بخشی از مقاله
چکیده
شبیهسازی رفتار جریان رودخانه برای مشخص کردن ابعاد مقطع عرضی بستر و حریم رودخانه، مطالعه و برنامهریزی در زمینه کنترل و مهار سیلاب، اجرای طرح های مهندسی رودخانه و همچنین برای پهنه بندی سیلاب جهت جلوگیری از خطر سیل احتمالی مورد استفاده قرار میگیرد. هدف از انجام پژوهش حاضر تعیین ابعاد بستر و حریم رودخانه هلیل واقع در استان کرمان در محدوده مکانی بین سد جیرفت تا شهر جیرفت می باشد تا از تغییر کاربری اراضی مجاور رودخانه هلیل توسط افراد و پیشروی آنها به سمت حاشیه این رودخانه جلوگیری شود .
در ابتدا با تهیه نقشه توپوگرافی رودخانه هلیل از اداره آب منطقه ای استان کرمان و گردآوری آمار دبی حداکثر لحظه ای ایستگاه هیدرومتری حسینآباد به مدت 48 سال، تحقیق آغاز شد . سپس برای آنالیز و استخراج دادههای مورد نیاز از نرمافزارهای HEC-RAS, ArcGIS, Google Earth و AutoCAD استفاده شد. اطلاعات و دادههای به دست آمده مورد پردازش قرار گرفتند و تجزیه و تحلیل های لازم صورت پذیرفت .
با به کارگیری نرم افزار HEC-RAS، شبیهسازی جریان هلیل رود در منطقه مورد مطالعه انجام شد و ابعاد بستر و حریم رودخانه هلیل بر اساس قانون توزیع عادلانه آب و آیین نامه مربوط به بستر و حریم رودخانه ها و انهار، تعیین گردید . با بررسی دقیق این اطلاعات توسط سازمان های مربوطه، می توان برای صاحبان زمین های کشاورزی و خانه های مسکونی اطراف رودخانه هلیل قوانینی وضع کرد تا از پیشروی و ساخت و ساز افراد در حاشیه رودخانه هلیل جلوگیری شود . این اقدامات سبب می شود تا از خسارات ناشی از سیلاب در محدوده هلیلرود پیشگیری شود.
مقدمه
اصلیترین منبع تامین کننده آب برای مصرف بشر رودخانه ها میباشند. همواره مطالعه رفتار جریان رودخانه، شناخت خصوصیات هیدرولیکی جریان رودخانه و تعیین حریم و بستر رودخانه برای مهندسین آب مورد توجه بوده است. از آنجا که در چند دهه اخیر، با پدیده خشکسالی مواجه هستیم و میزان رواناب های1 موجود در رودخانهها رو به کاهش میباشد، و همچنین به علت افزایش جمعیت و گسترش کشاورزی و صنعت، میزان تقاضای آب رو به افزایش است . از سوی دیگر وجود پدیدههایی مانند سیلاب باعث هدر رفتن بیشتر آب می شود.
از این رو بررسی جریان های آب جاری در رودخانه ها و شبیه - سازی2 رفتار هیدرولیکی رودخانه تنها در جهت برطرف کردن بخشی از مشکلات فوق بسیار با اهمیت میباشد. شبیهسازی به معنای تقلید فرایند یا وضعیت یک سیستم واقعی می باشد. شبیهسازی در زمینه مدلسازی3 سامانههای طبیعی نیز بهکار میرود. برای شبیهسازی رفتار جریان رودخانه در مهندسی آب میتوان از نرمافزارهای کاربردی مانند مدل HEC-2, HEC-6, SMS, ISIS, HEC-HMS, MIKE-11 و HEC-RAS4 استفاده کرد که مدل HEC-RAS از سایر مدل ها کاربردی تر می باشد - رحیمینژاد و طیاری، . - 1394
انسان از ابتدای خلقت همواره در معرض خطرات ناشی از بلایای طبیعی بوده است که بعد از خشک س الی ، سیل بیشترین میزان خسارت را به بشر تحمیل کرده است . حضور انسان در حریم رودخانه ها و از بین بردن پوشش های گیاهی اطراف رودخانهها، باعث تشدید شکلگیری سیل شده است. سیل یکی از رفتارهای طبیعی محیط اطراف بشر می باشد که مهمترین بحران اقلیمی محسوب می شود .
مهندسین آب همواره به بررسی و مطالعه در زمینه روندیابی سیلاب و مدیریت صحیح آن پرداخته اند . شناخت رفتار هیدرولیکی و شبیه سازی جریان آب در رودخانه کمک می کند تا ابعاد بستر و حریم رودخانه را تعیین کنیم و راهکارهای مقابله و مواجهه با سیل را بهتر بشناسیم . در این تحقیق با استفاده از نرم افزار HEC-RAS جریان رودخانه هلیلرود شبیهسازی شد و محدوده بستر و حریم این رودخانه مشخص گردید.
مواد و روشها
مشخصات حوزه
رودخانه هلیلرود5 در جنوب شرقی ایران در استان کرمان واقع شده است و از مهمترین رودخانه های دائمی استان میباشد. طول مسیر رودخانه هلیل 387 کیلومتر می باشد که از ارتفاعات بافت سرچشمه گرفته و تا باتلاق جازموریان ادامه دارد . آب و هوای حوزه هلیلرود نیمه خشک و سرد میباشد. منطقهی هلیلرود به دلیل وجود خاک حاصلخیز، رسوبات آبرفتی و هوای نسبتاً خوب؛ محل مناسبی برای زیستگاه بشر از دیرباز بوده است - سرحدی و همکاران، . - 1387
هلیلرود در محدوده جغرافیایی 28 درجه و 26 دقیقه تا 29 درجه و 36 دقیقه شمالی و 56 درجه و17 دقیقه تا 57 درجه و 43 دقیقه شرقی قرار دارد . همچنین بر اساس سامانه مختصات جهانی در UTM40 و نقشه پایه WGS84 رودخانه هلیل بین طول جغرافیایی 373000 تا 378000 و عرض جغرافیایی 4123600 تا 4131400 قرار گرفته است . از نظر موقعیت جغرافیایی؛ بافت، ساردوئیه و لاله زار در شمال غرب، کوه های دلفارد، مکران و قلعه دختر در شرق، ارتفاعات خبر در غرب، کوه های بارز در شمال و کوه های بشاگرد، حسینآباد و طرنگ در جنوب هلیلرود قرار گرفتهاند - فلاح قالهری و بیاتانی، . - 1392
