بخشی از مقاله
چکیده :
مقدمه:وابستگی به مواد مخدر افیونی، یکی از مشکلات عمومی در کشور ما به شمار میرود. مطالعات متعدد نشان داده است که اکثر افراد وابسته به این مواد دچار اختلالات روانی همراه نیز میباشند. هدف از این مطالعه بررسی اختلالات روانی در بیماران وابسته به مواد مخدر بود.روش: در این مطالعه مقطعی توصیفی 200 فرد وابسته به مواد مخدر از میان زندانیان زندان مرکزی مشهد انتخاب شده بودند،بطور تصادفی و خوشه ای چند مرحله ای انتخاب شدند. پس از ثبت خصوصیات جمعیتشناختی نمونه مورد مطالعه، اختلالات روانی آنها از طریق آزمون استاندارد SCL-90-R و GHQ مورد ارزیابی قرار گرفت.
یافته ها:
یافته ها نشان می دهند در سطح 1 انحراف معیار بالاتر از میانگین 25/2 درصد روانپریشی، 20/1 درصد اختلالات جسمانی سازی، 28/7 درصد اضطراب، 27/4 درصد افسردگی، 39/2 درصد خصومت بین فردی، 15 درصد فوبی، 30/7 درصد اختلالات وسواسی، 1/00 درصد عقاید سوءظن گونه و 20/3 درصد پرخاشگری را تجربه می کنند.
بحث و نتیجهگیری:
توصیه میشود کلیه بیماران وابسته به مواد مخدر افیونی از نظر وجود اختلالات روانی همراه بررسی گردند. همچنین درمان اختلالات روانی با استفاده از تکنیک های درمانی گوناگون، میتواند نتیجه درمان اعتیاد را بهبود بخشد.
واژههای کلیدی: اختلالات روانی،اعتیاد،زندانیان
-1 مقدمه:
با نگاهی واقع بینانه به مسئله اعتیاد و سوء مصرف مواد،به راحتی در می یابیم که سوء مصرف مواد قرن ها وجود داشته و اکنون نیز هیچ کشوری نیست که از شیوع و گسترش آن در امان مانده باشد.کشور ما نیز به دلایل خاص جغرافیایی،سیاسی،اجتماعی و فرهنگی،شرایط مستعدی را برای روی آوردن جوانان به اعتیاد داراست و باعث گرایش روز افزون به مصرف مواد روانگردان گردیده است.به ویژه با کاهش سن اعتیاد و رواج آن میان جوانان،ضرورت چاره اندیشی بیشتر احساس می شود - شاهی و همکاران،. - 1383اعتیاد به مواد مخدر به عنوان یکی از مشکلات بهداشتی، درمانی و اجتماعی قرن حاضر شناخته شده است.
اعتیاد نه تنها منجر به آسیب های شدید و عمیق جسمی و روانی در فرد می گردد،بلکه آسیب های اجتماعی نظیر افزایش طلاق، بزهکاری، فحشا و بیکاری را نیز در بردارد. پدیده وابستگی و سوء مصرف مواد افیونی - تریاک و هروئین - امروزه به یک معضل بزرگ جهانی تبدیل شده است و پس از بحران هسته ای، انفجار جمعیت و آلودگی محیط زیست به عنوان چهارمین مسئله بحران ساز، ذهن اندیشمندان را به خود مشغول ساخته است - برنامه ملی کنترل مواد مخدر سازمان ملل، . - 1382سوء مصرف و وابستگی به مواد، تا قبل از سال 1964 تحت عنوان اعتیاد - addiction - نامگذاری می شد.ولی با پیشنهاد سازمان بهداشت جهانی و به منظور کاهش بار روانی اجتماعی، عناوین مذکور جایگزین واژه اعتیاد شدند - هریس و ادلوند1، 2005،به نقل از فرهادی نسب و همکاران،. - 1387 کنترل وابستگی به مواد افیونی برای کشور ما اهمیت زیادی دارد.
کشور ایران با داشتن 1925 کیلومتر مرز مشترک با افغانستان و پاکستان که عمده ترین منابع کشت خشخاش و تولید تریاک و هروئین جهان محسوب می شوند، در مسیر ترانزیت مواد افیونی از این کشورها به اروپا قرار گرفته و از آسیب پذیری ویژه ای برخوردار است - همان - .بر طبق آمار رسمی در سال1383شمار مصرف کنندگان مواد مخدر ایران 4 میلیون نفر با بیش از 2 میلیون مصرف کننده منظم است.بر اساس آخرین ارزیابی ها ، مواد مخدر در سال1383بالغ بر 99/472 میلیارد ریال شامل هزینه های خرید و مصرف مواد،کاهش بهره وری و مشارکت اجتماعی مصرف کنندگان و قاچاقچیان،هزینه های دولت در زمینه کاهش تقاضا و مقابله با عرضه،هزینه آسیب های اجتماعی و... به اقتصاد ایران ضربه زده است.به عبارت دیگر حدود یک سوم درآمد ملی ما، صرف هزینه مصرف مواد مخدر می گردد - هاشمی،2004؛به نقل از صاحب الزمانی و همکاران،. - 1388
موقعیت استراتژیک ایران و قرار گرفتن آن در کنار کشورهایی همچون افغانستان و پاکستان که از تولید کنندگان عمده مواد مخدر در جهان می باشند و از طرفی ترانزیت و عبور ومرور مواد مخدر از کشور ما به جهت ویژگیهای خاص منطقه ای،بازار مصرف داخلی مواد مخدر را رونق بخشیده است .آمارهای رسمی در ایران نشان می دهد که حدود 2میلیون نفر ،معادل 3 درصد از کل جمعیت ایران به نوعی از مواد مخدر استفاده می کنند که از این بین یک میلیون و دویست نفر به مواد وابسته اند .در ایران به ازای هر 100 هزار نفر ایرانی 260 نفر در زندان به سر می برند و به عبارت دقیق تر به ازای هر 400 نفر ایرانی یک نفر در زندان می باشد .
