بخشی از مقاله
چکیده
زهکشی فقط محدود به مزارع کشاورزی نیست و در هر مکانی که آب اضافی تخلیه شود، عمل زهکشی صورت گرفته است؟ مکان مورد بررسی در این پروژه، زهکشی از مناطق شهری است که در اصطلاح به آن زهکشی شهری میگویند. پس از هر بارندگی در اصفهان شاهد آب گرفتگی معابر هستیم، در حالی که اصفهان شهر پربارشی نیست، به این نکته میتوان پی برد که اصفهان از سیستم زهکشی شهری خوبی برخوردار نیست.
نکتهی حائز اهمیت در یک زهکشی موفق انتخاب مکان مناسب و جایگذاری مناسب زهکشها است؟ در این پژوهش با پیشنهاد یک رابطهی ساده، محل قرارگیری کانالهای پیش ساخته برای بهبود سیستم زهکشی شهری پیشنهاد شدهاست. نیاز امروز اصفهان، مدیریتی صحیح تا ایجاد تعادل بین عرضه و تقاضای آب است. بهبود سیستمهای زهکشی شهری علاوه بر تاثیر بر زیبایی شهر، مانع از گسترش آلودگی و بازگشت آب باران به آبهای زیرزمینی میشود.
مقدمه
هر برداشتی از آب های زیر زمینی اگر جایگزین نشود، تعادل آبهای زیر زمینی بهم می خورد و موجب پایین رفتن سطح آبهای زیرزمینی و خشک شدن برخی چاهها میشود. حدود %29/4 سطح کرهی زمین خشکی است که حدودأ %35 مساحت از خشکیهای زمین را شهرها تشکیل داده اند که تقریبأ مناطقی نفوذناپذیر هستند. نه تنها بارندگی بر این سطوح به آبهای زیرزمینی باز نمیگردد بلکه به فاضلابها هم میریزد. نیاز امروز، مدیریتی صحیح تا ایجاد تعادل بین عرضه و تقاضا است
. توزیع آب با شکل گیری حکومتها و ایجاد شبکههای آبرسانی بر عهدهی دولت و حکومت قرار گرفته است. این سبب شده است که مدیریت و مسئولیت آن فقط برای دولت تلقی شود. نکتهی فراموش شده، مسئولیت شهروندان است. نه نتها در اصفهان، بلکه در جهان باید مردم مسئولیت حفظ آب را بپذیرند و شروع مدیریت از فرد به فرد جامعه و از خانه به خانهی شهر شروع بشود. باید بپذیریم که منابع آب موجود، چه کم و چه زیاد باشد، برای ما سهمی در آن است که اگر امروز بیشتر از آن سهم را مصرف کنیم، یا سهم فردای خود را و یا سهم امروز فرد دیگری را مصرف کرده ایم.
برای جامهی عمل پوشاندن به حفظ منابع آب، یکی از راهکارها استفاده از زهکشی شهری است که به طورسنّتی از گذشته مرسوم بوده است و در بسیاری از کشور ها به طور جامع مورد استفاده است. در ایران هم شاهد آن هستیم ولی با توجه به وسعت و توسعه شهر و جمعیت آن ، تکمیل سیستم زهکشی شهری حائز اهمیت است.
دراکثر شهرهای ایران و بطور موردی در اصفهان چند عامل تکمیل زهکشی شهری را مهم جلوه می دهد:
1. پس از یک بارندگی نه چندان زیاد ، ناودان ها به پیاده رو ها و کوچه ها سرازیر شده و تا چند ساعت پس از بارش عبور و مرور را دچار مشکل می کند.
2. بهعلّت فرسودگی سیستم فاضلابهای شهر ، نیاز به بازسازی آن بسیار مهم است. رواناب ناشی از بارندگی به فاضلاب های کوچه و خیابان ریخته میشود و خود باعث افزایش حجم فاضلاب است. اگر در خانهها و در شهر به ایجاد سیستم های جمع آوری آب باران و تکمیل سیستم زهکشی شهری بپردازیم ، با کاهش حجم فاضلاب ها ، هم از هزینههای انتقال و تخلیه و تصفیه ی فاضلاب کاسته ایم و هم نیاز به ترمیم فاضلاب ها کمتر میشود و به تعلیق می افتد.چون در برخی نقاط شهرحتّی امکان ترمیم فاضلاب های فرسوده نیست.
3. ایجاد تعادل بین برداشت و بازگشت آب به آب های زیرزمینی برای جلوگیری و جبران افت سطح آبهای زیرزمینی و مبارزه با خشکسالی حاکم.
این اهداف به چند طریق قابل اجرا است:
1. تفکیک فاضلاب ها
2. استفاده از آب باران
3. بهسازی و تکمیل شبکهی زهکشی شهری
این سه به طریق تقریبا مکمل قابل اجرای هم زمان هستند که راه رسیدن به هدف را کامل تر می کند. بهسازی شبکهی زهکشی شهری درواقع برای استفاده از آب باران با جلوگیری از تخلیه ی رواناب ناشی از بارندگی به فاضلاب ها است.
