بخشی از مقاله
چکیده
در عصر حاضر، مدیریت زنجیره تامین سبز یکی از راهکارهای نوین در مدیریت محیط زیست و یک مزیت رقابتی برای سازمانها تلقی می شود. در این مقاله، به طراحی و مدلسازی یک شبکه تامین و توزیع در زنجیره تامین سبز پرداخته میشود. زنجیره تامین سبز مورد بررسی در این تحقیق، سه سطحی بوده که شامل تعدادی تامینکننده، توزیعکننده و مشتری میباشد.
مدلسازی که برای این زنجیره صورت میگیرد دارای دو هدف می باشد که هدف اول به دنبال حداقل سازی مجموع هزینههای زنجیره شامل هزینههای ثابت و متغیر ارسال محصول بین تامینکننده و توزیعکننده و همچنین توزیعکننده و مشتری و هزینههای سرمایهگذاری زیستمحیطی و هدف دوم، حداقلکننده مجموع دی اکسید کربن منتشر شده در کل زنجیره میباشد.
این اهداف از نظر ماهیتی در تعارض میباشند. این مسأله از نوع برنامهریزی عدد صحیح مختلط میباشد که برتری آن نسبت به مدلهای گذشته، در نظر گرفتن سطوح زیستمحیطی برای تامینکنندگان و توزیعکنندگان بصورت مجزا میباشد. در راستای یکپارچه کردن زنجیره تأمین، ابتدا دو هدف همفاز شده و با استفاده از روش برنامهریزی چندهدفه به یک هدف تبدیل میشود. در راستای اعتبارسنجی مدل و تاثیر اوزان توابع هدف، چند مسأله طراحی شده و با حل شده و در پایان نتایج به دست آمده مورد تحلیل قرار میگیرد.
-1 مقدمه
در دیدگاه مرسوم و گذشته، مدیریت زنجیره تامین شامل هدایت تمام اعضای زنجیره تامین بصورت یکپارچه و هماهنگ با هدف بهبود عملکرد جهت ارتقای بهرهوری و سود بیشتر بود و مدیران زنجیره تامین به دنبال تحویل سریع تر کالا و خدمات، کاهش هزینه و افزایش کیفیت بودند - بیمون. - 281-294:1998 اما بهبود عملکرد زیست محیطی زنجیره تامین و اهمیت هزینه های اجتماعی و تخریب محیط زیست لحاظ نمی گردید.
امروزه مشکل آلودگی، مسأله اصلی است که مردم کره ی خاکی با آن دست و پنجه نرم می کنند. میزان کربن دی اکسید تولید شده از انقلاب صنعتی تاکنون 100 واحد در میلیون میباشد - جانی و همکاران. - 18:2009 اثرات این تولیدات مضر را می توان در ذوب شدن یخ که منجر به افزایش سطح دریا به اندازه 23 متر و گرم تر شدن زمین مشاهده کرد. در عصر حاضر، مدیریت زنجیره تامین سبز یکی از راهکارهای نوین در مدیریت محیط زیست و یک مزیت رقابتی برای سازمان ها تلقی می شود. از این رو مسائل محیط زیست تحت قانون و دستورالعمل های مشتری به ویژه در ایالات متحده، اتحادیه اروپا و ژاپن تبدیل به یک نگرانی مهم برای تولید کنندگان شده است.