این درحالی است که در سال 1377 نزدیک به 60 درصد زندانیان زندانهای کشور مرتبط با مواد مخدر و اعتیاد بوده اند - صالحی، . - 1379 از حیث میزان تخریب و آسیب جسمی و روانی و ایجاد وابستگی و نهایتا مرگ آوری، شیشه با 90 درصد تخریب رتبه نخست و کراک با 70 درصد تخریب مقام دوم را به خود اختصاص داده اند - محبوبی منش،. - 1381اخیرا آمار به دست آمده از یک تحقیق نشان داد که از هزار و 108معتاد درمانجوی بررسی شده در استان تهران344نفر کراک و 327نفر شیشه مصرف می کردند؛یعنی دو سوم از معتادان تهرانی،شیشه و کراک مصرف می کنند - ذوالقدر،1389،به نقل از طباطبائی و همکاران،. - 1389 شایان ذکر است گرایش جوانان به سوء مصرف مواد مخدر صنعتی نیز همانند سایر پدیده های اجتماعی تک علتی نیست و مجموعه عوامل فردی،اجتماعی،اقتصادی،سیاسی و فرهنگی نیز بر این گرایش تاثیر می گذارند.
این عوامل پیچیده به طور مداوم در سطوح فردی و اجتماعی در حال تغییر هستند و دلایل فردی گرایش جوانان به سوء مصرف مواد مخدر صنعتی تعامل پیچیده ای با عوامل خانوادگی، اجتماعی، مدرسه و دولت دارد - رضایی،1382؛به نقل از آقا بخشی و همکاران،. - 1388اشغال بیش از نیمی از زندان های کشور توسط مجرمین مرتبط با مواد مخدر،درصد بسیار بالای درخواست های طلاق به علت وجود اعتیاد در خانواده و همچنین آمار بسیار بالای افراد آلوده به ویروس ایدز در بین معتادان تزریقی بیانگر عمق و شدت این مشکل در کشور ما می باشد .از طرف دیگر با وجود اینکه مواد مخدر به صورت مصرف تریاک در کشور ما سابقه ای نسبتاً طولانی دارد ، روند مصرف مواد نسبت به گذشته از سه جهت دستخوش تغییر شده است .
از یک سو متوسط سن مصرف کنندگان امروزه به نسبت سالهای قبل بسیار پائین آمده است و از سوی دیگر ،الگوی مصرف از مصرف تریاک به صورت تدخین به طرف هروئین بصورت تزریق درحال حرکت است .توجه به آمارها نشانگر رشد روز افزون معتادین درجامعه ما دارد - برنامه استراتژیک ساماندهی معتادین حاد رها شده و پرخطر استان کرمانشاه،. - 1387وابستگی به مواد مخدر افیونی یکی از مشکلات عمده بهداشتی در کشور ما است. این اختلال ضمن آنکه آسیب های زیادی به فرد مبتلا و خانواده اش وارد می کند، باعث هدر رفتن سرمایه های ملی نیز می شود. استفاده درمانی از تریاک از دیرباز مرسوم بوده است. استفاده از این ماده برای درمان ملانکولی و مانیا در طب دنیای قدیم رواج داشته است.
در نیمه اول قرن نوزدهم تریاک یک درمان قابل قبول برای افسردگی به شمار می رفت - غفاری نژاد و همکاران،. - 1381 امروزه نه تنها تریاک و مشتقات آن به عنوان درمان هیچ دردی پذیرفته نیست، بلکه خود باعث ایجاد و تداوم بسیاری از مشکلات اجتماعی، طبی و اختلالات روانی است. نشان داده شده است بسیاری از بیماران وابسته به مواد مخدر افیونی، به اختلالات روانی مبتلا می باشند - همان - .شناسایی اختلالات روانی همراه، یکی از عواملی است که می تواند روانشناسان را در شناسایی معتادانی که امکان عود بالاتری دارند راهنمایی نموده و به آنها برنامه ریزی افرادی که در معرض خطر بیشتری هستند کمک نماید. به عنوان مثال ساده ترین تغییر خلقی که به راحتی قابل تشخیص است افسردگی می باشد. وجود افسردگی بعد از ترک، میزان عود و برگشت دوباره معتادان را افزایش می دهد - مک گوورن1و همکاران، . - 2005
بررسی های تاریخی ویلسون و هرنستین - - 1985بیانگر آن هستند که تقریبا در تمام دوره های تاریخی جوامع انسانی با اختلالات روانی مواجه بوده و حکما و اندیشمندان با روش های گوناگون در کنترل و درمان آن سعی داشته اند.در یونان باستان،بیماران روانی را افراد بدطینت و مسخ شده ای می دانستند که ارواح خبیث،در آنها حلول کرده اند؛به همین دلیل،با اجرای مجازات های شدید و شکنجه های جسمی و روانی،درصدد اخراج ارواح خبیث،از بدن فرد بیمار و تزکیه نفس وی بر می آمدند.سقراط با انتقاد از مجازات ها و شکنجه ها،اختلالات رفتاری را ناشی از جهل و نادانی می دانست.او معتقد بود
