بخشی از مقاله
چکیده: در دنیایی که فناوریهای نوین پیشرو تمام مسائل مرتبط با زندگی بشریت شده است، فناوری اطلاعات و ارتباطات باعث شکل گیری شرایط جدیدی برای دولت شده و در نتیجه اعمال آن، دولت الکترونیکی به وجود آمده است. دولت الکترونیک با توجه به میزان ارائه خدمات به شهروندان به سه نسل تقسیم می شود که نسل سوم آن دولت هوشمند نام گرفته است. در حال حاضر اکثر کشورها در حال انتقال به نسل دوم هستند.
هدف نسل اول دولت الکترونیک، اطلاعاتی سازی و نسل دوم، انتقال الکترونیکی می باشد. اما تعدادی از کشورها نیز به سمت نسل سوم، یعنی دولت هوشمند در حرکت هستند. در این مقاله به دنبال ساختاری مناسب برای راه اندازی دولت هوشمند و تهیه سیاست ها و قوانین و مقرراتی برای توسعه آن از نظر میزان پوشش ابعاد ساختار پیشنهادی در شهر بیرجند هستیم. این ساختار از دو لایه و هشت بعد تشکیل شده که برای راه اندازی دولت هوشمند ارائه شده است و شهروندان در هسته آن قرار دارند . سپس سیاست ها، قوانین و مقررات مرتبط با این ساختار در بیرجند بررسی و تحلیل و ابعاد توسعه آن در این شهر شناسایی شده اند.
.1 مقدمه1
ظهور فناوری های نو، باعث ایجاد سبک زندگی و کار جدید شده اند. این تاثیرات در نگاه شهروندان به دولت و چگونگی پاسخ آن به بهداشت و سلامت، تغییرات محیطی، اشتغال و آموزش دیده می شود. از جمله می توان به فناوری اطلاعات و ارتباطات اشاره کرد که بر روی زندگی انسان و سبک ارائه خدمات از سوی دولت ها تاثیر زیادی داشته است. دولت ها از فناوری اطلاعات از به اوایل دهه 1990 شروع به استفاده کردند.
با رشد اینترنت در این دهه، برخی دولت ها به شیوه های جدیدی به کاربران خود خدمات ارائه کردند و اصطلاحات دولت الکترونیکی و دولت دیجیتال در این بازه به وجود آمد. در حال حاضر دولت الکترونیک به یک پدیده در حال توسعه در کشور تبدیل شده است. این پدیده باعث تغییرات ساختاری در نظام اداری و کشورداری شده است. [1] دولت الکترونیک به معنای ارائه و دریافت خدمات و تبادل اطلاعات به دو صورت درون سازمانی - دولتی - و یا برون سازمانی - فرادولتی - می باشد که با بهره گیری از ابزارهای مختلف فنی انجام می گیرد و به صورت ارتباط و تاثیر دو سویه میان دولت با شهروندان، سازمان های غیر انتفاعی، بازرگانان، کارمندان و خود دولت دیده می شود.
وظیفه دولت الکترونیک، انتقال اطلاعات و ارائه خدمات متنوع در این راستا است. دولت الکترونیک به نحوی مرزهای جغرافیایی و سازمانی را از بین برده است. [2] دولت الکترونیک با چالش هایی همراه است و باید سطوح مختلف ارتباطی را تهیه کرده و در محیطی پویا و پر از ابزارها و برنامه های کاربردی تعامل کند. با پدیدار شدن منابع اطلاعاتی جدید، فناوری هایی مانند داده های حجیم، داده های باز، شبکه های اجتماعی، بلاگ ها، دولت سیار، رایانش ابری و سایر موارد، نحوه خدمات رسانی تغییرات شگرفی کرده است. [3]
با توجه به این موارد، راه حل های مختلفی مانند دولت باز، دولت هوشمند، حاکمیت هوشمند و شهر هوشمند ارائه شده است. بدیهی است که نیاز اولیه یک شهر هوشمند، یک حاکمیت هوشمند و در نتیجه دولت هوشمند است. در دولت هوشمند مشارکت بخشی دولتی و خصوصی اهمیت به سزایی دارد. با نگاهی به سایر کشورها مشاهده می شود که برخی از آنها این کار را درون خود انجام داده اند.
هدف از این مقاله شناسایی الزامات و نیازهای استقرار دولت هوشمند در شهر بیرجند و طراحی ساختاری مناسب برای آن است. همچنین در این مقاله به دنبال تحلیل سیاست ها و قوانین و مقررات مربوط به توسعه دولت الکترونیکی در بیرجند از حیث میزان پوشش ابعاد ساختار پیشنهادی هستیم . در اینجا سعی بر این است که نگاه کاملی نسبت به این موضوع صورت پذیرد .
