بخشی از مقاله
چکیده
هدف از تحقیق حاضر طراحی خانه فرهنگ با رویکرد ساماندهی مقبره صدر کبیر آقالار مراغه بود. روش تحقیق از نوع توصیفی تحلیلی بود. قلمرو زمانی آن محدود به سال 1394 و 95 بوده است. اطلاعات مورد نیاز این تحقیق با استفاده از مطالعات کتابخانه ای و میدانی تهیه و تنظیم گردیده است.
با توجه به اینکه آثار تاریخی و بناهای قدیمی موجود در فضاهای شهری نیز به مشابه بسیاری از مصنوعات بشری و در اثر گذشت زمان شرایط و موقعیت های اقلیمی، اتفاقات و حوادث گوناگون دست خوش فرسودگی در کالبد و در برخی موارد عملکرد خود گشته اند. توجه به بهسازی و نوسازی بافت های تاریخی شهر و به طور کلی دخالت در بافت قدیم همواره یکی از مسائل اساسی شهرهای تاریخی و شهرهایی که دارای هویت و روحیه خاص بوده اند می باشد.
در ساماندهی محور صدر کبیر و آقالار مراغه، اصلی ترین هدف و راهبرد اساسی اقدامات مداخله ای برای بهسازی و نوسازی بافت تاریخی و طراحی آنها بازگرداندن این مجموعه به چرخه زندگی است. زنده ماندن بافت در گرو فعالیت و مشارکت آن در زندگی جاری در شهر است، و تنها از این رو می توان به امور نوسازی و احیا بافت های تاریخی شهر و طراحی در محورهای تاریخی را با رویکرد توریسم محوری اجرا و موفقیت این امر را تضمین کرد و می تواند در جذب و فعال سازی گردشگری شهر تاریخی چون مراغه بسیار موثر واقع گردد.
-1 مقدمه
معماری را باید مجموعهای بسیار کامل از فرهنگ یک جامعه دانست. مجموعهای که در آن اقلیم، سازمان کار، نوع روابط اجتماعی، امکانات محیطی، نقش خرد و سرانجام انطباق طبیعی با زندگی آشکار میشود. یکی از مهمترین سبکهای معماری جهان که در آن میان زندگی و تحولات طبیعی، مکالمهای بسیار زیبا و کمهزینه برقرار میشد، در ایران قابل ردیابی بود. این مکالمه که به صورت مهاجرت از گوشهای به گوشهی دیگر از خانه و با تغییرات فصول انجام میگرفت، موجب شد. طبیعت حضوری مستمر در زندگی ایرانیان داشتهباشد. هنر و فرهنگ ایرانی در محضر طبیعت، هرگاه با فن و صنعت معماری و ساختمان آمیخته شوند، مجسمه فرهنگ قابل رؤیت میشود
معماری عبارت است از سازماندهی خلاق فضا. یعنی آنگونه فضا را سازماندهی کنیم که محصول کار، خلاقیت باشد یا یک درجه پایینتر از آن که همان معقولیت فضاست. این همان رازی است که معماران در طول تاریخ آموخته، آن را با صنعت آمیخته و از این طریق توانستهاند در ساخت خلاقیت و یا معقولیت، نتیجه کار را ارائه دهند. آنچه که فرد را در معماری تحت تاثیر قرار میدهد، فضاست و تاثیر مصالح به کار رفته در ساختمان در درجه بعدی قرار دارد.
هدف این پژوهش این است که با ارائه طرح ساماندهی و احیا از روند زوال و فرسودگی مقبره صدر کبیر آقالار مراغه جلوگیری کند. ضرورت این بحث در معرفی و صیانت از بزرگترین و مهمترین جزء از پیکره پیشنهاد احیای کالبدی بناهای تاریخی موجود در محور، ایجاد سرزندگی و نشاط به وسیله طراحی مبلمان شهری مناسب و مورد نیاز، استفاده از طرحها و نقشهای آجری اصیل و موجود در بافت تاریخی در ساماندهی و احیای بدنهها، جداره ها و لبهها و کفها و نیز محدود کردن تردد سواره در محور و توجه بیشتر به حضور انسان درآن از اهداف دیگر این پژوهش است.
نیل به این اهداف نیاز به بحث در دو مقوله دارد؛ نخست بخش مبانی نظری و علمی مربوط به مرمت، ساماندهی و احیا و دوم بخش عملی و اجرایی مربوط به تحلیل، ارائه راهبردها و راهکارها، برنامهریزی و طرحهای پیشنهادی ساماندهی فضاهای معماری-شهری در محور فرهنگی-تاریخی و جزئیات اجرایی که در این تحقیق به آن پرداخته شده است.
-2 بیان مساله
منظور از طراحی خانه فرهنگ داخل محو ر اقالار پیش و بیش از آنکه در پی خلق پروژه ای موفق در زمینه معماری باشد، سعی در جلب توجه ویژه صاحبنظران اهل فن و سیاستگذاران به مقوله احیای بنای مذهبی و اهمیت آن به طور عام، و ایجاد زمینه شکل گیری تشکیلاتی منسجم و پاسخگو برای معماری کنونی شهرها و فضایی جهت ثبت ایده ها وهمچنین راهبردها دارد.
با مدنظر قراردادن این افق از سویی و همچنین پرداختن به موضوع با رویکردی توریستی ، ساختار شکن از سوی دیگر، سعی در انتخاب موضوع داشتم. که پس از کند و کاو در بین بسیاری موضوعات کلیشه ای موضوع خاص ساماندهی محور تاریخی صدر کبیر اقالار مراغه و طراحی خانه فرهنگ داخل محور را برگزیدم . در اینجا به اطلاع می رسانم که منظور از ساماندهی محور اقالار احیای بنا و جذب توریست و گردشگر به این محور است لذا می توان آن را از پر اهمیت ترین موضوعات حال حاضر دانست.
