بخشی از مقاله
چکیده
امروزه مدیران در همه سازمانها خواستار استفاده بهینه از امکانات و ظرفیتهاي موجود در بخشهاي مختلف سازمان میباشند. بدیهی است این مهم بدون وجود یک نظام ارزیابی مناسب میسر نخواهدبود. اما با روند افزایشی فشارها درجهت توجه به مسئولیتها ي محیطی و اجتماعی، شرکتها درصدد تلفیق و تجمیع شاخصهاي برآورد میزان پایداري با سیستمهاي استراتژیک ارزیابی عملکرد همچون BSC برآمدهاند. لذا این تحقیق سعی داشته تا با بهرهگیري از مدل کارت امتیازي متوازن پایدار - SBSC - ، مدلی به منظور ارزیابی عملکرد شرکتها ي فولادي ارائه دهد و در این راستا شرکت فولاد هرمزگان را مورد مطالعه قرار داده است.
نتایج تحقیق نشان میدهد عملکرد شرکت در همه ابعاد به غیر از بعد زیست محیطی تا حدي مطلوب است. بررسی دقیقتر نتایج بیانگر این نکته است که شرکت اهتمامی براي ارزیابی اقدامات زیست محیطی خود نداشته و توجهی به شاخصهاي استاندارد زیست محیطی نمیکند. همچنین تحلیل شاخصهاي بعد اجتماعی نیز نشان میدهد عملکرد در بخشهایی که فشار قانونی از طرف دولت وجود دارد به مراتب بهتر از سایر بخشها است. بنابراین نتیجه کلی تحقیق میتواند این باشد که در این شرکت توجه ویژهيا به توسعه پایدار وجود ندارد و شاخصهاي سنتی عملکرد جایگاه بهتري نسبت به شاخصهاي پایداري دارند.
مقدمه
در محیط رقابتی امروز بقاي بنگاههاي اقتصادي در گرو بهبود مستمر عملکرد به منظور حفظ و افزایش توان رقابتی و کسب منافع بیشتر است. این مهم از طریق تعیین اهداف و برنامهریزي و به تبع آن ارزیابی عملکرد براي آگاهی از میزان موفقیت در دستیابی به اهداف از پیش تعیین شده محقق میگردد. امروزه هدایت سازمانها در میان محیط رقابتی سخت کنونی بسیار بیچیده است و مدیران نیازمند ابزارهایی هستند که جنبههاي مختلفی از محیط و عملکردشان را براي پایش سفري که براي بدست آوردن نتایج آینده آغاز نمودهاند، نشان دهند و لیکن آیا به راستی تمامی مدیران از ابزارهایی کامل، براي ارزیابی جنبههاي مختلف عملکرد و محیط خویش استفاده مینمایند!
آیا ابزارهایی که مدیران براي ارزیابی عملکرد سازمان خویش استفاده مینمایند، تمامی جنبههاي عملکردي سازمانشان را در بر میگیرد؟ ابتدا با مرور ادبیات تحقیق شاخصهاي مناسب براي ارزیابی عملکرد پایدار شرکت فولاد استخراج و تلخیص شده و عملکرد این شرکت با استفاده از 59 شاخص در شش بعد مورد ارزیابی قرار گرفته است. در دو بعد مالی و زیست محیطی شاخصهاي کمی در کنار شاخصهاي کیفی مورد ارزیابی قرار گرفته است.
روش تحقیق
روش کلی مورد استفاده در این پژوهش، روش توصیفی-پیمایشی است. اطلاعات مورد نیاز براي اجراي این پژوهش با استفاده از انواع روشهاي میدانی، کتابخانهاي و پرسشنامه بدست آمده است. در این پژوهش، با استفاده از ادبیات تحقیق و پژوهشهاي صورت گرفته در خصوص موضوع پژوهش عملکردي اولیه براي یک شرکت تولیدکننده فولاد شناسایی شد. مرحله بعد جهت تعیین شاخصهاي عملکردي اصلی و نهایی تحقیق از تکنیکهاي مناسب آماري استفاده میگردد.
