بخشی از مقاله

چکیده

به منظور ارزیابی عملکرد دانه، صفات مورفولوژیکی و رطوبت دانه جو کارون در کویر - Hordeum Vulgaris - L. آزمایشی در سال زراعی 1392-93 در مزرعه پژوهشی دانشگاه آزاد اسلامی واحد بیرجند به صورت کرتهای خردشده در قالب طرح پایه بلوکهای کامل تصادفی در سه تکرار اجرا شد. پلاتهای اصلی سطوح آبیاری - آبیاری کامل، حذف آبیاری در مرحله گلدهی، حذف آبیاری در مرحله دانه بندی، حذف آبیاری در هر دو مرحله گلدهی و دانه بندی - و پلاتهای فرعی سطوح کود نیتروژن 0، 75، 150 و 225 کیلوگرم نیتروژن در هکتار بود.

نتایج تجزیه واریانس نشان داد که اثر سطوح آبیاری و مقادیر نیتروژن بر عملکرد معنی دار شد اما ارتفاع بوته و طول سنبله تنها تحت تأثیر مقادیر نیتروژن قرار گرفت. مقایسه میانگینها نشان داد که حذف آبیاری در مرحله گلدهی، مرحله دانه بندی و هر دو مرحله گلدهی و دانه بندی عملکرد دانه جو را نسبت به تیمار آبیاری مطلوب - بدون تنش - به ترتیب 40/3 و 31/19 و 52/87 درصد کاهش داد اما صفات مورفولوژیکی گیاه تحت تاثیر تیمارهای آبیاری قرار نگرفت.

همچنین با افزایش نیتروژن از صفر به 150 کیلوگرم در هکتار ارتفاع بوته و طول سنبله به طور معنی داری به ترتیب 20/23 و 22/24 درصد افزایش یافت. با کاربرد 150 کیلوگرم نیتروژن در هکتار با میانگین تولید 2012 کیلوگرم دانه در هکتار بیشترین عملکرد اقتصادی را به خود اختصاص داد. با توجه به نتایج حاصل از این آزمایش برای شرایط آب و هوایی بیرجند و مناطق مشابه کشت جو با مصرف 150 کیلوگرم در هکتار در شرایط آبیاری مطلوب توصیه میشود.

مقدمه

جو - Hordeum Vulgar L. - یکی از مهمترین غلات زراعی در آسیای مرکزی، غربی و آفریقای شمالی به شمار می-رود. در این نواحی گیاه جو معمولاً به صورت دیم توسط کشاورزان کشت میشود، از این رو تولید آن اغلب تحت کمبود آب در فصل رشد و به ویژه اواخر دوره رشد که مصادف با دوره خشکی است، قرار میگیرد - سکارلی و همکاران، . - 2004 این گیاه در ایران بعد از گندم یکی از مهمترین غلات بوده و در رتبه دوم قرار دارد

در مناطق خشک و نیمه خشک کمبود آب یکی از عوامل محدودکننده رشد و نمو گیاهان میباشد. مطالعه و شناخت دقیق روابط آب و گیاه و عوامل مؤثر بر آنها میتواند بر چگونگی استفاده صحیح از طبیعت، منابع آبی موجود در آن و نزولات آسمانی برای تأمین نیاز آبی گیاهان و تولید غذا کمک قابل ملاحظهای داشته باشد

اگر در مرحلهای از رشد یا تمام دوره رشد آب مورد نیاز گیاه به طور کامل فراهم نشود، گیاه تحت تنش رطوبتی قرار گرفته و بخشی از فعالیت فیزیولوژیک آن مختل میشود. این شرایط میزان آب درون بافتها و سلولهای گیاهی به اندازهای کاهش مییابد که روند رشد گیاه دچار رکود میشود

نیتروژن مهمترین عنصر غذایی پرمصرف میباشد که در ساختمان مولکولهای پروتئینی گوناگون، آنزیمها، کوآنزیمها، اسیدهای نوکلیئک و سیتوکروم نقش دارد و یک جزء لازم مولکول کلروفیل هم هست

این عنصر در رشد رویشی و زایشی مؤثر بوده و سطح برگ، تعداد سنبله، تعداد دانه و عملکرد دانه را تحت تأثیر قرار میدهد

افزایش مصرف نیتروژن با افزایش در اجزای عملکرد به ویژه تعداد سنبله در واحد سطح موجب افزایش عملکرد دانه شد

با توجه به مطالب فوق این پژوهش با هدف بررسی تأثیر کم آبی و سطوح کود نیتروژن بر عملکرد دانه و برخی ویژگیهای زراعی گیاه جو - رقم کارون در کویر - در منطقه بیرجند انجام شد.