امروزه در جهان با توجه به دیدگاههای جدید در مورد گردشگری و تعاریف نهادهای جهانی، پدیدهی گردشگری به عنوان بخشی از تمدن معاصر و یک شیوهی جهانی برای تأمین نیازهای معنوی انسان و ارتقاء کیفیت زندگی از طریق همبستگی جوامع و فرهنگهای کوچک و بزرگ، محسوب میشود. از این دیدگاه گردشگری شامل سه عرصه اصلی محلی، ملی و بین المللی است که از هم جدایی ناپذیرند. در واقع در پیوند و همکاری این سه بخش است که اهداف عالی و نهایی گردشگری تحقق پیدا می کنند و حتی رونق و نتایج اقتصادی گردشگری نیزبه این همکاری وابسته است
گردشگریاگر چه معمولاً به عنوان یک صنعت سودآور و اشتغال زا مطرح میشود ولی به هیچ وجه یک پدیدهیصرفاً اقتصادی نیست. گردشگری در ماهیت خود یک پدیده ی پیچیدهی اجتماعی است که از ابعاد گوناگون اقتصادی، سیاسی، زیست محیطی، فرهنگی و مدیریتی برخوردار است. در واقع ارزش اقتصادی و سودآوری آن از کیفیت و ارزشهای اجتماعی و فراغتی آن منشأ میگیرد. از این رو فعالیت گردشگری وقتی از نظر اقتصادی مفید و سودآور خواهد بود که از نظر اجتماعی و فرهنگی ارزش آفرین باشد.
-3 اهمیت و ضرورت انجام تحقیق
گردشگریاگر چه معمولاً به عنوان یک صنعت سودآور و اشتغال زا مطرح میشود ولی به هیچ وجه یک پدیده یصرفاً اقتصادی نیست. گردشگری در ماهیت خود یک پدیدهی پیچیده ی اجتماعی است که از ابعاد گوناگون اقتصادی، سیاسی، زیست محیطی، فرهنگی و مدیریتی برخوردار است. در واقع ارزش اقتصادی و سودآوری آن از کیفیت و ارزشهای اجتماعی و فراغتی آن منشأ میگیرد. از این رو فعالیت گردشگری وقتی از نظر اقتصادی مفید و سودآور خواهد بود که از نظر اجتماعی و فرهنگی ارزش آفرین باشد. ساماندهی محور اقالار موجب بوجود آمدن اشتغال زایی, احیای بنای اقالار و ساماندهی بافت فرسوده و جذب توریست و بالا بردن سطح کیفی فرهنگی اقتصاد شهر مراغه از ضرورت و اهمیت انجام این تحقیق است.
-4 مرور سوابق عملی تحقیق
برخی پروژه ها مربوط به فضاهای فرهنگی و تفریحی،که در سالهای اخیر طراحی و ساخته شده و همچنان به تجربه حضور در فضا و ایجاد رابطه حقیقی با هنر توجه کرده اند معرفی و بررسی شده اند هر یک از این پروژهها توانسته به گونه ای متفاوت، رابطه انسان با فضا و مکان و همچنین نقش این فضاها و مکانها در تقویت ماهیت اجتماعی شهرها را به نمایش بگذارد.
نمونه خارجی:
-1 ساماندهی منطقه تاریخی بیرزیت در فلسطین : این پروژه ی پنج ساله، یک طرح جامع معماری، شامل بازسازی و توان بخشی بوده است که توسط RIWAQ مرکز حفاظت معماری، آغاز شد. این پروژه شامل نیمی از روستا بود که درصد بالایی از هویت تاریخی این منطقه را حفظ کرده اند. این محله که در واقع 50 درصد ساختار تاریخی باقی مانده مسکن فلسطینی در آن قرار دارد و قدیمی ترنِی فلسطینی ها در آن می زیسته اند با این اقدام انجام شده توسط RIWAQ از نابودی نجات یافت. این میراث فرهنگی بیشترین تأثیر اجتماعی و اقتصادی را به دنبال داشت، چرا که به ایجاد شغل برای حفاظت و همچنین ایجاد کارگاه های محلی منجرب شد و در نهایت باعث ایجاد جرقه سرمایه گذاری برای علاقه مندان به آن در مرکز این روستای تاریخی گشت - شمشیری، 1391، ص. - 11
نمونه های داخلی:
-1 ساماندهی و احیاء حمام تاریخی قلندآباد فریمان اثر تاریخی حمام قدیمی شهر قلندرآباد فریمان که با شماره 11514 در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده است . مهمترین اقدامات مرمتی انجام شده را مرمت برخی از قسمت های داخلی،اجرای سردر و دیوارها با آجر و طرح سنتی، سبک سازی پشت بام با برداشت بیش از 170 متر معکب خاک،مرمت و اصلاح فرم هندسی گنبدها،اندودهای سیمان، قیر و ایزوگام پشت بام،اجرای کفپوش آجر فرش پشت بام،بازسازی کامل سقف و بام فضای دوشهای قدیمی، برداشت ستون برق مزاحم بنا و...عنوان کرد
-2 ساماندهی و احیاء مسجد جامع سمنان مناره قدیمی ترینبخشِ موجود مجموعه است که در نیمه ی نخست قرن پنجم و همزمان با اوج مناره سازی در ایران ساخته شده استپ. ایوان رفیع صحن که از نظر نسبت ارتفاع به طول صحن، از ویژگی های استثنائی این بنا است نیز در قرن نهم و دوره یشاهرخِ تیموری ساخته شده است.
