بخشی از مقاله
دانشگاه نقش بسیار مهم و تعیین کننده ای در تولید علم و معرفت داشته و محل تجمع نخبگان فکری جامعه دارد وگفتمان های اصلی و جریان های مهم فکری و علمی جامعه, را هدایت و رهبری می نماید و از سوی دیگر فرهنگ ها بایستی در قالب جنبه های معنوی در کنار جنبههای مادی و تمدنی مدنظر قرارگیرد و هر چه انعطاف پذیری بالاتری داشته باشند پیامدهای منفی کمتری خواهد داشت.
لذا فرهنگ دانشگاهی بر تمامی فرهنگ جامعه تاثیر گذار می باشد و فرهنگ سازمان دانشگاه از اهمیت و اولویت خاص و ویژه ای برخوردار می باشد و نیاز به اقدامات پژوهشی ویژه و خاصی دارد . هدف تحقیق حاضر، طراحی مدل فرهنگی در محیط دانشگاهی که پیش ران و مسببی برای پیوند بیشتر دیدگاههای پرسنل آموزشی و دانشجویان با چشم انداز نظام جمهوری اسلامی باشد ،می باشیم.
لذا . با مطالعه گسترده منابع و پژوهشهای صورت گرفته ، نظرات و اظهارات متخصصان و صاحبنظران تعدادی از فاکتورهای اصلی فرهنگ دانشگاهی شناسایی و سپس این عامل ها - هویت دینی - ارزش ها،حکمت و.. - ،هویت سیاسی ،سرمایه اجتماعی ،مشارکت و فعالیتهای تیمی ،هویت دانشگاهی ،ارتباطات انسانی ،کارآفرینی - دانش و علم کاربردی - ،مهارتهای مدیریتی - در قالب پرسشنامه ای تهیه و در اختیار اعضای هیات علمی دانشگاه قرار گرفته است .
نتایج حاصله به جهت شناسایی ارتباط و اولویت فاکتورها با استفاده از مدل سازی تفسیری -ساختاری مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته و نتایج حاصله از تجزیه و تحلیل که اولویت ،ارتباط ،ترتیب تاثیرگذاری و تاثیرپذری مولفه های مذکور و هم چنین نوع آنها را از لحاظ مستقل،متصل،وابسته که معرف مدل فرهنگ دانشگاهی است که با ایجاد یک ایدئولوژی همگرا با نظام زمینه ایجاد گرایش به سوی نظام جمهوری اسلامی را در موسسات آموزش عالی رافراهم نماید،می باشد .
مفاهیم و مباحث مرتبط با فرهنگ که در حال حاضر یکی از محورهای اصلی مطالعات مردم شناسی قرار گرفته است از حدود یک قرن گذشته مورد توجه قرار گرفته است ویکی از حوزه های علمی می باشد که از زوایای مختلف به بررسی و ارزیابی جامعه می پردازد .یک فرهنگ سازمانی موضوعی است که اخیرا وارد دانش مدیریت و حوزه رفتار سازمانی شده است و اولن بار توسط یکی از دانشمندان به نام ادگار شاین مطرح گردیده است .
فرهنگ سازمانی به عنوان مجموعه ای از باورها و ارزش های مشترک بررفتار و اندیشه اعضای سازمان اثرمی گذارد و می تواند هم سبب رشد وپویایی وهم مانع پیشرفت و توسعه قلمداد شود.سازمان ها دارای سرمایه های انسانی با تمایلات،اخلاقیات و فرهنگ های متفاوتی هستند ،ولی با تاکید و نهادینه نمودن یک فرهنگ سازمانی و شناخت رفتارهای انسانی می توانند راهکارهای مناسبی برای جلوگیری از بروز رفتارهایی که باعث می شود بهروزی سازمانی کاهش پیدا کند یا حیات سازمان به مخاطره بیفتد،اتخاذ می گردد.
- اسکات و همکاران1 ، - 2015 با مطالعه فرهنگ سازمانی میتوان به علل کامیابی و یا شکست سازمان پی برد و از سوی دیگر چون فرهنگ سازمانی اثر مهمی بر روی رفتار افراد سازمان دارد و نیز به علت این که بخش پیچیدهای از ارزشها را شامل میشود و این ارزشها بر نحوه نگرش و نهاتاًی رفتار افراد در محیط کاری مؤثر خواهد بود، میتواند عامل مهمی در کنترل سازمانی به شمار آید - طوسی، 1372، . - 25
فرهنگ درشکل دهی و ساختار دهی افراد و سیستم هایی که آنها را ایجاد می کنند نقش مهمی ایفا می کند و به شناخت واکنش هایی درباره موضوعاتی که برای زندگی وکارافراد در جامعه مهم می باشند کمک می کند .همانگونه که هر سازمان فرهنگ خاص خود را دارد وبایستی براساس فلسفه،اعتقادات ،ارزش ها و باورها اعضای آن مجموعه شکل بگیرد و براساس آن می توان توضیح داد که چرا سازمانها رشد نموده ،تغییر می کنند و یا باشکست مواجه می شوند .
