بخشی از مقاله
چکیده
رشد و پویایی اقتصاد کشور بدون مشارکت عمومی تمامی اقشار جامعه امری امکان ناپذیر است ، بنابراین فراهم سازی امکان سرمایه گذاری تمامی اقشار جامعه در بازار بورس اوراق بهادار ، گامی در جهت افزایش مشارکت عمومی در توسعه اقتصاد ملی است . فراهم آوردن امکانات لازم از جمله تکنولوﮊی های موثر در این زمینه مانند فناوری اطلاعات - IT - باعث تسریع در رشد این نوع بازارها می گردد.
نتایج حاصل از بررسیهای صورت گرفته حاکی از آن است که در حال حاضر ، بورس اوراق بهادار ایران با توجه به امکانان فنی و مخابراتی ، وضعیت بانکداری الکترونیکی ، تصویب قوانین و مقررات مربوط و فرهنگ سازی در این راستا ، قادر به پیاده سازی داد و ستد الکترونیک سهام ، به صورت کارا و موثر نخواهد بود اما با انجام اقداماتی در جهت فراهم سازی زیر ساختارهای پیشنهادی در یک افق زمانی نزدیک که بر اساس سند چشم انداز بیست ساله کشور تعیین گردیده است ، این کار عملی خواهد بود.
١- مقدمه
تحولات فن آوری ، به ویژه فناوری اطلاعات در دو دهه اخیر ، علوم ادرای ، شیوه های عملی مدیریت سازمان و چگونگی انجام خدمات مالی را تحت تاثیر خود قرارداده است ، به گونه ای که فناوری اطلاعات بعنوان بخش سرویس دهنده به سایر بخشهای اقتصادی و مدیریتی بعنوان محور زیربنایی توسعه قلمداد میگردد . پیشرفت روز افزون فناوری اطلاعات عامل ایجاد کننده و شتاب دهنده بخش مالی و خدمات مربوط به آن بوده و خدمات مالی الکترونیکی هر روز با شتاب بیشتری در حال گسترش است .
در سالهای اخیر ، خدمات مالی الکترونیکی چه به صورت لحظه ای ، چه از طریق تلفن همراه یا دیگر ابزارهای انتقال از راه دور و یا ازطریق کارتهای هوشمند ، گسترش سریعی یافته است . انقلاب خدمات مالی الکترونیکی به شدت ساختار و طبیعت خدمات مالی را در سراسر جهان متحول نموده است . آثار این فرآیند محدود به کشورهای صنعتی و بازارهای نوظهور و پیشرفته نبوده است و هم اکنون کشورها با نظام مالی توسعه نیافته نیز از روشهای تامین مالی الکترونیکی بهره میگیرند تا در این مورد با جهشی ، عقب ماندگیهای خود را جبران نمایند
در جریان خدمات مالی الکترونیک ، مهمترین بخشی که تحت تاثیر قرار گرفته ، خدمات واسطه گری و خرید و فروش سهام میباشد که خدمات لحظه ای در آن متداول است به گونه ای که افزایش ارتباطات سبب تسریع در انتقال مبادلات اوراق بهادار و تایمن مالی برای سرمایه گذاری از بازارهای جدید به چند مرکز مالی جهان گردیده و از اوایل دهه ١٩٩٠ سرمایه تهیه شده در بازارهای جدید برای مبادله به این مراکز انتقال یافته است . این تحول سبب تمرکز و انسجام بیشتر ارتباطات میان بازارها است .
همراه با تحولات انجام شده در بخشهای مختلف اقتصاد ایران ، بورس اوراق بهادار نیز از این امر مستثنی نبوده است و در تدوین و اجرای استراتژی های توسعه و پیشرفت خود ، برنامه استفاده از خدمات مالی و داد و ستد الکترونیکی اوراق بهادار را نیز ، بصورت علمی گنجانده است . در ادامه با نگاهی به پیشینه استفاده از فناوری اطلاعات در بازارهای مالی به منظور واضح نمودن ابعاد موضوع ، بررسی وضعیت به کارگیری فناوری اطلاعات در برخی بورسهای جهان و چگونگی داد و ستد الکترونیکی سهام ، تشریح برنامه های راهبردی بورس اوراق بهادر ایران میپردازیم .
٢- پیشینه استفاده از تکنولوﮊی و فناوری اطلاعات
پیشینه استفاده از نو آوری های فناوری در بازارهای مالی به بیش از ١٥٠ سال قبل برمیگردد . یعنی زمانی که تلگراف در سال ١٨٣٨ به وسیله ویل و مورس اختراع شد. این فناوری های ارتباطی به سرعت در بازارهای نیویورک ، فیلادلفیا و نیوارولئان ، برای مبادله قیمتها،به جای مسافرت کردن باقطارواسب مورداستفاده قرارگرفت.ازاین رو،مبادله اخبار بازارازیک هفته به نصف روزکاهش یافت.
