بخشی از مقاله
چکیده
نظریّه ی لذّت و گونهی ادبی »پری نودلمن« در زمینهی ادبیّات کودک توانستهاست، تحلیلهای گستردهای را فرا روی نویسندگان، منتقدان و علاقهمندان به ادبیّات کودک به نمایش بگذارد. نگارنده در این مقاله تلاش میکند، به برجستهسازی و بررسی مباحث موجود در مقالهی پری نودلمن و داستان »دیوار«اثر جمال میرصادقی بر اساس نظریّهی یاد شده بپردازد. لذّتهای ادبی، سرچشمهی بینش و درک خواننده از یک اثر ادبی بهویژه یک داستان برای کودکان و نوجوانان است.
گاهی تناقضهای موجود در داستان، لذّت ادبی را افزایش میدهد. داستانهای کودک و نوجوان فراتر از آموزش است؛ به همین دلیل چون این گروه از خوانندگان آموزش را مانعی در برابر کودکی خود میدانند پس داستانهایی که آنها را به التذاذ ادبی میرساند، برایشان خوشایند است. داستان دیوار دارای همین تناقضهاست؛ در داستان دیوار نمادها، ذهن و روان نوجوانان را به تلاش وامیدارد؛ آنان پس از آن که به رمزگشایی داستان میپردازند، به زیباییهای داستان پیمیبرند. آنها دوست دارند، با گذر زمان دیر به این ذّتل برسند و پس از آن که به پایان داستان نزدیک میشوند، این لذّت دو چندان میشود.
پیشینه
پس از بررسیهای لازم به ویژه در شبکهی مجازی، هیچ نوشتهای با عنوان یادشده، یافت نشد. تنها یک مقالهبا عنوان لذّتهای ادبیّات پری نودلمن- ماویس به کوشش نیلوفر مهدیان و چند نقد متفاوت با عنوان نقد داستان دیوار Bاین داستان در کتاب ادبیّات فارسی سوم رشتهی ادبیّات و علوم انسانی وجود دارد Bدر مجلّهی رشد و چند وبلاگ درج شده است.
.1مقدّمه
از چند قرن گذشته تا به امروز صاحبنظران متعدّدی به نظریّهپردازی در زمینهی ادبیّات کودک پرداختهاند. هر کدام از این نظریّها به گسترش و تفسیر ادبیّات کودک کمک شایانی کردهاست.
یکی از نظریّهپردازان، پری نودلمن است که به استنباطهای جدید و چشمگیری در زمینهی ادبیّات کودک و نوجوان دستیافتهاست. باور وی بر این است که کودکان با خواندن داستانهای ویژهی خودشان به یک لذّت ادبی دست مییابند که شاید بزرگسالان نتوانند آن را دریابند.
در ایران ادبیّات داستانی پس از مشروطه رشد چشمگیر و متفاوتی با ادبیّات داستانی سنّتی داشته و به شیوهی امروزی درآمده و این روند روز به روز دگرگونی یافتهاست. در این زمینه میتوان از نویسندگان مطرحی یاد کرد که به جایگاه شایستهای در ادبیّات داستانی در ایران و جهان دستیافتهاند. نویسندگانی چون صادق هدایت، جمالزاده، جلال آل احمد، صادق چوبک، محمود دولتآبادی، هوشنگ مرادی کرمانی، جمال میرصادقی و ... .
داستان دیوار درکتاب ادبیّات - 3 - انسانی به عنوان یک درس گنجانده شده است. از این رو ضرورت پیش آمد که این داستان از دیدگاهی متفاوت با دیگر دیدگاهها بررسی شود. نگارنده در این بررسی از منابعی استفاده کرده که برخی از آنها ترجمهشده است؛ بهویژه کتاب دیگر خوانیهای ناگزیر که دارای مقالهای ترجمه شده و قابل تأمّل در زمینهی ادبیّات کودک و نوجوان از نظریّهپردازان غربی مانند پری نودلمن است.
در این نوشته پس از مطالعه و یادداشتبرداری به برجستهسازی برخی از نکات قابل طرح برای بسط و تحلیل موضوع یادشده در عنوان مقاله و سپس به تطبیق آن با بخشهایی از داستان دیوار پرداختهایم.
.2معرّفی پری نودلمن و آثارش
پری» نودلمن استاد زبان و ادبیّات انگلیسی در دانشگاه وینپیک کاناداست. هم برای کودکان و نوجوانان مینویسد هم در نقد و نظریّه نامی پرآوازه دارد. آثار پر شمار در همان حال ژرف او، نشان از خلّاقیت بیتردید وی در زمینههای یاد شده دارد.» «از جمله آثار او» لذّتهای ادبیّات « و »در کتابهای تصویری کودکان« است.
از آثار دیگر وی که به شیوه مقاله به نگارش درآوردهاست عبارتنداز: رخسارهی بیپرده، ضربآهنگ روایت در کتاب مصوّر، رمزگشایی تصاویر یا تصاویر به چه کار میآیند، کنایه در کتب مصوّر، ذهنیّت و عینیّت، زمان و فضا، دلالت تصاویر بر حوادث و تأثیر توالی تصاویر بر معنا، معانی زمینهمند اشیای تجسّمی سبک به مثابه معنا، تصاویر کتب مصوّر و مخاطب و ادبیّات کودک را چگونه بخوانیم.
.3معرّفی جمال میرصادقی و آثار او
جمال با نام حسین میرصادقی در 19 اردیبهشت 1312 در تهران متولد شد. وی فارغالتّحصیل دانشکدهیادبیّات و علوم انسانیاز دانشگاه تهران در رشته ادبیّات فارسی است. میرصادقی، در دورهی دراز کار نویسندگی، داستانهای کوتاه و بلند بسیار و به رمان نوشته است که برخی از آنها به زبانهای آلمانی، انگلیسی، ارمنی، ایتالیایی، روسی، رومانیایی، عبری، عربی، مجاری، هندو و اردو ترجمه شده اند. کودکان و استفاده از نظرگاه کودک در آثار او از جایگاه ویژهای برخوردار است.
