بخشی از مقاله
چکیده
با وجود تحولات گسترده در ابعاد مختلف زندگی و محیط درونی و بیرونی سازمانها و از طرفی فضای رقابتی موجود بین سازمانهای ارائه کننده خدمات، لزوم استفاده از ایدههای نو جهت پاسخ به متغییرهای جدید و در نتیجه بهبود عملکرد و گریز از مرگ و ایستایی بیشاز پیش احساس میشود. امروزه مدیران باید افرادی خلاق و نوآور بوده تا بتوانند از توان سازمان خود در برخورد با تهدیدها و مخاطرات، بهبود عملکرد و بقا در فضای رقابتی محیطی استفاده کنند.
در مقاله حاضر که یک مقاله مروری است پس از بررسی منابع مربوط به نوآوری، مطالب مرتبط و شاخص جمع بندی و گردآوری شد و ابتدا به موضوع اهمیت نوآوری پرداخته شد و به مواردی همچون تعاریف نوآوری، سطوح و مؤلفههای آن اشاره شدهاست سپس به بیان به عوامل مؤثر در نوآوری مانند آموزش، هماهنگی، حمایت سازمانی، تفویض اختیار و ایجاد فضای خلاق پرداخته شده و موانعی همچون موانع محیطی و ساختاری،فرهنگ سازمانی سنتی، ضعف منابع مالی و موانع مدیریت سازمان مورد بحث قرار گرفته است و در پایان، پیشنهادهایی همچون برگزاری جلسات هماندیشی و ایجاد اتاق فکر، تغییر رویههای استخدامی و ساختار سازمانی و حمایت همهجانبه از این پدیده برای بهبود نوآوری ارائه شدهاست.
مقدمه و بیان مسئله
امروزه تحولات روزافزون زندگی بشر در ابعاد مختلف سیاسی، اقتصادی، اجتماعی، تکنولوژیکی و... موجب گردیده است که ضرورت ایجاد ایدههای نو و خلاق، نسبت به گذشته افزایش یابد و مباحث مربوط به تحول و تغییر پارادایمها و روندها و رخدادها و تصویرها در ابعاد مختلف زندگی، جدیتر گرفته شود. سازمانها نیز یکی از بسترهای مهم این رویدادها میباشند و مجبورند با آن همگام بشوند؛ نوآوری یک فرآیند است که در این فرآیند ابتدا فرد اجازه میدهد تصورش به آسمانها صعود کند، سپس آن را به زمین میآورد و مهندسی میکند - مهندسی ایده - تا تبدیل به ایده شود، سپس ایدهها را از طریق مدیریت ایده به ایدههای عملی، مفید و مناسب تبدیل میکند - شهرآرای و همکاران، . - 1375
در حال حاضر سازمانها برای زنده ماندن و گریز از مرگ و ایستایی و انطباق با محیط ناپایدار و متغیر بیرون به تحول و نوآوری نیاز دارند. در پیش روی مدیران همه سازمانها شعار »نابودی در انتظار شماست مگر اینکه نوآور و خلاق باشید« قرار دارد. مسائل امروز سازمانها با راهحلهای دیروز حلشدنی نیست و شرایط محیطی به حدی پیچیده، پویا و نامطمئن گردیده که سازمانها دیگر نمیتوانند بدون نوآوری و خلاقیت حیات بلندمدت خود را تضمین نمایند - آقایی فیشانی، . - 1377
بهبیاندیگر، با توجه بهسرعت شتابنده تغییرات و تحولات علمی، تکنولوژیک، اجتماعی، فرهنگی در عصر حاضر، سازمانهایی موفق و کارآمد به شمار میروند که علاوه بر هماهنگی با تحولات جامعه امروزی، بتوانند مسیر تغییرات و دگرگونیها را در آینده پیشبینی کرده و قادر باشند که این تغییرات را در جهت ایجاد تحولات مطلوب برای ساختن آیندهای بهتر هدایت کنند . - Akhavan &Abolali,2010 - تفکرات نو و ایدههای بدیع ابزار حیاتی سازمانها برای بقاء محسوب میگردند؛ بهگونهای که این ایدههای بدیع همچون موتور محرکی برای سازمان عمل میکند و آن را از سکون و فنا نجات میدهد . - Song et al, 2008 -
بنابراین، سازمانهای امروزی باید به نوآوری بهعنوان یک استراتژی ضروری نگاه کنند و ضمن شناخت تغییر و تحولات محیطی، برای رویارویی با آنها، شاخههای سازمانی تأثیرگذار بر نوآوری سازمانی را شناسایی کنند و به این تغییرات مناسبترین پاسخها را بدهند. در محیط متغیر امروزی، نوآوری به علت تغییر الگوهای رقابت سازمانی و ضرورت سازگاری با تغییرات سریع، بیشازپیش موردتوجه قرار گرفته است به همین دلیل، یکی از مسائلی که مدیران سازمانها با آن مواجه میشوند این مسئله است که چه اقداماتی را برای توسعه و بهبود نوآوری در سازمان باید انجام دهند - زرین سبب،1390 نقل از ثابت، اخوان فومنی، - 1394
زیرا در دهههای اخیر با حاکم شدن فرهنگ رقابت در فضای اقتصادی، سیاسی و اجتماعی و سازمانی، نوآوری بهعنوان راهحلی موفق، بخش جداییناپذیر بستر حرکت جامعه و در سطوح خردتر محیطهای سازمانی شده است. ازاینرو شرکتها و سازمانهایی که خواهان ایجاد و یا حفظ مزیت رقابتی هستند، مجبور به انعطافپذیری و پذیرش تغییرات میباشند - چوپانی و همکاران، - 1391
سازمانها با نوآوری بیشتر، در پاسخ به محیطهای متغیر و ایجاد و توسعه قابلیتهای جدیدی که به آنها اجازه دهد به عملکرد بهتری برسند موفق خواهند بود - برومند، رنجبری، - 1388 پس ظهور نوآوری در سازمان نهتنها سازمان را قادر میسازد نسبت به رقبا مزیت رقابتی بهدست آورد بلکه ابزار سودمندی برای ارتقای عملکرد سازمان میباشد - دهقان جم،. - 47 :1388
چالش عمدهای که مدیران در قرن 21 با آن روبهرو هستند این است که چگونه از استعدادها و تواناییهای بالقوه افراد استفاده کرده و نوآوری تسریع نمایند. ضرورت و اهمیت یافتن راهکارهایی در دهههای گذشته رقابت در فضای اقتصاد، سیاست، اجتماع و سازمانها به اوج خود رسیده است، نوآوری بهعنوان راهحلی موفق در سطح جامعه و محیطهای سازمانی مطرح میباشد، ازاینرو در سازمانها و شرکتهایی که به دنبال مزیت رقابتی هستند و همچنین مجبور به داشتن انعطاف و پذیرش تغییرات پیدرپی هستند نوآوری بهعنوان یک تکیهگاه مهم مطرح میباشد - سلاجقه و ناظری، - 1387.