بهسازی و تکمیل شبکه زهکشی شهری
زهکشی به طور کلی به معنای خارج کردن آب اضافی است؟ نکته ی حائز اهمیت در یک زهکشی موفق انتخاب مکان مناسب و جایگذاری مناسب زهکش ها است؟ زهکشی فقط محدود به مزارع کشاورزی نیست و در هر مکانی که آب اضافی تخلیه شود ، عمل زهکشی صورت گرفته است؟ مکان مورد بررسی در این پروژه، زهکشی از مناطق شهری است که در اصطلاح به آن زهکشی شهری می گویند. اولین سیستم های زهکشی شهری در بوستون آمریکا در سال 1700 میلادی ساخته شد
روند و نکاتکلّی برای هر شهر یا روستا یکسان است و در طراحی های اجرایی میزان بارندگی و رواناب ، وسعت منطقه ، مواد در دسترس و مسائل مالی آن ها را از یک دیگر متمایز میکند. زهکشی شهری هم در اقلیم خشک ونیمه خشک و هم در اقلیم مرطوب حائز اهمیت است. اهمیت آن در اقلیم خشک به دلیل کمبود آب شیرین در دسترس و در اقلیم مرطوب به دلیل فزونی بارندگی و رواناب حاصل از آن است. شهر مورد بررسی، شهر اصفهان است. اصفهان در 435 کیلومتری تهران و در جنوب این شهر قرار دارد . شهر اصفهان دارای طول جغرافیایی 51 درجه و 39 دقیقه و 40 ثانیه شرقی و عرض جغرافیایی 32 درجه و 38 دقیقه و 30 ثانیه شمالی می باشد. میزان بارندگی آن 119 میلی متر است.اصفهان بارندگینسبتاً خوب و رود خانه ای همیشه زنده داشته است.
آب و هوای اصفهان به طور کلی معتدل و خشک است و مقدار بارش باران و برف به نسبت کمی دارد .حداکثر درجه حرارت در تابستان 40 درجه سانتی گراد است که تابستانهایی گرم و خشک را می سازد.خشکسالی های پیاپی و کاهش آب های سطحی و زیرزمینی، چنان عرصه را بر اصفهان و اصفهانی تنگ کرده است که زاینده رود پرآبش را در مدت 10 سال اخیر چندین بار خشکانده است.
خشک شدن رود خانه ی زاینده رود بر میزان آب های زیر زمینی هم تأثیر داشته است و بسیاری از چاه های این شهر نیز خشک شده اند یا کیفیت آب آن ها کم شده و آب شور دارند. به دلیل برداشت های بی رویه، سطح آب سفره های زیرزمینی استان اصفهان در برخی مناطق از 25 تا 50 متر کاهش پیدا کرده است. با توجه به افزایش روز افزون تقاضا در اثر ازدیاد جمعیت شهر و کاهش عرضه در اثر کمبود منابع آب شیرین، مسئله ای که امروز شاهد آن هستیم تصفیه و استفاده مجدد از پساب فاضلابهاست. جمع آوری آب باران، در سراسر جهان به عنوان منبع جایگزین آب آشامیدنی مورد توجه قرار گرفته است
پس از هر بارندگی در اصفهان شاهد آب گرفتگی معابر هستیم، در حالی که اصفهان شهر پربارشی نیست، به این نکته میتوان پی برد که اصفهان از سیستم زهکشی شهری خوبی برخوردار نیست .در شهر اصفهان هم تا زمانی که رودخانه زاینده رود و مادیها جریان داشتند ، سطح آب زیرزمینی بالا بوده است. حال که رودخانه جریان ندارد ، با اصلاح سیستم زهکشی شهری ، هم از مشکلات پس از بارندگی کاسته می شود وهم با جمع آوری باران می توان باران را به آبهای زیرزمینی بارگرداند و تعادل از دست رفته را تا حدودی جبران کرد.
پس از بارندگی شاهد ایجاد رواناب در پیاده روها و خیابان ها هستیم که عامل آن هم بارش مستقیم و هم تخلیه ی ناودان ها به پیاده روها است . آب تخلیه شده از ناودان ها عامل مهمی به نظر می رسد زیرا تمام بارانی که روی سطح پشت بام فرود آمده است، در یک نقطه تخلیه میشود. این باران خود سرعت و شدتی دارد و چون از یک سطح وسیع جمع آوری شده و از یک سطح کم خارج می شود، همچنین به دلیل ارتفاع ریزشی که دارد دارای انرژی جنبشی زیادی است و در مدت کمی رواناب قابل توجهی از هر ناودان جریان مییابد.
در بسیاری از کوچه های شهر ناودان ها تخلیه می شود در حالی که هیچ جوی زهکشی در آن موجود نمی باشد.این رواناب ایجاد شده در کوچه ها تنها راه تخلیه ای که دارند دو سوراخ کوچک موجود بر درب چاه های فاضلاب است.
