است. این شهر در سال 1980 محدوده رشد شهری را تأسیس کرد که از اراضی کشاورزی پیرامون شهر حفاظت می نماید و شدیداً توسعه را در مناطق دور دست محدود نموده است.
تأکید اصلی رشد هوشمند بر کاربری های اراضی ترکیبی و طراحی ساختمان های فشرده است که ایجاد کننده تراکم های بالا با اثرات زیست محیطی پایین تر می باشد. .