همچنین درشهرنیویورک" تلگراف خانه هایی " که در سایر مکانهای کشور شناخته شده باشد ، برای جلب اعتماد واسطه ها نسبت به ارتباط تلگرافی ساخته شد . در سال ١٨٦٦ ارتباط تلگرافی بین نیویوک و لندن نیز برقرار شد و شیوه مبادله و قیمت گذاری در بازارهای اوراق قرضه ، سهام و ارز را تحت تاثیر قرارداد . استفاده از این فناوریها باعث شد تا تاخیر ٢٠ روزه تبادل اطلاعات به چند دقیقه کاهش یابد و میانگین اختلاف قیمت مطلق خرید و فروش اوراق بهادار در این دو شهر حدود ٦٩ % از سطوح قبلی آن کاهش یابد در سال ١٨٦٧ ، دستگاه ضبط الکترومکانیکی سهام تامسون ادیسون و در سال ١٨٧٦ ، تلفن الکساندر گراهام بل نیز به سرعت در بازارهای مالی مورد استفاده قرار گرفت
همگام باپیشرفت تکنولوﮊی و فناوری اطلاعات ، استفاده از این پیشرفتها در بازارهای مالی و بورس اوراق بهادار نیز گسترش یافت تا اینکه در سال ١٩٧١ برای اولین بار ، یک سیستم اطلاعات رایانه ای با عنوان سیستم رایانه ای انجمن معامله گران در آمریکا راه اندازی شد . این شبکه رایانه ای ، بین بازار سازان ، معامله گران و کارگزاران ارتباط برقرار نمود به این ترتیب کلیه کارگزاران ومعامله گران توانستند از قیمت پیشنهادی بازار سازان و قیمت معامله انجام شده ، آگاه شوند و نقل و انتقال مالکیت ، صدور چک و پرداخت وجه در یک لحظه با سیستم رایانه ای انجام گردد .
پس از آن ، شبکه ارتباط الکترونیکی موجب اتصال پایانه های رایانه ای پیشرفته به بورسها وبازارهای مالی گردیدوهم اکنون نیز بازارهای بورس ازپیشرفته ترین وسایل ارتباطی جهت برقراری ارتباط باافرادوشرکتهای سرمایه گذاری به منظور سرمایه گذاری و خرید و فروش سهام استفاده میکنند
فناوری اطلاعات در ایران نیز به صورت سنتی از سال ١٣٤٦ در بورس تهران آغاز شد
٣- تعریف کلی از فناوری اطلاعات - IT -
هر فناوری که برای دریافت ، ذخیره سازی ، پردازش ، انتقال و ارائه اطلاعات به کار میرود ، فناوری اطلاعات میگوییم
در جدول زیر برخی از بورسهای عمده تکنولوﮊیک جهان که از سیستمهای داد و ستد الکترونیک استفاده میکنند ، فهرست شده است
٤- بررسی وضعیت بکارگیری فناوری اطلاعات در برخی از بورسهای جهان
الف - بورس توکیو
معاملات سهام در بورس توکیو به دو روش زیر است
١ - معالمه سهام در تالار بورس
٢ - از طریق سیستم معاملات کامپیوتری - - cores انجام میشود که در ادامه بشرح آن میپردازیم.
روش اول ، دقیقاﹰ همانند روش سنتی داد و ستد سهام در بورس تهران میباشد.در روش دوم که از طریق سیستم معاملات کامپیوتری میباشد ، شرکتهای کارگزاری عضو در دفتر مرکزی خود یک ایستگاه مرتبط در اختیار دارند . این ایستگاهها برای فرستادن دستوران فروش و خرید و دریافت نتیجه معاملات و اخذ پاسخ در خصوص موقعیت دستورات و معاملات به کار برده میشوند .
کارگزار در اتاق معاملات سهام در بورس توکیو با استفاده از کامپیوتر دستورات خرید و فروش را بر روی صفحه نمایش معامله مینمایند . در اینجا نیز کارکنان بورس از طریق ایستگاه کامپیوتری خودشان که در اتاق معاملات سهام قرار دارد با استفاده از کامپیوتر معاملات را مورد نظارت قرار میدهند . این سیستم بطور قابل ملاحظه ای زمان بین دریافت دستور و گزارش معامله را کاهش داده و موجب سهولت معاملات و افزایش قابل ملاحظه خدمات ارایه شده به مشتریان گردیده است . قابل ذکر است مشتریان درخواست خرید یا فروش خود را از طریق اینترنت با کارگزاران خود اعلام میکنند