بدین ترتیب 2 پرسشنامه شامل شاخصهاي ارزیابی عملکرد که شامل دادههاي واقعی و میدانی از بخشهاي مربوط سازمان و بخش دیگر مربوط به شاخصهاي کیفی مربوط به ارزیابی عملکرد بر مبناي ارزیابی کارشناسان سازمان در ابعاد کارت امتیازي متوازن تدوین شد. همچنین علاوه بر موارد فوق، 3 پرسش شامل سؤالات جمعیت شناختی را نیز در پرسشنامه گنجاندیم که شامل سابقه کار، میزان آشنایی با کارت امتیازي متوازن و میزان تحصیلات بود و همچنین جدول 1-1 شاخصهاي مطرح شده در این پرسشنامه را ارائه میدهد.
نتایج و بحث
نتایج این تحقیق نشان داد در شرکت فولاد ابعاد کارت امتیازي متوازن شامل 6 بعد بود که 59 شاخص عملکردي را شامل میشد. این نتایج برآمده از ادبیات پژوهش و مصاحبه با خبرگان و راهنمایی اساتید راهنما براساس نظر خبرگان و در درجه ي بعدي بر مبناي فراوانی آنها در پژوهشهاي قبلی انتخاب شدند. ابعاد کارت امتیازي متوازن پایدار عبارتند از: بعد مالی، بعد فرآیندهاي داخلی، بعد مشتري، بعد رشد و یادگیري، بعد اجتماعی و بعد زیست محیطی که به ترتیب تعداد شاخصهاي آنها براي بعد مالی 6 شاخص، بعد فرآیندهاي داخلی 7 شاخص، بعد مشتري 3 شاخص، بعد رشد و یادگیري 11 شاخص، بعد اجتماعی 14شاخص و بعد زیست محیطی 18 شاخص بود.
دستهبندي این شاخصها مورد بحث واقع شد و شاخصها به 2 گروه کمی و کیفی تقسیم شدند. مبناي تقسیم این شاخصها روش اندازهگیري و ذات دادههاي برآمده از این سازمان بود، بدین صورت که شاخصهایی که قابلیت ارزیابی بوسیله ي طیف لیکرت را داشتند کیفی تلقی شدند و شاخصهایی که بایستی بر مبناي گزارشات دقیق اندازهگیري شده ارائه میشدند، کمی تلقی شدند.
اصلیترین پیام این تحقیق براي مسئولین امر توجه به مسئولیتهاي اجتماعی و مسائل زیست محیطی شرکت است. این تحقیق هم راستا با بسیاري از تحقیقاتی که در همین حیطه صورت گرفته تأیید میکند که اهتمام به مسئولیتهاي اجتماعی و مسائل زیست محیطی آوردههایی را نصیب شرکتهاي تجاري میکند که در بلند مدت قابل رویت است و یقیناً اگر درست مدیریت شود تضمینکننده سودآوري و بقاي شرکت خواهد بود.
نتیجه گیري
نتایج بررسی نشان میدهد که عملکرد سازمان در بعد مالی در زمینه ي شاخصهاي کیفی مطلوب می باشد. این نتیجه دور از ذهن هم نبود، زیرا با توجه به رونق بخش فولاد در چند سال اخیر و با توجه به نوآوريهایی که این سازمان در بخش تولید انجام داده است، نتیجتاً عملکرد مالی سازمان نیز مطلوب میباشد. در بعد مشتري عملکرد سازمان را میتوان مثبت ارزیابی کرد.
با توجه به نتایج برآمده از تحلیلها فرض صفر یعنی مطلوب بودن عملکرد سازمان در این بعد اثبات شد. در بعد رشد و یادگیري نتایج این بررسی نشان میدهد که فرض صفر پژوهش حاضر، مبنی بر مطلوب بودن عملکرد آن مورد تأیید قرار میگیرد. آزمون دوجملهاي در مورد شاخصهاي بعد فرآیندهاي داخلی نشان از مطلوب بودن عملکرد سازمان دارد.
