بخشی از مقاله
چکیده
صنایع دستی به عنوان جزء جدایی ناپذیر گردشگری محسوب میشود. زنان روستایی به عنوان اهر م اساسی تولید، سهم زیادی در تولید صنایع دستی دارند. در این پژوهش به بررسی عوام ل موثر بر گرایش به صنایع دستی در بین زنان روستایی شالباف شهرستان بانه پرداخته شد.
ابزار جمعآوری اطلاعات پرسشنامهای ساختارمند بود که پس از تأیید روایی آن، مطالعهای راهنما خارج از جامعه آماری برای تعیین پایایی ترتیب داده شد. ضریب آلفای کرونباخ برای گویه های پرسشنامه برابر با /5۰تا ۹/۰ محاسبه گردید. نمونهی آماری پژوهش شامل 137 نفر از زنان روستایی فعال اقتصادی شهرستان بانه بود. دادهها به وسیلهی نرمافزار SPSS تجزیه و تحلیل گردید. یافتههای حاصل از رگرسیون لوجیت حاکی از وجود رابطه مثبت و معنی دار بین عوامل نهادی- زیرساختی، زمینهای، مدیریتی، اعتماد بنفس، علاقمندی به کار و حمایتی با گرایش به شالبافی بود.
مقدمه
امروزه تنها آثار تاریخی، جاذبه ی گردشگری کشورهای در حال توسعه به شمار نمیآید، بلکه صنایع دستی با طرحها و اصالتهای ویژه ی خود نیز مکمل دیدنیهای تاریخی هر کشور به حساب می آید و بخش جدایی ناپذیر از گردشگری را تشکیل میدهد
از این رو بسط و توسعهی صنایع روستایی عموماً با توجه به اهداف: . 1 افزایش فرصتهای شغلی به ویژه برای جوانان روستایی، .2 جلوگیری از مهاجرت، .3 توزیع عادلانهتر درآمد، .4 استفادهی بهینه از منابع موجود در مناطق روستایی، .5 شکوفایی استعدادها و خلاقیتهای روستاییان، .6 کاهش بیکاریهای دوره ای و فصلی، .7 کاهش فقر در مناطق روستایی، . 8 حفاظت از فرهنگ سنتی و بومی منطقه، و .9 بهبود تراز تجاری کشور انجام میگیرد
صنایع دستی در ایران به عنوان میراث زنده، ریشه و عمقی تاریخی دار د اما متاسفانه در طول قرن گذشته روندی نزولی را طی کرده است. به هرحال، رویکرد جهانی به صنایع دستی و گسترش آن توجه به این مهم در ایران را نیز دو چندان ساخته به طوری-که، این صنعت نه تنها سهم مهمی در کالاهای صادراتی غیرنفتی داشته، بلکه از منظر اشتغالزایی نیز نقش مهمی در اقتصاد جامعه ایفا میکند. این کارکردها سوای کارکرد فرهنگی، اجتماعی و سیاسی اشتغال زنان میباشند
بررسی سوابق تاریخی بیانگر آن است که مدیریت صنایع دستی در ایران از سال 1340 با تشکیل ادارهای تحت عنوان مرکز صنایع کوچک و دستی در وزارت اقتصاد و دارایی تا مصوبهی یکصدوسیامین جلسه ی شورای عالی اداری در تاریخ1385/1/16 که به موجب آن سازمان صنایع دستی ایران در سازمان میراث فرهنگی و گردشگری ادغام شده است
با مطرح شدن نگرش توسعهی پایدار، تو جه به زنان روستایی به عنوان اهرم اساسی تولید، دو چندان شدهاست
برخی از قابلیتهای زنان روستایی که 75 درصد صنایع دستی کشور را تولید میکنند عبارتند از:
.1 توانمند سازی اقتصادی . 2 افزایش استاندارد بهبود زندگی . 3 اعتماد به نفس .4 افزایش آگاهی .5 حس موفقیت .6 افزایش تعامل اجتماعی .7 شرکت در فعالیتهای سیاسی .8 افزایش سطح مشارکت در جامعه .9 افزایش بهبود و کیفیت مدیریت .10 مشارکت در حل مسائل مربوط به زنان و جامعه .11 افزایش ظرفیت تصمیمگیری در خانواده و جامعه
مطالعات عدیدهای به بررسی عوامل مؤثر بر گرایش زنان به سوی فعالیتهای صنایع دستی پرداخته اند. سواری و همکاران - 1392 - ، با بررسی نگرش زنان روستایی نسبت به اشتغال در بخش صنایع دستی در شهرستان دیواندره، به این نتیجه رسیدند که زنان نگرش مثبتی به اشتغال در بخش صنایع دستی ندارند. یافته های این پژوهش نشان داد که بین نگرش به اشتغال در حوزه صنایع دستی و درآمد خانوار، سطح تحصیلات و اشتغال در بخش کشاورزی، اختلاف معنیداری وجود دارد.