فشار مقررات دولتی برای اخذ استانداردهای زیست محیطی از یک طرف و رشد فزاینده تقاضای مشتریان برای عرضه محصولات سبز - بدون اثر مخرب بر محیط سبز - از طرف دیگر مفهوم زنجیره تامین سبز - GrSC - 1 و مدیریت آن را پدیدار ساخت. امروزه مدیران زنجیره تامین سبز در شرکت های پیشرو از طریق ایجاد مطلوبیت و رضایتمندی، از منظر زیست محیطی در سراسر زنجیره تامین می کوشند تا از لجستیک سبز و بهبود عملکرد زیست محیطی خود در کل زنجیره تامین به عنوان یک سلاح استراتژیک جهت کسب مزیت رقابتی پایدار سود ببرند و اهداف خود را بر اساس سه موضوع مهم: طراحی سبز - محصول - ، تولید سبز - فرایند - و بازیافت محصول پایهگذاری کنند - سریواستا. - 53-80:2007 هدف اصلی زنجیره تامین سبز، کاهش آلودگی محیط زیست از زمان خرید مواد خام، تولید و توزیع تا زمان فروش محصولات و از بین رفتن آن هاست . از دیگر اهداف آن میتوان به محدود کردن ضایعات در داخل سیستم صنعتی به منظور حفظ انرژی و جلوگیری از استفاده ی مواد خطرناک برای محیط زیست، اشاره کرد
یکپارچهسازی و هماهنگی سیستم های مجتمع خرید - تولید - توزیع موضوع بسیاری از تحقیقات مسائل زنجیره تامین در سال های اخیر شده است - توکلی مقدم. - 1392 تعدادی از محققان مانند - بیلگن و اوزکاراهان - 151-171:2004، - آرشیندر و همکاران - 316- 335:2008، - میولا و همکاران - 136-143:2010، یک مرور کامل بر روی مدل های تولید و توزیع انجام دادند. در ادامه مروری بر مهمترین مقالات ارائه شده مبنی بر فرموله کردن سیستمهای موجود در زنجیره تامین شده است.
-2 پیشینه تحقیق
مدیریت زنجیره تأمین سبز توسط انجمن پژوهش صنعتی دانشگاه ایالتی میشیگان در سال 1996 معرفی شد که در واقع مدل مدیریت نوینی برای حفاظت از محیط زیست است. مدیریت زنجیره تأمین سبز از منظر چرخه عمر محصول شامل تمامی مراحل از مواد اولیه، طراحی و ساخت محصول، فروش محصول و حمل و نقل، استفاده از محصول و بازیافت محصولات می باشد. با استفاده از مدیریت زنجیره تأمین و فناوری سبز، شرکت میتواند تأثیرات منفی زیست محیطی را کاهش داده و به استفاده مطلوب از منابع و انرژی دست یابد. امروزه مدیریت زنجیره تامین سبز به عنوان یکی از مبانی زیرساختی پیادهسازی کسب و کار الکترونیک در دنیا مطرح است.
"توسعه پایدار" مفهوم کلیدی است که در اجلاس زمین در ریو مورد بحث قرار گرفت. در این اجلاس، دولتها و دیگر سازمانهای بینالمللی تصمیم به اقدامات مفیدی برای محافظت از محیط زیست جهت توسعه اقتصادی بلند مدت گرفتند.
در سالهای اخیر تعداد بیشماری از از سازمانها و کارخانجات مختلف بدلیل بالا بردن کارایی محیطی خود و همچنین رعایت محدودیتهای محیط زیست وضع شده توسط دولتها به مدیریت زنجیره تامین سبز روی آوردهاند. به دلیل اهمیت زنجیره تامین سبز در دنیای واقعی محققان بسیاری نیز در این زمینه به تحقیق پرداختهاند که در ادامه به ذکر بعضی از آنها خواهیم پرداخت.
