بخشی از مقاله
چکیده
هدف از پژوهش حاضر، طراحی و آزمون الگویی ساختاری از پیشایندها و پیامدهای سندرم پیش از قاعدگی بود. متغیرها در این الگو شامل پیشایندها - ذهنآگاهی، سبک زندگی و استرس ادراک شده - میانجی - - و پیامد سندرم پیش از قاعدگی - تعارضات زناشویی - بودند. نمونه این پژوهش شامل 200 نفر از دانشجویان متاهل دانشگاه شهید چمران اهواز بود که به روش نمونهگیری خوشهای انتخاب شدند.
برای جمعآوری دادههای پژوهش از پرسشنامههای ذهنآگاهی - FFMQ - ، سبک زندگی میلر، استرس ادراک شده - PSS - ، علایم قبل از قاعدگی - - PSST و تعارضات زناشویی استفاده شد. به منظور ارزیابی مدل پیشنهادی از روش الگویابی معادلات ساختاری - SEM - با نرمافزار AMOS ویراست 21 استفاده شد. جهت آزمون اثرات غیر مستقیم از روش بوت استراپ استفاده شد.
نتایج نشان داد که الگوی پیشنهادی از برازش قابل قبولی با دادهها برخوردار است. نتایج همچنین نشان داد افزایش ذهنآگاهی، بهبود سبک زندگی و کاهش استرس ادراک ، نشانههای سندرم پیش از قاعدگی را کاهش میدهد و این خود تعارضات زناشویی را کاهش میدهد و استرس ادراک شده در رابطه بین ذهنآگاهی و سبک زندگی با سندرم پیش از قاعدگی نقش واسطهای ایفا میکند.
مقدمه
سالهای طبیعی تولید مثل یک زن با تغییرات ریتمیک ماهانه در میزان ترشح هورمونهای زنانه و تغییراتی در تخمدانها و سایر اندامها مشخص میشوند که به این تغییر ریتمیک چرخه قاعدگی میگویند - Sloane, 2002 - مجموعه ای از علائم جسمانی، عاطفی و رفتاری به نام سندرم پیش از قاعدگیٌ در برخی زنان در طی فاز لوتئال چرخه قاعدگی رخ میدهد. این علائم به صورت دورهای از 7 تا 14 روز قبل از قاعدگی آغاز میشود و با شروع قاعدگی یا چند روز اول خونریزی علائم برطرف میشوند
شیوع سندرم قاعدگی به دلیل متفاوت بودن علائم آن از قبیل میل شدید به غذا، سردرد، درد، افسردگی، تحریک-پذیری و اضطراب، بالاست. در حدود 75 درصد از زنان در سن باروری علائم خفیف داشته و در 20 الی 30 درصد از زنان، علائم سندرم پیش از قاعدگی از نظر بالینی با اهمیت است . - chen et al, 2014 - در ایران نیز شیوع سندرم پیش از قاعدگی بین زنان 15 تا 45 ساله 52/9 درصد گزارش شده است
طیف علائم این سندرم آنقدر وسیع است که تمام عملکرد نرمال یک زن را میتواند تحت تأثیر قرار دهد - . - Reberte et al, 2014 سندرم پیش از قاعدگی مشکلات متعددی را برای فرد و جامعه ایجاد میکند از جمله کاهش سطح کارایی در انجام مسئولیتها، افت تحصیلی، مشکلات و کشمکشهای خانوادگی، ناسازگاری با همسر، غیبت از کار، انزوای اجتماعی و در موارد شدید جرائم قانونی و حتی خودکشی . - Reberte et al, 2014 - پژوهشهای که در مورد عوامل مرتبط با سندرم پیش از قاعدگی انجام شده، ذهنآگاهیٍ را به عنوان یکی از عوامل موثیر بر سندرم پیش از قاعدگی معرفی کردهاند
ذهن آگاهی نوعی هشیاری است که از طریق معطوفکردن هدفمند توجه به زمان حال و بدون قضاوت از تجارب لحظهبهلحظه پدید میآید . - Kabat‐Zinn, 2003 - ذهنآگاهی ما را یاری میکند تا این نکته را درک کنیم که هیجانهای منفی ممکن است رخ دهند، اما جز ثابت و دائمی شخصیت نیستند. همچنین ذهنآگاهی با افزایش بهزیستی روانشناختی، توافق، گشودگی، وجدانمندی و کاهش غم و اندوه، افسردگی، بیخوابی، مشکلات جنسی، درد مزمن و اعتیاد به هرچیزی از الکل و مواد مخدر تا وابستگی به غذا و قمار همراه است
زنان مبتلا به سندرم پیش از قاعدگی علایمشان را همراه با قضاوت مشاهده میکنند. ذهنآگاهی به آگاهی بدون قضاوت از لحظه حال کمک میکند. بنابراین ذهنآگاه نبودن در این افراد منجبر به تجربهی بیشتر علایم سندرم پیش از قاعدگی میشود
