بخشی از مقاله
چکیده:
علی رغم توانمندي هاي ایران در زمینه گردشگري، متاسفانه تاکنون نتوانسته به جایگاه شایسته اي در این صنعت دست یابد. ازجمله عواملی که می تواند صنعت گردشگري کشور را توسعه و بهبود بخشد، بکارگیري ابزارها و پارامترهاي موثر بازاریابی است. صنعت جهانگردي به عنوان بزرگترین و متنوع ترین صنعت در دنیا به حساب می آید.
بسیاري از کشورها این صنعت پویا را به عنوان منبع اصلی درآمد، اشتغال، رشد بخش خصوصی و توسعه ساختار زیربنایی می دانند، به ویژه در کشورهاي درحال توسعه، یعنی در آنجا که شکل هاي دیگر اقتصادي مثل تولید یا استخراج از نظر اقتصادي به صرفه نیست یا نقش چندان مهمی در صحنه تجارت و بازرگانی ندارند، به توسعه صنعت گردشگري توجه زیادي می شود، اگر بخواهیم صنعت توریسم براي منطقه منبع درآمد خوبی باشد، باید ارکان هاي مختلف حمایت لازم را جهت توسعه صنعت توریسم به عمل آورند و براي امنیت گردشگران و تبلیغات صحیح اهمیت زیادي قائل شوند .
کشور ایران به عنوان یکی از کشورهاي مستعد در زمینه صنعت گردشگري مورد توجه گردشگران سایر کشورها میباشد و در زمینه سرمایه گذاري نیز صاحبان سرمایه و سرمایه گذاران بین المللی در این صنعت نیز توجه ویژه اي به ایران دارند. هدف اصلی در این مقاله بررسی عوامل تاثیر گذار در توسعه صنعت گردشگري در ایران میباشد و در ادامه به نقش و اثرات مثبتی که این صنعت می تواند در جامعه داشته باشد و همچنین موانع و مشکلاتی که در سر راه این صنعت درآمدزا قرار گرفته به عنوان اهداف فرعی پرداخته شده است در پایان راهکارها و پیشنهاداتی براي رشد و شکوفایی این صنعت مولد و اشتغال زا بیان شده است.
مقدمه:
امروزه اغلب بجاي واژه جهانگردي از واژه گردشگري استفاده می شود. گردشگري مفهومی جامعتر و دقیقتر از جهانگردي بوده و انواع سفرها را در بر میگیرد که به منظور استراحت، تجارت و تفریح انجام فعالیت هاي شغلی یا شرکت در مراسم خاص انجام میگیرد و جابجایی شخص گردشگر از محل سکونت دایم خود در طی این مسافرت موقتی و گذرا میباشد. در عصر حاضر گردشگري بعنوان عاملی جهت بهبود کیفیت زندگی جوامع در حال توسعه تلقی می شود و رشد و توسعه گردشگري همواره با تغییرات شگرفی در اوضاع سیاسی، اقتصادي، فرهنگی سیاسی و آداب و رسوم مردم می باشد. [1]
گردشگري بعنوان یکی ازسریعترین بخشهاي اقتصادي درحال رشد است. کشورهاي پیشرو در این بعداز فعالیتهاي اقتصادي، سالانه سهم عمده اي ازدرآمدهاي ناشی از ورودگردشگران را به خود اختصاص می دهند. درواقع نه تنهاگردشگري بزرگترین صنعت دنیاست بلکه روزبه روز نیزدرحال رشداست؛ به گونه اي که سازمان جهانی گردشگري پیش بینی می کند که درسال 2020 تعداد گردشگران 1,6 میلیارد نفر خواهد رسید. [ 2 ]
کشورایران جزء ده کشور اول جهان از لحاظ جاذبه هاي گردشگري و جزء پنج کشور اول جهان از نظر تنوع گردشگري است. .[3 ] از این رو اهمیت دارد از قابلیتهاي خو د در توسعه گردشگري استفاده کند . از جمله عواملی که می تواند صنعت گردشگري کشور را تو سعه و بهبود بخشد، بکارگیري ابزارها و پارامترهاي مؤ ثر بازاریابی است. .[ 4 ] در سالیان اخیر بدلیل اهمیت گردشگري از آن بعنوان یک صنعت نامبرده میشود و این صنعت به اندازه اي درآمدزا و پرسود میباشد که بسیاري از کشورها به اندازه درآمد نفتی کشورمان ایران از این صنعت کم هزینه و پرسود درآمدزائی کرده اند صنعت گردشگري و یا اصطلاحاً صنعت توریسم، سومین صنعت مولد شغل و سرمایه بعد از صنعت نفت و خودرسازي میباشد.