کامن گولو و بامگاس 2002 - 3 - ، مشارکت زنان روستایی را در فعالیتهای صنایع دستی در سه روستای آفریقای جنوبی بررسی کردند و دریافتند که اکثر زنان در این مناطق بیسواد، فاقد ابتکار و نوآوری شغلی بودند. یافتههای این پژوهش همچنین نشان داد که کمبود اطلاعات و نگرش منفی زنان اثر قابل توجهی بر روی نیاوردن زنان به اشتغال در حوزهی صنایع دستی داشته است.
لئونارد 2001 - 4 - ، در بررسی مشابه به این نتیجه رسید که بین نگرش زنان روستایی نسبت به اشتغال در فعالیتهای غیر زراعی و صنایع دستی، با میزان تحصیلات آنان رابطهی مثبت و معنیداری وجود دارد.
الی و کوییسی - 1996 - 5 و کریتزینگر و رستر - 1996 - 6 در تحقیقاتی مشابه دریافتند که مهمترین عوامل تاثیر گذار بر دیدگاه زنان روستایی نسبت به اشتغال در بخش غیر زراعی و صنایع دستی دریافت آموزش مناسب در این زمینه است و تعداد فرزند و سن زیاد اثر نامطلوبی بر نگرش زنان نسبت به صنایع دستی میگذارد.
این پژوهش با هدف تبیین عوامل مؤثر بر گرایش زنان روستایی به فعالیتهای صنایع دستی انجام پذیرفت. بدین منظور، فعالیت شالبافی زنان روستایی شهرستان بانه مدنظر قرار گرفت و در این راستا اهداف اختصاصی زیر دنبال گردید:
1. بررسی رابطهی بین عوامل فردی - اعتماد بنفس، انگیزهی پیشرفت طلبی، نوآوری شغلی، علاقمندی به کار و عوامل مدیریتی - با گرایش به فعالیت شالبافی؛
2. بررسی رابطهی بین عوامل محیطی - عوامل زمینهای، نهادی- زیرساختی، فنی و حمایتی - با گرایش به شالبافی.
روش پژوهش
نوع پژوهش در این مطالعه از نظر هدف کاربردی و به روش اسنادی و پیمایش انجام شدهاست. با استفاده از روش اسنادی، مبانی نظری و مفهومی موضوع مورد مطالعه مورد بررسی قرار گرفته و از روش پیمایش نیز برای بررسی چگونگی توزیع و روابط بین متغیرهای مستقل و وابسته استفاده شده است
شهرستان بانه دارای چهاربخش به نام بخش مرکزی، بخش نمشیر، بخش آرمرده، بخش ننور میباشد . طبق سرشماری نفوس و مسکن سال 1390 جمعیت شهرستان بانه 132565 نفر می باشد که از این تعداد 90404 نفر در شهر و 42261 نفر در روستاها زندگی میکنند. جامعه ی آماری این پژوهش را زنان فعال اقتصادی روستاهای بانه - جمعیت بین 15 تا 65 سال - تشکیل میدهند
به منظور برآورد حجم نمونه از جدول مورگان و گرجسی - 1970 - استفاده شدهاست. نمونه آماری در این پژوهش مشتمل بر 137 زن روستایی بخش آرمرده می باشد. دلیل انتخاب اعضای نمونه از این بخش، فعالیت در عرصه شالبافی بودهکه عمدتاً در این بخش انجام میشده است.
یافته ها و بحث
در این بخش از نوشتار، به ویژگیهای توصیفی جامعه ی آماری پژوهش حاضر و وضعیت زنان روستایی محدودهی مورد مطالعه اشاره میشود. یافتههای جدول 1 نشان میدهد، زنان روستایی مورد مطالعه از متوسط سن 34/63 سال - SD=12/901 - و سطح تحصیلات 8/44 سال - SD=4/78 - برخوردار هستند، که از این تعداد 70/8 درصد آنها متاهل، 21/2 درصد مجرد و 8 درصد بیوه بودند.
میانگین تحصیلات برای همسران 9/26 سال - SD= 3/937 - میباشد. یافته های مربوط به جنس سرپرست خانوار نشان داد که 8/8 درصد از پاسخگویان سرپرست خانوار بودند و 88/3 درصد تحت تکفل بودند. یافتهها نشان داد که متوسط میزان درآمد ماهانهی فرد برابر با 1004017/ 86 ریال و متوسط میزان درآمد ماهانهی خانوار برابر با 7409574/47 میباشد.