در این راستا ابتدا در مورد پیشینه پژوهش دولت هوشمند صحبت می شود که شامل نسل های مختلف دولت الکترونیکی، مفهوم دولت هوشمند و مدل بلوغ آن و ساختار های مختلف دولت هوشمند می باشد. سپس به ارائه ساختار پیشنهادی برای دولت هوشمند و تحلیل محتوای سیاست ها و قوانین و مقررات مربوط به توسعه دولت الکترونیکی - دولت هوشمند - در بیرجند می پردازیم. در انتها نیز نتیجه گیری قرار گرفته است.
.2 نسل های مختلف دولت الکترونیکی
این دستورالعمل روش تهیه مقاله برای کنفرانس ملی مکانیک-مواد و فناوریهای پیشرفته را، بیان میکند. چنانچه از نرمافزار فارسی Word 6 یا نسخههای بعدی آن استفاده میکنید میتوانید از این دستورالعمل استفاده کنید. تمامی متن اصلی مقاله با سایز 11، عناوین بخشها با سایز 12 سیاه، عناوین زیر بخشها با سایز11 سیاه و عناوین زیر-زیر بخشها با سایز 11 به صورت کج - Italic - و همگی به صورت راست چین تایپ میشوند. سه نسل دولت الکترونیک عبارتند از نسل اول با هدف اطلاعاتی سازی، نسل دوم با هدف انتقال الکترونیکی و نسل سوم با عنوان دولت هوشمند. ویژگیهای هر یک از نسل ها در ادامه به معرفی می شوند: [4]
نسل اول یا نسل اطلاعاتی سازی
هدف این نسل، کامپیوتری کردن دولت است. در اینجا دولت به دنبال این است که چگونه کارایی خود را با کمک سیستم های کامپیوتری بالا ببرد. از جمله ویژگی های نسل اول دولت الکترونیک می توان به فناوری محور بودن، عرضه محور بودن، فروشنده محور بودن دولت، تقویت پایگاههای داده سازمانی در دولت، یکپارچگی، تسهیم داده، زیرساخت و ارائه خدمات محدود، فرایند مهندسی مجدد به طور محدود، مدیریت تغییر به طور محدود، مشارکت محدود شهروندان و بخشی خصوصی و در کل دولت محور بودن اشاره کرد.
نسل دوم یا نسل انتقال الکترونیکی هدف نسل دوم دولت الکترونیک، انتقال و تبدیل به دولت یکپارچه و شهروند محور است. در اینجا هدف باز بودن دولت برای مردم است و نوآوری در حاکمیت در آن رخ می دهد و به دنبال این است که چگونه عملیات خود را در تعامل با محیط بیرون به انجام برساند. عناصر مهم در این نسل از دولت الکترونیک، وب و برنامه های کاربردی هستند.
از این رو می توان کشورهای موفق را در هر یک از جنبه های نسل دوم دولت الکترونیکی مشخص نمود، برای مثال کشورهایی مانند سنگاپور، ایالات متحده، انگلستان، استرالیا و کانادا به طور کلی در پیاده سازی نسل دوم دولت الکترونیکی موفق عمل نموده اند. از جنبه میزان تسهیم زیرساختها و ارائه خدمات، کشورهای ایالات متحده، انگلستان، سنگاپور، استرالیا، کانادا، کره جنوبی، ژاپن، دانمارک و نیوزلند به خوبی عمل کرده اند.
کشورهایی مانند کانادا، برزیل، استرالیا، کره جنوبی، انگلستان، سنگاپور و هند از نظر قابلیت ارائه خدمات از کانالهای مختلف به خصوص از طریق گوشی های موبایل موفق بوده اند. از نظر توانایی مدیریت تغییر و رهبری الکترونیک، کشورهای ایالات متحده، انگسلتان، سنگاپور، کانادا، استونی، مولداوی، سریلانکا، رواندا و کره جنوبی به خوبی عمل نموده اند. انگلستان، ایالات متحده، کانادا و سنگاپور در بحث مهندسی مجدد فرایندها و مدیریت اصلاحات، عملکرد خوبی داشته اند. از نظر امنیت نیز کشورهای بلژیک، پرتغال، استونی، مالزی و پاکستان موفقی عمل کرده اند.
نسل سوم یا دولت هوشمند
نسل سوم دولت الکترونیکی مبتنی بر فناوری اطلاعات و ارتباطات است و با عنوان مدل نوظهور مطرح می شود. این نسل، دولتی به دنبال نوآوری در فرایند خط مشی گذاری، افزایش کارایی و اثربخشی است. عناصر مهم در این نسل، داده، اطلاعات و دانش هستند. زهیری - 2013 - معتقد است واژه هوشمند حاصل ترکیب چهار واژه اجتماعی، قابلیت جابه جایی یا تحرک، تجزیه و تحلیل، گشودگی بنیادین یکاملاً باز و اعتماد می باشد که ویژگی های هر یک در ادامه آمده است:
اجتماعی: نه تنها ارائه خدمات شخصی سازی شده در سطح بالا انجام می شود، بلکه به شهروندان و جامعه مدنی اجازه داده میشود تا همکاریهای مشترکی با دولت داشته باشند.
