بخشی از مقاله
چکیده :
الیوین بازالت های نئوژن دهج-جوزم، واقع در شمال غرب شهربابک، در نوار ماگمایی دهج -ساردوئیه و بخش جنوبی مجموعه ماگمایی ارومیه دختر برونزد یافته اند. سنگ های مورد مطالعه حاوی درشت بلورهای الیوین، کلینوپیروکسن و به مقدار بسیار کم پلاژیوکلاز در زمینه ای غنی از میکرولیتهای پلاژیوکلاز و بلورهای کوچک پیروکسن، الیوین و کانی اپاک می باشند. بر اساس مطالعات شیمی کانی، بلورهای الیوین و کلینوپیروکسن به ترتیب دارای ترکیب فورستریت تا هیالوسیدریت و دیوپسید-اوژیت می باشند. در حالی که پلاژیوکلازها ترکیب بیتونیت تا لابرادوریت را نشان می دهند.
- مقدمه :
در منطقه دهج- جوزم، در شمال غرب شهربابک، جریانات آتشفشانی با ترکیب الیوین بازالتی رخنمون دارد. سنگ های الیوین بازالتی مرتب با فوران های نئوژن، به صورت روانه هایی با گسترش نسبتا محدود در نوار ماگمایی دهج - ساردوئیه وجود دارند و اشکال ژئومورفولوژی جوان از خود نشان میدهند.
رخنمون های بازالتی نئوژن را بسته به موقعیت جغرافیایی شان می توان به دو بخش شمالی و جنوبی تقسیم کرد که بخش شمالی عمدتا در نزدیکی دهج و بخش جنوبی در نزدیکی جوزم برونزد یافته اند. به طور کلی سنگ های مورد مطالعه هم در بخش شمالی و هم جنوبی، حاوی درشت بلورهای الیوین، کلینوپیروکسن و به مقدار بسیار کم پلاژیوکلاز در زمینه ای غنی از میکرولیتهای پلاژیوکلاز و بلورهای کوچک پیروکسن، الیوین و کانی اپاک می باشند. در این پژوهش به بررسی ترکیب شیمیایی کانی های سازنده این جریانات الیوین بازالتی پرداخته شده است.
-2 بحث:
1-2 پتروگرافی:
بلورهای الیوین حدود 18 درصد حجمی سنگ را تشکیل میدهند و دو شکل ریز بلور و درشت بلور در نمونه ها وجود دارند. حضور درشت بلورهای الیوین به همراه نوع ریز بلور آن در زمینه، از مشخصات بازالت های آلکالن و شاهدی بر آلکالن بودن این سنگ ها میباشد
کلینوپیروکسن ها در نمونه دستی با رنگ سیاه و به صورت نیمه شکل دار دیده می شوند. کلینوپیروکسن از کانی های فراوان موجود در سنگ است و حدود 20 درصد حجمی سنگ را دربرمیگیرد و به صورت شکل دار تا نیمه شکل دار وجود دارد. پلاژیوکلاز به صورت شکل دار تا نیمه شکل دار و اغلب در اندازه های بین 0/2 تا 0/7 میلی متر در مقاطع نازک دیده میشود. درشت بلور های پلاژیوکلاز فراوانی کمی را نسبت به سایر کانی ها به خود اختصاص داده اند؛ در حالی که میکرولیت های پلاژیوکلاز با ماکل ظریف پلی سینتتیک بخش قابل توجهی از زمینه را در بر میگیرد.
2-2 شیمی کانی ها
به منظور انجام مطالعات شیمی کانی، پس از مطالعه و بررسی های صحرایی، نمونه برداری، تهیه و مطالعه مقاطع نازک میکروسکوپی، تعداد 10 مورد از نمونه ها جهت انجام مطالعات کانی شناسی انتخاب و در آزمایشگاه الکترون میکروپروب بخش زمین شناسی دانشگاه بریتیش کلمبیا کانادا آنالیز شدند و نتایج آنالیزها مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت.
1-2-2 الیوین
بر اساس محاسبات انجام شده بر روی نتایج تجزیه شیمیایی مشخص می شود که الیوین های موجود در جریانات الیوین بازالتی ناحیه دهج- جوزم دارای ترکیب فورستریت تا هیالوسیدریت میباشند
2-2-2 ترکیب شیمیایی کلینوپیروکسن ها
ترکیب پیروکسن ها در نمودار Q-J در قلمرو پیروکسن های - Ca-Mg-Fe - دار قرار می گیرد Morimoto et al., 1983 - ؛ شکل . - 2 در نمودار Al در برابر Fe3+ نیز پیروکسن ها در محدوده دیوپسیدهای غنی از آهن و آلومینیوم قرار می گیرند Morimoto et al., 1989 - ؛ شکل . - 3 ضمنا بر اساس دیاگرام مثلثی انستاتیت- ولاستونیت- فروسیلیت، کلینوپیروکسن ها در محدوده دیوپسید- اوژیت قرار می گیرند Morimoto et al., 1988 - ؛ شکل . - 4 هم چنین در نمودار Ti-Na-AlIV پیروکسن ها ویژگی های غنی از کلسیم - CATS - از خود نشان می دهند
3-2-2 فلدسپار
بر اساس دیاگرام مثلثی Ab-Or-An پلاژیوکلازها در سنگ های مورد مطالعه در محدوده کانی های لابرادوریت-بیتونیت قرار می گیرند Deer et al., 1991 - ؛ شکل . - 6 قرار گیری معدودی از نمونه ها را در محدوده فلدسپارهای با آنورتیت اندک را می توان به فرآیند دگرسانی مربوط دانست.
-3 نتیجه گیری :
سنگ های الیوین بازالتی به سن نئوژن در منطقه دهج- جوزم، دارای توپوگرافی پست و تپه ماهوری می باشند و کانی های اصلی تشکیل دهنده این سنگ ها الیوین، پیروکسن و پلاژیوکلاز میباشد. زمینه سنگ عمدتا از میکرولیت های پلاژیوکلاز همراه با بلورهای ریز الیوین، پیروکسن، کانی های اپاک و کانی های ثانویه تشکیل شده است.
بر اساس مطالعات شیمی کانی، الیوین های سنگ های مورد مطالعه از نوع فورستریت- کریزولیت-هیالوسیدریت تشخیص داده شد. پیروکسن های موجود در گدازه های الیوین بازالتی از نوع دیوپسید- اوژیت و پیروکسن های کلسیم- منیزیم- آهن دار می باشند. پلاژیوکلازها نیز در سنگ های مورد مطالعه در محدوده کانی های لابرادوریت-بیتونیت قرار می گیرند.
