بخشی از مقاله
چکیده
امروزه در بسیاري از مزارع بزرگ به ویژه سیستمهاي کشت و صنعت در ایران، اهمیت احداث کارگاههاي کشاورزي به منظور بهبود نیازهاي نگهداري و تعمیرات - نت - به دلیل افزایش حجم استفاده از ماشینها و تجهیزات امري اجتناب ناپذیر است. از سوي دیگر براي دستیابی به بهترین راندمان کار و انرژي در فرآیند تولید، آشنایی با دستورالعملهاي اجرایی در راستاي طرحریزي اصولی کارگاه از اهمیت ویژهاي برخوردار است.
فرآیند کلی به منظور طراحی اصولی یک کارگاه مزرعه با در نظر گرفتن پارامترهایی چون انتخاب مناسبترین منطقه استراتژیک براي احداث کارگاه، طرحبندي مناسب با توجه به ویژگیهاي واحد تولیدي، کنترل محیط، فضاي کار و در نهایت تجهیز کارگاه با وسایل مورد نیاز است، چرا که عدم سازماندهی مناسب تجهیزات کارگاه یکی از ضعفهاي مدیریتی به شمار میرود . ابعاد و اندازه کارگاه نیز یکی از پارامترهاي مهم میباشد که بستگی به عواملی چون اندازه مزرعه، اندازه ماشینهاي سرویسدهی و همچنین حجم تجهیزات موردنیاز و ابزار مورد استفاده دارد.
. 1 مقدمه
. 1,1 اهمیت احداث کارگاه با طراحی مناسب
در دنیاي امروز با توجه به افزایش جمعیت جهانی و تقاضاي روز افزون مواد غذایی، شاهد گسترش و توسعه مکانیزاسیون در بخش کشاورزي به ویژه درکشت و صنعتهاي بزرگ هستیم. از طرفی برنامهریزي اصولی و مدون در زمینه نگهداري و تعمیرات ماشینها و تجهیزات به منظور بهبود کارایی و دوام کارکردي آنها در راستاي تولید پایدار از اهمیت ویژهایی برخوردار است که به منظور دستیابی به این امر، احداث کارگاههاي مجهز با طراحی مناسب از جایگاه ویژهاي برخوردار است.
یکی از عوامل مهم که اهمیت طراحی اصولی کارگاه را موجب میشود، هزینههاي بالاي صرف شده به منظور خرید ماشینآلات جدید است که براي حفظ راندمان کاري آنها، تجهیز کارگاه با ابزارهاي مورد نیاز است. از طرفی دیگر با توجه به بکارگیري گسترده ماشینآلات در خط تولید، بخش قابل توجهی از هزینههاي تولید مربوط به نگهداري و تعمیر تجهیزات است . نگهداري و تعمیرات یکی از فرآیندهاي اساسی به منظور کاهش هزینهها، کاهش خرابی تجهیزات، افزایش کیفیت، دسترسی پذیري و افزایش بهرهوري است. صنایع تولیدي همواره در صدد کاهش هزینههاي تولید میباشند.
یکی از هزینههاي اساسی در صنایع، هزینه نگهداري و تعمیر است که با توجه به نوع صنعت یا سیستم تولیدي بین 15تا70 درصد متغیر است.[1 , 3, 4] نگهداري و تعمیرات که به طور اختصار با کلید واژه نت معروف است؛ یکی از مفاهیم اساسی در سازمانهاي پیشرفته و نیز حرکت به سوي کلاس جهانی است که از جایگاه ویژهاي در سطح مدیران، به ویژه مدیران ارشد و کارکنان سازمانها برخوردار است.
در گذشته سازمانها - اعم از مدیران و کارکنان - به اشتباه مفهوم نت را در قالب تعمیرات مستتر میدیدند؛ اما امروزه با گسترش مفاهیم علمی و پیشرفتها در حوزه دانش، تفکر نسبت به تعمیرات به طور کلی متحول گردیده و رویکردها به سمت شکلگیري نگهداري به جاي تعمیرات تغییر یافته است.[1,2] در واقع در حال حاضر مفهوم تعمیر به عنوان جزئی از نگهداري تعریف شده است که در قالب نت اضطراري یا نت اصلاحی بیان میشود.