براساس نظریه برگ کوئیست - 2005 - 2 شش نوع فرهنگ کلیدی در موسسات آموزش عالی کار می کنند که عبارتند از فرهنگ مشارکت پذیز3، فرهنگ مدیریتی4 ،فرهنگ توسعه ای5 ،فرهنگ وکالتی6،فرهنگ مجازی7 و فرهنگ ملموس8 که هریک از این فرهنگها دارای زیرساختها و پایه های تربیتی ،پنداره ،ارزش و مکاموریتها و اهداف خاصی می باشند که می توانند در زمینه کمیت و کیفیت نقش های اساتید ،دانشجویان ،مسئولین و متولیان و حتی اعضای جامعه تاثیر گذار باشند و زمینه چگونگی برخورد را در مقابله با چالشهای محیطی زندگی دانشجویی -اجتماعی را ارائه دهند - برگ کوئیست ،. - 5 :2008
،سازمان آموزش عالی نیز یک فرهنگ خاص خود را داشته که بافرهنگ سازمانهای تجاری ،نظامی متفاوت می باشد. نقش فرهنگ در آموزش دانشگاهی در تعریف الگوهای درک ،تفکر و احساس در مورد ماهیت و حیطه آموزش نقش عمده ای را ایفامی کند . واز آنجائیکه در آموزش عالی ،فرهنگ می تواند زندگی دانشجویی ،مسائل سازمانی و سیستم آموزشی را تحت تاثیر قرار دهد بنابراین فرهنگ سازمانی برفعالیتهای دانشگاهی به گونه ای کنترل و نظارت دارد و بر تمامی تصمیم گیری ها و برنامه ریزی در خصوص مسائل دانشگاهی تاثیرگذار می باشد.ویکی از مهمترین کارکردهای دانشگاه، ایجاد فرهنگ دانشگاهی تأثیرگذار و تربیت انسان دانشگاهی و هویت بخشی به آنهاست.
یکی از وجوه بی توجهی به نهاد آموزش عالی در مطالعات علم پژوهی ایران، عدم توجه به مقوله فرهنگ دانشگاهی، به منزله اساس توسعه علمی است - فاضلی ، - 95 : 1382فرهنگ دانشگاهی را میتوان به تعبیرگیرتز، الگوهای معانی نهفته در صور نمادین، از جمله کنش ها، گفته ها و تمامی مقولات معناداری دانست که افراد دانشگاهی به کمک آن با هم ارتباط برقرار میکنند ودر تجارب، دریافتها و باورهای مشترک بایکدیگر سهیم میشوند - ذاکر صالحی و نظریان، - 43 :1393
فرهنگ دانشگاهی زمینه شناخت دنیای ناشناخته، کاوش حقیقت عینی و ارایه روش می پردازد وبه انسانها کمک می کند تا بتوانند دنیای عینی را بهتر و کاملتر درک و اصلاح کنند، دانشجویان تازه وارد با ورود به دانشگاه و اجتماع سیاسی،اساساً وارد فضایی جدید یا به بیان بوردیو، وارد میدان جدیدی میشوند؛ فضایی که درآن خرده فرهنگهای مختلفی - رشته ای، دپارتمانی،سازمانی و... - وجود دارد.لذا از آنجائیکه فرهنگ سازمانی سبب انسجام سازمان و اعضای آن می گردد و رهبران و مدیران سازمانها را به ابزاری مجهز می نماید که بتوانند با اعتماد و تمرکز بیشتری فعالیت نمایند.
لذا از اهمیت بسیار زیادی برخوردار می باشدو ازسوی دیگر با تغییرات بسیار زیاد و شتابان جهان کنونی در ابعاد مختلف فرهنگی،اجتماعی و آموزشی، دانشگاهها نیز به عنوان مرکز ثقل چنین تغییرات روزافزونی قرار گرفته و نظام آموزشی عالی علاوه برکانون و مرکز تولید و انتقال عام و دانش ،مهم ترین کانون فرهنگ پذیری و انقال و بازتولید ارزش های فرهنگی در سطح ملی محسوب می گردد و نهاد دانشگاه در بیشتر جوامع،کارکردهای مهم وبسزایی دارد دانشگاهها نهادهای چند منظوره و چندمحصولی می باشند که نقش ویژه ای در ایجاد و انتقال ایدئولوژی،گزینش نخبگان و نخبه سازی، توسعه اجتماعی،سیاسی و ارتقای آموزشی، تولید و کاربرد دانش و آموزش نیروی کار ماهردارند.
یکی از دلایل تاثیرگذاری فرهنگ دانشگاهی بر کلیت فرهنگ یک جامعه این است که دانشگاه از سویی مهم ترین نهاد و برترین سازمان عهده دار تولید علم و معرفت است و گفتمان های اصلی و جریان های مهم فکری و علمی جامعه, در آنجا جاری است؛ و از سوی دیگر محل تجمع نخبگان فکری جامعه است. از اینرو دانشگاه همواره نقش مرجعیت را در جامعه ایفا کرده و دائما مورد ارزیابی های اجتماعی قرار می گیرد.
در این راستا یکی از مهمترین کارکردهای دانشگاه، ایجاد فرهنگ دانشگاهی تأثیرگذار و تربیت انسان دانشگاهی و هویتب خشی به آنهاست. به نظر ما یک دانشجو باید در حین تحصیل، علاوه بر رشته تخصصی خود، چیزهایی را بیاموزد که او را در تعامل با جامعه انسانی کمک کند، به تصمیم گیری های خردمندانه و اقدامات مفید برای خود و جامعه اش بکشاند، به فرهنگ و جامعه اش علاقمند، و به خدمت به کشورش مقید سازد.
