بخشی از مقاله
چکیده
پراکندهرویی شهري پدیدهاي است که امروزه در اکثر کشورهاي جهان به وجود آمده است و چنانچه کنترل نشود ممکن است پیامدهاي نامطلوبی را بر شهرها اعمال کند بنابراین براي جلوگیري از رشد بیرویه شهرها باید راهکارهایی براي کنترل آن ارائه داد. وبراي ارائه راهکارهاي مناسب براي هر شهر با توجه به اینکه دلایل پراکنده-رویی از شهري به شهر دیگر متفاوت است ابتدا باید عامل هاي موثر بر بروز این پدیده را مورد شناسایی قرار داد.
در راستاي رسیدن به این هدف در این مقاله، عوامل موثر در ایجاد پدیده پراکندهرویی شهري در شهر خرمدره مورد بررسی قرار گرفته است و سپس رتبه بندي شده اند. نتایج نشان میدهد که مجموعه اي از عوامل صنعتی، اقتصادي، اجتماعی، محیطی، جغرافیایی و... در بروز این پدیده در شهر خرمدره موثر بودهاند که نقش عامل صنعتی در بروز این پدیده بیشتر از بقیه عوامل بوده است. روش مورد استفاده در این مقاله توصیفی- تحلیلی بوده و اطلاعات مورد نیاز از طریق نرم افزار GIS و مشاهدات میدانی و پرسشنامه استخراج شده است.
1 مقدمه
پراکندهرویی شهري به عنوان یکی از مهم ترین چالش ها و موضوعات سیاست گذاري فضایی، به ویژه از نیمه دوم قرن بیستم در دستور کار حکومت هاي بسیاري از کشورها قرار گرفته است. چنین الگویی موجب شکل گیري نوعی از گسترش میشود که به دلیل عدم اختلاط کاربري ها، فقدان مرکزیت و ضعف و ناکارآمدي در دسترسی، از یک سو به اتلاف منابع و انرژي دامن می زند - مانند زمین براي ساخت و ساز و انرژي براي حمل و نقل بین نقاط - و از سوي دیگر آلاینده هاي مختلف محیطی تولید می کند.
- احمدي و دیگران، . - 25:1389 اسکیرز مشخصه هاي زیر را براي پراکندهرویی تعریف می نماید: توسعه تجاري و مسکونی کم تراکم، توسعه جسته و گریخته، تفرق برنامه ریزي کاربري زمین در بین شهرداري ها، اتکا بر اتومبیل در حمل و نقل، جدایی گزینی نژادي و اجتماعی، ازدحام و تخریب محیط زیست، کاهش حس تعلق به مکان در میان ساکنان - حسینی امینی و دیگران، . - 179:1390
-2 پیشینه و چهارچوب نظري
-1-2گسترش افقی شهر
الگوي پراکنش شهرپدیدهاي است که تا مدتها تنها در کشورهاي پیشرفته دیده میشد، اما امروزه به پدیدهاي جهانی تبدیل شده که بیشتر شهرهاي کشورهاي جهان و بهویژه کشورهاي در حال توسعه با آن روبرو هستند - سیف الدینی و دیگران، . - 157:1391
-4-2 تئوري ها و نظریات مربوط به علل و عوامل موثر بر گسترش افقی بی رویه شهرها -1-4-2 تئوري اقتصاد شهري بروکنر و فانزلر - - 1983 به عقیده این دو دانشمند، گسترش افقی نتیجه سیستم بازار آزاد و خارج از کنترل دولت نیست بلکه یک روند کاملا منظم دارد.بدین ترتیب نتیجه مطالعات آنها این بود که گسترش افقی شهر در جایی صورت می گیرد که جمعیت افزایش یابد، درآمد سکنه بالا باشد، قیمت زمین هاي کشاورزي پایین باشد و هزینه حمل و نقل و جابجایی کم باشد . - Brueckner and Fansler,1993:6 -
-2-4-2 تئوري اقتصادي شدن کاربري اراضی شهري5 ارائه دهندگان این تئوري، لد و لوئیس - - 2001 معتقدند به دلیل ارزش اقتصادي که زمین در شهرها به خود گرفته است، بحث هاي زیادي در زمینه تصمیمات کاربري اراضی صورت می گیرد تا نوع خاصی از کاربري براي قطعه اي از زمین در نظر گرفته شود. همچنین آنها اشاره کرده اند که هر چه تصمیمات کاربري اراضی تحت تاثیر ارزش هاي اقتصادي و مالی باشد، احتمال اینکه پراکندهرویی و رشد حومه نشینی اتفاق بیفتد بیشتر است.
-3-4-2 نظریه ارزش و قیمت زمین6 از آلنسو آلنسو معتقد است ارزش زمین و کاربري زمین نقش مهمی در استقرار و جایابی کاربري ها در بخش هاي مختلف شهر دارد و همین مساله باعث گسترش افقی بیش از حد شهر می شود.