به همین دلیل در دهه هاي اخیر بسیاري از دولت ها، مسئولین اقتصادي و صاحبنظران با حساسیت بیشتري به گسترش این صنعت روي آورده اند و در تلاش هستند سهم بیشتري از بازار جهانی این صنعت را براي جوامع خود به ارمغان ببرند. بر اساس پیش بینی سازمان جهانی جهانگردي تا سال 2020 درامد حاصل از توریسم بین الملل به 1,6 میلیارد دلار برسد. این صنعت بعنوان یک سیستم جهانی بخش قابل توجهی از تولید ناخالص جهان را به خود اختصاص داده است. .[5 ]
قرن بیست و یکم ، سده بهره گیري از فرصت هاي تجاري ارزشمند در بخش هاي خدماتی به ویژه گردشگري است. گردشگري به عنوان صنعتی پاك یکی از بزرگترین صنایع جهان محسوب میشود که گوي سبقت را از بسیاري صنایع کهن ربوده و گفته می شود گردش مالی صنعت گردشگري جهان در این سده از گردش مالی بخش صنعت فراتر رفته است .
در این فرایند، دستیابی کشورهایی که از جاذبه هاي وسیع گردشگري برخوردار هستند به یک درصد ارزش گردش مالی این صنعت، سالانه درآمدي حدود 20 میلیارد ایجاد خواهد کرد که براي اقتصادهایی نظیر اقتصاد ایران این رقم قابل توجه است و می تواند تمامی فعالیت هاي اقتصادي را تحت تاثیر قرار دهد. با این وجود براي دستیابی به چنین درآمد قابل حصولی می بایست برنامه ریزي جامعی صورت گرفته و سرمایه گذاري هاي مناسب صورت پذیرد. .[6 ] ضعف بازاریابی گردشگري در صنایع میراث فرهنگی،صنایع دستی و گردشگري عامل عمده عقب ماندگی ایران از روند روبه رشد این صنعت در جهان است. .[7 ] امروزه گردشگري به قدري در توسعه اقتصادي- اجتماعی کشورها اهمیت یافته است که اقتصاددانان آن را صادرات نامرئی نام نهاده اند. .[2 ]
بیان مساله:
توجه به اهمیت زیست محیطی، اقتصادي، اجتماعی و فرهنگی مناطق، در توسعه گردشگري ضروري است. .[8 ] اهمیت این صنعت و نقش آن در توسعه اقتصادي، اجتماعی و فرهنگی باعث شده تا بسیاري از مدیران و برنامه ریزان محلی، منطقه اي و ملی در هرکجاي دنیا براي گسترش آن برنامه ریزي و تلاش نمایند. در سال هاي اخیر صنعت گردشگري یکی از بخش هاي پر رونق اقتصادي دنیا گردیده و کشورهایی که توانسته اند با تجهیز خود به درجاتی از این صنعت بهره ببرند، به همان میزان نیز از رشد اقتصادي و افزایش درآمد شهروندان خود برخوردار شده اند.