وانگ و همکاران مسأله طراحی زنجیره تامین را با توجه به جنبه زیستمحیطی مطالعه کردند. آنها در فاز طراحی مطالعهشان به تصمیمات سرمایهگذاری محیطی توجه کرده و یک مدل دو هدفه با اهداف کمینهسازی هزینه کلی و تاثیرات محیطی را ارائه دادند. مقایسه نتایج این مدل با دادههای عددی حقیقی نشان دادند که مدل مورد نظر آنها را میتوان به عنوان ابزار مناسبی برای برنامهریزی شبکه زنجیره تامین سبز بکار برد
یه و چانگ با توجه به اهمیت قوانین محیط زیست برای شبکه زنجیره تامین سبز یک مدل برنامهریزی ریاضی با چهار معیار هزینه، زمان، کیفیت محصول و درجه ارزیابی سبز ارائه دادند. آنها برای حل مسأله مطرح شده دو الگوریتم ژنتیک چندهدفه بر پایه آرشیو پارتو برای دستیابی به جوابهای نزدیک بهینه پیشنهاد دادند
پیشوایی و همکاران مدل ریاضی فازی دو هدفه بر اساس رتبهبندی، برای طراحی پیکربندی استراتژیک یک شبکه لجستیک سبز با اهداف کمینهسازی هزینه و تاثیرات محیطی پیشنهاد دادند
سارکیز و همکاران بطور نظری به مرور تحقیقات صورت گرفته در مسأله مدیریت تامین سبز پرداختند. آنها با توجه به اهداف، محدودیت ها و متغیرهای شبکه زنجیره تامین سبز تحقیقات پیشین را بررسی کرده و سوالاتی را که برای تحقیقات در این زمینه موثر است، را طراحی کرده و همچنین پیشنهاداتی جهت انجام تحقیقات در آینده مطرح نمودند
آزیدو و همکاران تاثیرات عمل سبز را بر مدیریت زنجیره تامین بررسی نمودند. آنها دادههای تجربی از 5 مورد مطالعاتی را تحلیل کرده و مدلی را طراحی کردند که نشان دهنده عملیات سبزی است که تاثیر مثبت بر روی کیفیت، رضایت مشتریان و کارایی زنجیره تامین دارد
بوس و پل سوال آیا مدیریت زنجیره تامین سبز بر روی قیمت موجودی شرکت تاثیر دارد یا نه را مطرح نموده و در راستای این سوال 104 گروه داده را با استفاده از یک تحقیق تحلیل نمودند. آنها در این تحقیق عواملی را که تاثیر معنیدار بر روی قیمت موجودی شرکت داشتند را تعیین نمودند
لی وانگ و همکاران با یک مدل ریاضی و تحلیل حساسیت آن به بهبود مقدمات زنجیره تامین سبز با رویکرد بهرهبرداری مجدد از کانتینرهای بلا استفاده پرداختند
رامانازان و همکاران در یک چارچوب مفهومی به بررسی پارامترهای تاثیرگذار در همکاری بین اجزای زنجیره با تمرکز بر تامینکنندگان، لجستیک و خرده فروشان با هدف بهبود محیط زیست پرداختند
تیسنگ مدیریت زنجیره تامین سبز چندهدفه را با وجود اطلاعات ناقص و مزیت زبانی بررسی کرد. اهداف لحاظ شده در این تحقیق کاهش آلودگی شرکتها و سایر تاثیرات محیطی تعریف شده است که وزن این اهداف بوسیله مزیتهای زبانی که با تئوری مجموعه فازی حل شده است، توصیف شدهاند
وانگ و همکاران یک مدل سلسله مراتبی فازی دو مرحلهای را برای تشخیص ریسک راهاندازی قوانین سبز در یک زنجیره تامین ارائه دادند. آنها از ترکیب منطق فازی با یک روش بر پایه جمعیت برای حل مدل مورد نظر با پارامترهای نامعین استفاده کردند
شوو تعیین ساختار داد و ستد و قراردادها را برای زنجیره تامین سبز رقابتی با در نظر گرفتن مداخلههای ملی و اقتصادی حکومتی را مطالعه کرد. تحقیقات وی نشان میهد که مداخلههای حکومتی در داد و ستد زنجیره تامین سبز و منافع اعضا این زنجیره تاثیر بسزایی داشته و تعیین بهینه این ساختار برای سازمانها مفید است
سلطانی و همکاران یک مدل دو هدفه برای مسأله توزیع مواد سوختی در شبکه با انبار توزیع چندگانه ارائه دادند
کوو و همکاران برای انتخاب تامینکنندگان در زنجیره تامین سبز، الگوریتم ترکیبی شبکه عصبی مصنوعی - تحلیل دوگانه چندصفته - ANN-MADA - 1 را ارائه داده اند.