مواد و روشها

این آزمایش در سال 1392 در مزرعه تحقیقاتی دانشگاه آزاد اسلامی واقع در کیلومتر 5 جاده بیرجند زاهدان با عرض جغرافیایی 53 درجه و 32 دقیقه شمالی، طول جغرافیایی 59 درجه و 13 دقیقه شرقی و ارتفاع 1480 متر از سطح دریا به اجرا درآمد. در این منطقه میانگین بارندگی 176 میلی متر و حداکثر درجه حرارت 41 درجه سانتی گراد و حداقل درجه حرارت -14 درجه سانتیگراد است.

براساس نتایج تجزیه خاک، مزرعه آزمایشی دارای بافت لومی شنی و 7/86 PH بود. آزمایش به صورت کرتهای خردشده در قالب طرح بلوکهای کامل تصادفی به سه تکرار انجام شد. تیمار آبیاری در چهار سطح شامل آبیاری کامل، حذف آبیاری در مرحله گلدهی، حذف آبیاری در مرحله دانهبندی و حذف آبیاری در مرحله گلدهی و دانه بندی به عنوان کرتهای اصلی و مقادیر کود نیتروژن در چهار سطح شامل صفر، 75، 150 و 225 کیلوگرم نیتروژن در هکتار از منبع کود اوره به عنوان کرتهای فرعی در نظر گرفته شد. بعد از انتخاب زمین عملیات شخم انجام شد و با دو دیسک عمود بر هم و تسطیح زمین مزرعه آماده کشت شد.

هر کرت آزمایشی دارای 8 خط کاشت به طول 3 متر و با مساحت 6 مترمربع بود. در تاریخ 92/8/20 بذرهای جو کارون در کویر - نصرت - که با قارچ کش بنومیل با نسبت 5 در هزار ضدعفونی شده بود، به صورت دستی کشت شد و بلافاصله آبیاری انجام شد.

کاشت بذور در عمیق 3 تا 4 سانتیمتری بر روی پشته و به صورت متراکم انجام شد. کود نیتروژن از منبع اوره به صورت سرک در دو مرحله پنجه زنی در تاریخ 93/1/6 و ظهور خوشه در تاریخ 93/1/24 مصرف گردید و در طول دوره رشد علفهای هرز به صورت دستی در 3 نوبت وجین شد.

در هنگام رسیدن فیزیولوژیک از هر کرت به طور تصادفی و با رعایت اثر حاشیهای 6 بوته انتخاب و صفات مرفولوژیکی شامل ارتفاع بوته، تعداد برگ در ساقه اصلی، طول سنبله و تعداد پنجه در بوته اندازه گیری شد و در تاریخ 93/3/5 پس از برداشت بوتههای جو از مساحت 2مترمربع میانی از هر کرت با رعایت اثر حاشیهای و جداسازی کاه از دانه، عملکرد دانه تعیین شد. رطوبت دانههای تمیز شده از هر کرت به کمک دستگاه NIR اندازه گیری شد.

دادههای جمع آوری شده از انجام این آزمایش توسط نرم افزار Mctat-c آنالیز شد. برای رسم نمودارها از نرم افزار Excle استفاده شد و مقایسه میانگین دادهها با استفاده از آزمون چند دامنهای دانکن در سطح 5 درصد انجام شد.

نتایج و بحث ارتفاع بوته

نتایج حاصل از جدول تجزیه واریانس نشان داد که اثر آبیاری و اثر متقابل آبیاری و نیتروژن بر ارتفاع بوته معنی دار نشد اما نیتروژن در سطح یک درسد این صفت را تحت تأثیر قرار داد

با توجه به این که جو یک گیاه رشد محدود است و با شروع رشد زایشی، رشد رویشی آن پایان میپذیرد لذا افزایش ارتفاع بوته که به دلیل افزایش رشد میانگرههای ساقه است، قبل از مرحله گلدهی صورت میگیرد. درنتیجه قطع آبیاری در مرحله گلدهی و پرشدن دانه تأثیر معنی داری بر این صفت نداشته است

در متن اصلی مقاله به هم ریختگی وجود ندارد. برای مطالعه بیشتر مقاله آن را خریداری کنید