بنابراین با پیچیدگی و رقابت رو به رشد، نوآوری بهعنوان یکی از مزیتهای اصلی و مهم برای بقا شرکتها محسوب میشود، همه سازمانها برای بقا و ادامه حیات نیازمند به ارائه و اجرای ایدههای نو و بدیع هستند، ایدههای جدید و بدیع همچون روحی در کالبد سازمان دمیده شده و آن را از نیستی و فنا نجات میدهند - دهقان نجم، . - 1388 سازمانهای امروزی برای ادامه حیات، بایستی پویا بوده و مدیران و کارکنان آنها، افرادی خلاق و نوآور باشند تا بتوانند سازمان را با این تحولات منطبق ساخته و جواب گوی نیازهای جامعه باشند - صمدآقایی، . - 1380
رهبرانی که با خلق چشماندازهای نوین، تدوین و توسعه بینشها و الهام بخشی موجب تحول و نوآوری شده و با برانگیختن پیروان و ایجاد تعهد و مسئولیتپذیری و هماهنگی در آنها، عوامل و عناصر سازمانی را بهگونهای بهکار میگیرند که هم بقای سازمان را تضمین کرده و هم موجبات رشد آنها را فراهم میسازند - ترابی، سید امیر، ترابی، سیده آرزو و ولی زاده دستجرد، - 1393، جهت ایجاد نوآوری در این است که مدیران خود را برای تغییرات ژرف جهانی آماده کنند بهگونهای که نوآوری بهعنوان اصلی اساسی از عوامل مهم بقای سازمان پذیرفته شود - پورکیانی، هاشم زهی، . - 1389
متون مدیریت راهبردی نیز نوآوری را بهعنوان عامل مهم و حیاتی برای سازمانها بهمنظور ایجاد ارزش و مزیت رقابتی پایدار در محیط پیچیده و متغیر امروزی میبینند. سازمانها با نوآوری بیشتر، در پاسخ به محیطهای متغیر و ایجاد و توسعه قابلیتهای جدیدی که به آنها اجازه دهد به عملکرد بهتری برسند موفقتر خواهند بود - Montes et .al,2004 -
موضوع نوآوری اهمیت بسیار زیادی در سازمانهای پر از تغییر و تحول امروزی برای رقابت با سازماندهی رقیب و ماندن در چرخه تحولات پیداکرده است، چراکه نوآوری بهعنوان عامل مهم و حیاتی سازمانها بهمنظور ایجاد ارزش و مزیت رقابتی پایدار در محیط پیچیده و متغیر امروزی میباشد. سازمانها با نوآوری بیشتر، در پاسخ به محیطهای متغیر و ایجاد و توسعه قابلیتهای جدیدی که به آنها اجازه دهد به عملکرد بهتری برسند موفق خواهند بود. امروزه سازمانهای پساصنعتی سازمانهای مبتنی بر دانش هستند که بقا و موقعیتشان وابسته به خلاقیت، نوآوری، کشف و ابتکار میباشد.
امروزه نوآوری بهطور فزایندهای بهعنوان یکی از فاکتورهای اصلی موفقیت درازمدت شرکت در بازارهای رقابتی محسوب میشود. دلیل این امر آن است که شرکتهای با ظرفیت ایجاد نوآوری قادر خواهند بود سریعتر و بهتر از شرکتهای غیر نوآور به چالشهای محیطی پاسخ دهند .در محیط متغیر و دانشمحور کنونی تنها سازمانهای نوآور میتوانند موجودیت خود را حفظ کرده و به نیازهای مشتریان و ذینفعان در اسرع وقت پاسخ دهند.
درواقع میتواند گفت که سازمانهای نوآور بهتر و سریعتر از سایر سازمانها میتوانند به چالشهای محیطی پاسخ دهند. نوآوری پنجرهای از فرصتهای جدید را بهسوی سازمان میگشاید به همین دلیل لازم است که سازمانها فعالیتهای نوآورانه را در دستور کار خود قرار داده و منابع و محدودیتهای موجود در این زمینه را شناسایی و درصد بهبود منابع و رفع محدودیتها برآیند. درواقع، امروزه با پیچیدگی رقابت، نوآوری یکی از مزیتهای اصلی برای حیات شرکتها محسوب میشود. همه سازمانها برای بقا نیازمند ایدههای نو و بدیع هستند.