نوع نگاه به رویکرد نت در جوامع امروزي شاید ناشی از تفکر صحیح"پیشگیري بهتر از درمان است" ناشی میشود، چرا که غالب سازمانها در یک محیط رقابتی شدید"شامل رقابت در فرآیند بهبود عملکرد در زمینههایی چون هزینه، کیفیت، انعطافپذیري و..." در حال فعالیت هستند که کوچکترین سهل انگاري میتواند صدمات جبران ناپذیري را بر پیکره سازمان متحمل سازد.[2 , 7]
از این رو در چنین محیط رقابتی که سازمانها هزینههاي هنگفتی در خرید داراییهاي فیزیکی - تجهیزات و... - صرف میکنند، مفهوم نگهداري اهمیت قابل توجهی پیدا می-کند. یکی از راهکارهاي اساسی به منظور بهبود وضعیت نگهداري تجهیزات، افزایش راندمان کاري و نیز افزایش عمر آنها، تدوین و آشنایی با مهمترین استراتژيهاي نگهداري و تعمیرات است.
از طرفی فقدان استراتژي مدون بر اساس اصول مدیریت علمی در حوزه نگهداري و تعمیرات، سیستم را به سیستم ICIE - 2016 - واکنشی در برابر سیستمی فعال در محیطی پویا براساس رویکرد کیفیت و مشتري محور تبدیل نموده است، این در حالی است که امروزه با توجه به پیشرفت-هاي تکنولوژیکی - اتوماسیون - در ساختار مکانیکی، ساخت ماشین آلات پیچیده و گران قیمت، استراتژيهاي مختلفی در باب نگهداري و تعمیرات براي یک سازمان یا یک واحد تولیدي وجود دارد که شامل: نتاصلاحی نتپیشگیرانه، نتبهرهورفراگیر، نت مبتنیبر قابلیت اطمینان، نت مبتنی بر وضعیت فنی و نت پیشگویانه را میتوان معرفی نمود که با توجه به اهداف یا معیارهاي سازمانی در هر نظام یا واحد تولیدي، انتخاب مناسبترین استراتژي براي حفظ و دوام دارائیهاي فیزیکی در عرصهي تولید پایدار و نیز در بازار رقابتی از اهمیت ویژهاي برخوردار است.[3,6]
.2 دستورالعمل ایجاد کارگاه
به منظور احداث یک کارگاه مناسب و مجهز در نظر گرفتن پارامترهایی چون تعیین محل احداث کارگاه، نحوه طراحی و طرح ریزي کارگاه، کنترل محیط و فضاي کار و سرانجام تجهیز کارگاه با ابزارهاي مورد نیاز از اهمیت ویژهاي برخوردار است که در ادامه به اهمیت هریک از موارد پرداخته شده است.[5 , 8]
.1,2 تعیین محل احداث کارگاه
اولین مرحله از ایجاد یک کارگاه مجهز براي یک مزرعه - کوچک یا بزرگ - در نظر گرفتن بهترین منطقه براي احداث آن میباشد. پارامترهاي مهم در تعیین محل احداث شامل امکان دسترسی راحت به انبار ماشینها، مسیرهاي اصلی ترافیک مزرعه و نیز امکان دسترسی راحت از خانه کشاورز میباشد. براساس تجربیات به دست آمده محل احداث کارگاه باید حدودا در مرکزیت مزرعه باشد، به طوريکه 30 الی 60 متر از خانه کشاورز و 45 متر از ساختمانهاي دیگر فاصله داشته باشد.[5]
.1,1,2 طرح بندي و طراحی کارگاه
دومین مرحله از فرآیند ایجاد کارگاه، آشنایی با نحوه طرح بندي و استانداردهاي در نظر گرفته شده در بخشهاي مختلف یک کارگاه به منظور بهبود راندمان کار و انرژي میباشد. مهمترین بخشهاي یک کارگاه به صورت مجزا شامل منطقه نگهداري و سرویس، منطقه تعمیرات، منطقه آفیس یا دفتر است. به طور کلی طرح بندي یک کارگاه میتواند با در نظر گرفتن انبار ماشین آلات باشد. این نوع طراحی براي مزارع بسیار بزرگ با حجم زیادي از ماشین آلات اختصاص دارد. طرح دیگر، طراحی کارگاه بدون در نظر گرفتن انبار ماشین آلات است که این مورد بیشتر در مزارعی که از وسعت کمتري برخوردارند، میباشد.