قابلیت جابه جایی: فناوری های موبایل به صورت کارایی برای ارائه اطلاعات و خدمات استفاده می شود و با استفاده از برنامه های کاربردی، پیامک، رسانه اجتماعی و شبکه های موبایل بی سیم و رایانش ابری، از مشارکت شهروندان استفاده می شود.
تجزیه و تحلیل: از تحلیل داده های حجیم برای استخراج فردی سازی ارتباطات و تبادلات استفاده می شود.
گشودگی بنیادین یاکاملاً باز: شفافیت بنیادین در همه ابعاد حکومت، سیاست و کسب و کار است. تعاملات و تبادلات در این نسل به طور پیش فرض باز انجام می شود. وادار نمودن بخش کسب و کار با استفاده از داده جهت ارائه خدمات جدید به شهروندان از دیگر خصوصیات این نسل است.
اعتماد: تأمین امنیت در فضای سایبر به طور مؤثر سبب ارائه خدمات منعطف، در دسترسی و دارای قابلیت رعایت حریم خصوصی خواهد شد.
.3 دولت هوشمند و ویژگی های آن
مؤسسه گارتنر دولت هوشمند را به این صورت تعریف می کند که فناوری های اطلاعاتی، ارتباطی و عملیاتی را برای برنامه ریزی، مدیریت و عملیات میان حوزه های مختلف، حوزه های فرایندی و قلمرو قدرت برای ایجاد ارزش عمومی پایدار یکپارچه می کند. [5] مؤسسه IDC نیز در تعریف خود از دولت هوشمند آورده است که این دولت به پیاده سازی مجموعه ای از فرایندهای کسب و کار با استفاده از قابلیتهای فناوری اطلاعات و ارتباطات می پردازد تا امکان ارسال سریع اطلاعات را میان سازمانهای مختلف دولتی بدهد و برنامه هایی را برای ارائه خدمات با کیفیت بالا به شهروندان اجرا می نماید.
برای تبدیل شدن به دولت هوشمند، دولت ها باید از نیازهای شهروندان خود آگاه باشند تا بدانند که ترجیحات ارتباطی شهروندانشان چیست تا بتوانند بهتر با آنها ارتباط برقرار کنند. [6] به عقیده اوولی و همکارانش، دولت هوشمند عبارت است از پیاده سازی مجموعه ای از فرایندهای کسب و کار و استفاده از قابلیت های فناوری اطلاعات که امکان ارسال اطلاعات را میان سازمان های دولتی می دهد. دولت هوشمند به مردم این امکان را می دهد تا امکان دریافت خدمات، مشارکت و ارتباط را در همه وقت، همه جا و با هر نوع سازمانی از طریق یکپارچگی و همگرایی فناوری های اطلاعات داشته باشند. [7]
یک دولت هوشمند - یا سازمان ها و شبکه های درون یک حوزه سیاسی مانند یک شهر یا یک منطقه - از فناوری های نوظهور و راهبردهای مختلف نوآوری برای ایجاد درک بهتری از جامعه و موجودیت های آن استفاده می کند؛ توانایی ارزیابی دقیق موقعیت ها یا افراد و قدرت قضاوت هوشیار دارد؛ تصمیم گیری سریع و پاسخ گویی مؤثر را فراهم می کند، برای مثال در مورد دولت هوشمند و شهر هوشمند می توان شهر سانتادر در کشور اسپانیا را نام برد که یک شهر مجهز به حسگرها در جهان است.
اتحادیه اروپا چندین میلیون دلار در این زمینه سرمایه گذاری کرده است و با نصب بیش از 20000 حسگر ثابت و سیار روندهای پارک خودرو، مدیریت تأمین انرژی مدارس، چراغ های ساختمان ها و خیابان ها، مدیریت آب، ارائه خدمات به شهروندان در مکان هایی مانند فروشگاه ها یا حمل و نقل عمومی را فراهم کرده است. در ضمن راهبردهای دیگری نیز در سایر شهرهای جهان در پیش گرفته شده است از قبیل شهر لاس وگاس در ایالت نوادا که چراغهای هوشمند خیابان در این شهر قابلیت پایش سطوح آلودگی هوا و ترافیک را برای دولت فراهم می کنند. [3]
در برنامه اجتماعات هوشمند کانادا آمده است که اجتماع هوشمند یک منطقه جغرافیایی - احتمالا شامل چند کشور - است که در آن شهروندان، سازمانها و نهادهای دولتی، فناوریهای جدید اطلاعاتی و ارتباطی را برای تحول در منطقه مورد استفاده قرار می دهند. برخی محققان معتقدند واژه دولت هوشمند ارتباط بسیار نزدیکی با حاکمیت هوشمند دارد. [8]ویلکه در تعریف حاکمیت هوشمند عنوان می کند که یک اختصار برای مجموعه ای از اصول، عوامل و ظرفیت هایی است که شکلی از حاکمیت را به وجود می آورند که قادر به همراهی با شرایط و پیشامدهای جامعه دانشی است. [9