بازاریابی گردشگري به عنوان شناسایی و پیش بینی نیازهاي گردشگران و فراهم کردن امکانات براي تامین نیازها و مطلع ساختن آنان و ایجاد انگیزه بازدید در آنهاست که این امر موجب تامین رضایت گردشگران و تحقق اهداف سازمانی خواهد شد. هدف گردشگران از سفر به نقاط گوناگون جهان بهره مندي از جاذبه هایی است که در مقاصد گردشگري نهفته است. به عبارتی وجود جاذبه ها در مقصد گردشگري است که افراد را به سفر به مقاصد مختلف جذب می کند. .[9 ]
رشد بی سابقه صنعت گردشگري در چند سال گذشته و رقابت در سطح جهانی، بحث بازاریابی مقصد را با چالش هاي جدیدي مواجه کرده است و مقصد ها به دنبال استراتژي بازاریابی تاثیرگذارتري هستند. نیاز به استراتژي جایگاه یابی و مؤثر و کارآمد، یکی از چالش هاي اساسی بازاریابی است که در نتیجه این موقعیت پویا و در حال تحول مطرح می شود. به منظور ترویج موفق در بازار هدف، مقصد، باید خود را به شکل مطلوب و مناسبی از رقبایش متمایز و خود را در ذهن مشتریانش جایگاه یابی کند. عنصر کلیدي فرایند جایگاه یابی، مدیریت ادراك و ایجاد تصویر جذاب و متمایز از مقصد است. .[ 10 ]
بدون یک بازاریابی موفق، یک مکان قادر نخواهد بود گردشگران را جذب و مزیت رقابتی گردشگري خود را حفظ کند. توسعه گردشگري به ویژه در کشورهاي کمتر توسعه یافته عامل مؤثري براي مقابله با فقر است و موجب افزایش درآمد قشرهاي مختلف جامعه و توزیع عادلانه ثروت و کاهش نرخ بیکاري و رونق اقتصاد و در نتیجه بهبود سطح رفاه و کیفیت زندگی مردم می شود. به طور کلی صنعت توریسم از دو جهت داراي اهمیت است: اولا موجب آشنایی مردم با دیگر فرهنگ ها، نژادها، اقوام، سرزمین ها و گویش ها و . . . می شود.
ثانیا از نظر اقتصادي یکی از منابع درآمد و ارز محسوب می شود، که امروزه جنبه اقتصادي این صنعت بیشتر مورد توجه می باشد. کشورهاي مختلف جهان در سایه برخورداري از امکانات گوناگون جاذبه هاي متنوع در صدد جلب جهانگردان از سایر نقاط جهان هستند. در کشور ما صنعت توریسم آنچنان که باید و شایسته آن است گسترش و توسعه نیافته است.
با وجود اینکه در تمامی برنامه هاي توسعه سالیانه اخیر، به رهایی از اقتصاد تک محصولی متکی بر صادرات نفت تاکید شده، ولی در مقام عمل موفقیتی در این زمینه به دست نیاورده است. رشد و توسعه صنعت توریسم در ایران به عنوان یکی از راهکارهاي رهایی از اقتصاد تک محصولی و متنوع سازي منابع درآمد کشور، باید بیش از پیش مورد توجه برنامه ریزان و سیاست گذاران کشور قرار گیرد. .[ 11 ]
در ده سال گذشته تا به امروز بسیاري از کشورهاي اطراف ایران با هدف جذب گردشگر بیشتر با تمام توان پا به میدان این صنعت گذاشته اند و بر درآمدهاي ملی خود افزوده اند و از مزایاي توریسم و سرمایه گذاري در این زمینه سود هنگفتی را براي کشورشان به وجود آورده اند، ولی متاسفانه کشور ما ایران با وجود بسیاري از ویژگی هاي لازم براي صنعت گردشگري نتوانسته است در این میدان سهم واقعی خود را به دست آورد و از رقیبان تازه به دوران رسیده خود بسیار فاصله دارد. با توجه به اینکه مدیران و مسئولین دولتی با وجود وضع قوانین حمایتی براي این صنعت، نتوانسته اند به اهداف اصلی خود برسند. نیاز به بازنگري و تغییراتی در ساختار ساختمان این صنعت در کشورمان ضروري احساس می شود. .[ 5 ]
مبانی نظري تحقیق:
- 1 توریسم:
واژه توریسم نخستین بار توسط مجله انگلیسی در سال 1811 بکار برده شد. در آن زمان این لغت به معناي مسافرت به منظور تماشاي آثار تاریخی و بازدید از مناظر طبیعی براي کسب لذت به کار می رفت. .[ 12 ] امروزه توریسم نه تنها صنعت پیشینه داري محسوب می شود ، بلکه به علت ویژگی هاي منحصر به فردي که دارد، مفهوم صنعت را توسعه داده ، تکنولوژي خاص خود را نیز مطرح کرده است.
به بیان ساده تر ، صنعت توریسم ، به مثابه یک مجموعه صنعت، نیروي محرکه اي فراهم می سازد که با تکیه بر آن، چرخ هاي صنایع حیاتی با شتاب بیش تري حرکت کنند و راه توسعه ي محلی و ملی هموار شود. تکنولوژي خاص مورد اشاره در این صنعت، متشکل از چهار عنصر حیاتی به هم پیوسته اي است که ما از آن ها به عنوان ابزار و تجهیزات، نیروي انسانی، اطلاعات و ارتباطات و سازمان و مدیریت یاد می کنیم. .[13 ]