در صورت ترافیک بیش از حد ماشینها در این نوع کارگاه، محوطههاي جداگانه میتواند در دو بخش نگهداري و تعمیرات در نظر گرفته شود. در شکل 1 یک طرح بندي کلی مربوط به یک کارگاه به نمایش در آمده شده است. همانطور که مشاهده میشود منطقه تعمیرات از منطقه نگهداري و سرویس مجزا از هم میباشند . مهم ترین تجهیزات یا ابزارها که در منطقه تعمیرات سازماندهی میشوند شامل تجهیزات جوشکاري، دستگاه ماشینکاري - مته، ماشین برش و میز کار مرتبط - است . همچنین مهمترین تجهیزات در بخش سرویس و نگهداري شامل تجهیزات روغنکاري یا روانکاري، منطقه نصب کمپرسور باد و... است. سایر مناطق در یک کارگاه نیز شامل ذخیرهسازي پیچ و مهره و ابزار آلات لازم در هریک از این مناطق است.[5]
.2, 1,2 ابعاد و اندازه کارگاه
بعد از مشخص نمودن مناطق عملیاتی مورد نظر در یک کارگاه، مرحله تعیین ابعاد و اندازه هریک از اجزاء یا مناطق کارگاه میباشد. مهمترین پارامترهاي اثرگذار در تعیین اندازه هر یک از مناطق شامل اندازه مزرعه - بسته به اندازه مزرعه مناطق نگهداري و تعمیر میتواند از هم مجزا یا متصل طراحی شوند - ، اندازه ماشینهاي سرویسدهی که در تعیین اندازه در ورودي منطقه نگهداري و تعمیر موثرند و نیز حجم تجهیزات یا ابزار آلاتی که لازم است، سازماندهی شوند. جدول 1 نشان میدهد که اندازه مزرعه میتواند در طراحی اندازه کارگاه موثر واقع شود. به طوريکه با افزایش اندازه مزرعه، ابعاد کارگاه مورد نظر افزایش می-یابد.[5]
حداقل مساحت منطقه تعمیر باید 37 متر مربع باشد یا به عبارتی 20 درصد بزرگتر از بزرگترین ماشین باشد. دومین عامل تعیین کننده در اندازه کارگاه، اندازه ماشین آلات است که نقش مهمی در تعیین ابعاد منطقه تعمیر به ویژه در ورودي دارد. در جدول 2 ابعاد و اندازه منطقه تعمیر براساس اندازه ماشینهاي با کاربرد بیشتر در مزرعه را دارند که شامل انواع تراکتورها، ماشینهاي کاشت، کمباینها، چاپر و بسته بندها آورده شده است. از طرفی ابعاد در ورودي مربوطه به منطقه تعمیر نیز براساس استاندارها تعیین شده است.[5 , 8]
یکی از موارد مهم در طراحی اصولی یک کارگاه سازماندهی مناسب تجهیزات در دو منطقه نگهداري و تعمیرات است که اصول پیادهسازي آن در بیشتر طرحهاي مختلف از کارگاه تقریبا یکسان است. منطقه نصب میزکاري اصولا به ارتفاع یک متر از زمین و باید در امتداد دیوار نصب گردد. منطقه و میز جوشکاري باید حداقل 3 متر طول و 4 الی 5 متر عرض داشته باشد.
میز جوشکاري 15سانتی متر از دیوار فاصله داشته باشد و براي جلوگیري از آتش سوزي از منطقه روغنکاري فاصله داشته باشد که نشان دهنده اهمیت طراحی اصولی کارگاه است. منطقه ماشینکاري 5/2 تا 5/7 متر طول و 4 الی 5/4 عرض داشته باشد. از طرفی منطقه ماشینکاري به منظور دسترسی به سنگ سمباده و نیز سندان نزدیک به منطقه جوشکاري طراحی شود. منطقه روغنکاري، روانکاري، کمپرسور که در قسمت سرویس و نگهداري قرار دارند نیز در نزدیک درب ورودي سازماندهی شوند تا بتوان سرویسدهی را در داخل و خارج از کارگاه به خوبی انجام داد. از طرفی طول منطقه روغنکاري حداقل 5/2 متر باشد.[5]
علاوه بر طراحی بخشهاي نگهداري و تعمیر یک کارگاه، یکی از قسمتهاي مهم، طراحی دفتر یا آفیس است که میتواند داراي طرح بندي مختلفی در یک کارگاه باشد . در شکل 2 طرحی از یک آفیس در قسمتی از کارگاه نشان داده شده است. مهمترین قسمتهاي مهم یک آفیس شامل بخش مدیریت و مطالعه است که در آن قسمتی براي ذخیره کتابها و دستورالعملها در نظر گرفته میشود.
قسمتی به عنوان میز کنفرانس در قسمت میانی آفیس در نظر گرفته میشود تا در مورد مسائل و مشکلات به تبادل نظر بپردازند. همچنین محلی به عنوان قفسه ابزار در گوشهاي از آفیس تعبیه میشود. از طرفی یکی از بخشهاي مهم امکانات سرویس بهداشتی و حمام است که در طرحهاي مختلف میتواند جزئی از آفیس یا مجزا از آن باشد، به طوريکه یک درب مجزا براي این بخش در نظر گرفته میشود. اندازههاي استاندارد درب طراحی آفیس در نظر گرفته شده براي کارگاهها شامل 6 مترمربع، 11 مترمربع و 36 مترمربع است.[5]