از جمله عوامل مهم دیگر که در اختلالهای قاعدگی نقش دارد میتوان به سبک زندگیَ نامناسب که در بر گیرندهی عوامل رفتاری هم چون مصرف الکل و سیگار، عدم انجام فعالیتهای جسمانی و ورزش و رژیم غذایی نامناسب - برای مثال مصرف زیاد کافئین - اشاره کرد
سازمان بهداشت جهانی سبک زندگی سالم را تلاش برای دستیابی به حالت رفاه کامل جسمی، روانی و اجتماعی توصیف کرده است. سبک زندگی سالم دربردارندهی دو بعد جسمانی و روانی است. بعد جسمانی تغذیه، ورزش و خواب را شامل میشود و بعد روانی مسائلی از قبیل ارتباطات اجتماعی، مقابله با استرس، روشهای مطالعه و یادگیری و معنویت را در بر میگیرد. امروزه اعتقاد بر این است که 70 درصد بیماریها به علت سبک زندگی نامناسب است
مطلق - 1395 - در پژوهش خود نشان داد که افراد مبتلا به PMS سبک زندگی ناسالمی دارند و به ترتیب در حوزههای سلامت روانشناختی، سلامت جسمانی، ورزش و تندرستی و کنترل وزن و تغذیه دچار مشکل هستند. یکی دیگر از مشکلات زنان مبتلا به سندرم پیش از قاعدگی، استرس و پیامدهای ناشی از آن است - جعفرنژاد و همکاران، . - 1392 استرس یکی از علل عمده بیماریها به شمار میآید و اختلالات روانی، بیماریهای قلبی، سرطان، ناراحتیهای گوارشی، پوستی و مانند اینها همگی میتواند با فشار روانی پیوند داشته باشد به طوری که برآورده شده است که عامل 75 درصد از شکایتهای پزشکی، استرس است
استرس عبارت است از واکنشهای فیزیکی، ذهنی و عاطفی که در نتیجهی تغییرات و نیازهای زندگی فرد، تجربه میشود. پاسخ افراد به این تغییرات زندگی متفاوت است
پژوهشها نشان دادهاند که استرس و تجربیات تنشزای زندگی زنان را مستعد ابتلا به سندرم پیش از پیش از قاعدگی میکند . همچنین نشانههای استرس در 4 حیطه رفتاری، هیجانی، جسمانی و شناختی ارتباط تنگاتنگی با سندرم پیش از قاعدگی دارند
از طرف دیگر عواملی مثل ذهنآگاهی و سبک زندگی میتواند بر میزان استرس ادراک شدهُ فرد تاثیر بگذارد - نژاد احمدی و مرادی، 1393؛ یعقوبی و همکاران، 1394؛ قربانی تقلید آبادی و تسبیحزاده مشهدی، . - 1395 واکنشهای هیجانی ناشی از سندرم پیش از قاعدگی از قبیل اضطراب، افسردگی و استرس نه تنها بر خود فرد بلکه بر خانواده وی تاثیر به سزایی دارد و در موارد شدید به عنوان یک بیماری میتواند سبب ایجاد تغییراتی در رفتار زنان گردد.
نتیجه این تغییر رفتار ممکن است بر اعمال متقابل بین زن و سایر اعضای خانواده اثر گذاشته و از آنجا که زنان نقش کلیدی در خانواده دارند، بروز این سندرم میتواند تاثیر مهمی بر عملکردشان داشته باشد. این آثار شامل ناسازگاری با همسر، بدرفتاری با فرزند و همچنین تعارضات زناشویی میباشد
تعارضات زناشویی نقش اساسی در تعیین ثبات و تداوم زندگی زناشویی دارد و به هر نوع تنازع بر سر تصاحب پایگاهها و منابع قدرت گفته میشود که در جهت حذف امتیازات دیگری و افزایش امتیازات خود بروز میدهد. بدیهی است که طرفین نزاع بر آناند که به حریف خود آسیب برسانند، تاکتیکهای او را خنثی کنند و بالاخره او را از صحنه بیرون کنند
بنابراین با توجه به شیوع بالای PMS در زنان و تاثیر آن بر جنبههای مختلف زندگی، از جمله شغل، تحصیلات و زندگی زناشویی، شناسایی عوامل تاثیرگذار بر PMS و همچنین درک چگونگی تاثیر این سندرم بر زندگی زناشویی از اهمیت بالایی برخوردار است.
از سوی دیگر با توجه به اینکه پژوهشگران مدلی که عوامل روانشناختی تاثیرگذار بر PMS را مورد بررسی قرار دهد پیدا نکردند، مساله پژوهش حاضر طراحی الگویی از برخی پیشایندها و پسایندهای PMS است. در این الگو متغیرهای ذهنآگاهی و سبک زندگی به عنوان پیشایند، استرس ادراک شده به عنوان میانجی و تعارضات زناشویی به عنوان پسایند در نظر گرفته شدهاند که شکل 1 الگوی پیشنهادی پژوهش را نشان میدهد.
