بخشی از مقاله
چکیده:
یکی از واژه هایی که در قرآن کریم آمده و فقهای اسلامی نیز در متون فقهی به آن پرداخته اند، سفیه است، در اینکه سفیه کیست گفته اند: سفیه کسی است که توانایی اداره اموال خود را نداشته باشد. در قرآن کریم لفظ سفیه دارای معانی متعددی است و نشان می دهد که این لفظ معانی گسترده ای دارد که از جمله آن معانی که نزدیک ترین معنی به فقه می باشد همان عدم توانایی اداره اموال می باشد و در فقه نیز همین معنا مدنظر است. در مقاله حاضر ما پس از بررسی معانی لفظ سفیه در قرآن کریم به بررسی معانی آن نیز در متون فقهی فقهای امامیه می پردازیم و برخی کاربردهای آن را تبیین می نماییم.
مقدمه:
یکی از واژگان پرکاربرد در قرآن کریم واژه سفیه است که همراه با مشتقات آن چون سفها و سفه و... بارها در قرآن کریم به کار رفته است. این واژه قرآنی، در متون فقهی هم کاربرد داشته و فقها، سفه را به عنوان یکی از اسباب حجر تلقی کرده و شخص سفیه را ممنوع التصرف در اموال خود دانسته اند.
سفیه در مقابل رشید است. رشد در فقه هم در باب نکاح و هم در باب اموال به کار رفته است. مقاله حاضر در صدد تبین این موضوع است که از بین معانی متعدد سفیه در قرآن کریم، معنای اصطلاحی فقهی آن به کدام یک از این معانی نزدیک است. لذا ابتدا به بررسی معانی مختلف سفیه در قرآن پرداخته و سپس مشخص می کنیم که کدام معنا در فقه مورد نظر است، آیا رشد و سفه در باب معاملات با باب نکاح متفاوت است یا خیر؟
سفیه در لغت:
راغب در مفردات می گوید: سفیه بر وزن »تبه« در اصل یک نوع کم وزنی و سبکی بودن است. به طوریکه هنگام راه رفتن تعادل حفظ نشود. و به همین دلیل به افسارکه ناموزون است و دائماً در حال حرکت است سفیه گفته می شود و به کسی که در امور مادی یا معنوی سبک عقل باشد سفیه گفته می شود »راغب اصفهانی 5.2 ق«
الف- استعمال واژه سفیه در قرآن
واژه سفیه و مشتقات آن 11 بار در قرآن ذکر شده است.
قرآن چند گروه را احمق می داند و برای آنها ویژگی هایی ذکر کرده است که به آنها می پردازیم.
- 1 در آیه 5 سوره نساء می فرماید: » ولا تؤتوا السفهاء «....
اموال خود را به سفیهان و کم خردان ندهید.
در این آیه منظور از سفیه عدم رشد کافی در امور مالی است به طوریکه شخص نتواند سرپرستی اموال خود را بر عهده بگیرد. در روایتی از یونس بن یعقوب از امام جعفر صادق - ع - در تفسیر این آیه آمده است که در تفسیر آیه پرسیدن فرمود: مَن» لا تثق به: « سفیه کسی است که مورد اعتماد نباشد. این روایت نشان می دهد که تمام افرادی که به جهتی از جهات قابل اعتماد نیستند، سفیه نامیده می شوند و از سپردن اموال شخص و عمومی به آنها نهی شده است.
از این روایت برمی آید که سفیه معنی وسیعی دارد.
در روایت دیگری نیز آمده است که : وَ فی خَبرٍ آخَرَ ابو جعفر - ع - عن قول االله عزوجل و لا تؤتوا السفهاء اموالکم... لا تؤتوها شاربَ الخمر...........
امام باقر - ع - از خداوند عزوجل که می فرماید: اموالتان را به نابخردان مدهید، پرسیدند: فرمود: آن را به باده خواری و زنان مدهید سپس فرمود: و کدام سفیه از شراب خوار سفیه تر است. پس کسانی که شراب می خورند سفیه هستند و بنابر تأکید قرآن فرد شراب خوار کم خرد است.
-2 در آیهسوره13بقره می فرماید: الا انﱠهٌم هٌمٌ السفهاء .....
منافقان می گویند: آیا همچون ابلهان ایمان بیاوریم؟ بدانید این همان، سفیهان هستند ولی نمی دانند. در این آیه از نفاق به عنوان یکی از ویژگی های آدم احمق و سفیه یاد شده است.
در روایتی آمده است:أحمقٌمَنظَنﱠالاسِأنﱠهُ أَََعقَلُ الناس. یعنی احمق و سفیه کسی است که گمان می کند عاقل ترین همه مردم است.
