بخشی از مقاله
وضعیت جهانی صنعت ریخته گری دقیق و جایگاه ایران
چکیده
با گسترش نیاز صنایع به قطعات با دقت ابعادی بالا، بهره گیری از روشهای تولید انبوه محصول با ابعادی نزدیک به شکل نهایی مانند ریخته گری دقیق مورد توجه روز افزونی قرار گرفته است. نتایج ارایه شده در این تحقیق نشان میدهد حجم جهانی بازار فروش این صنعت به حدود ده میلیارد دلار رسیده است. این بازار شامل سه بخش محصولات با ارزش افزوده بالا (اجزای موتور هواپیماها و فضاپیماها، قطعات نظامی، و توربین های نیروگاهی)، قطعات صنایع خودروسازی و قطعات سایر صنایع تجاری (ورزشی، پزشکی و ماشین سازی است. آمارهای موجود نشان میدهد آمریکای شمالی، اروپا و چین به ترتیب با اختصاص ۷۳۹، ۲۷ و ۲۰٪ از حجم فروش به خود، در مجموع ۸۶٪ سهم بازار را تشکیل داده اند. همچنین از ۱۶۰۰ واحد شاخته شده ریخته گری دقیق در جهان، به ترتیب چین با ۴۱٪، آسيا ۳۱، آمریکا ۱۳٪، اروپا ۱۲٪ و بقیه دنيا 3٪ از این واحدها را به خود اختصاص داده اند. در ادامه این مطالعه، چالش ها و فرصتهای پیش روی این صنعت ارایه شده و سرانجام با برآوردی از وضعیت کنونی ریخته گری دقیق در ایران و تخمینی از جایگاهی که می بایست داشته باشد وضعیت حال و آینده آن مورد بررسی قرار گرفته است.
واژه های کلیدی: ریخته گری دقیق، بازار جهانی، حجم فروش، ریخته گری دقیق ایران، چالش ها و فرصت ها.
مقدمه
امروزه با توجه به نیاز صنعت به قطعات با دقت ابعادی بالا، کیفیت سطحی مطلوب، پیچیدگی و جزییات زیادی که نیاز کمتری به ماشینکاری و پرداخت دارند، روش های تولید دقیق مورد توجه روز افزونی قرار گرفته اند. یکی از این روش ها که قدمتی چند هزار ساله داشته و بطور صنعتی بعد از جنگ جهانی دوم مورد استفاده قرار گرفته ریخته گری دقیق به کمک مدل از بین رونده است که در ابتدا برای صنایع هوایی و نظامی بکار گرفته شده است. در بین تمام روش های تولید دقیق که قابلیت تولید انبوه در کمترین زمان ممکن را داشته و قابل استفاده برای اکثر آلیاژها با حداقل دور ریز مواد بوده و امکان ایجاد حفرات دقیق و ظریف داخلی در قطعات همراه با توانایی تکرارپذیری کیفیت محصولات تولیدی در تیراژ بالا با تلرانس ابعادی بسته را دارند، ریخته گری دقیق توانسته است جایگاه قابل توجهی در صنعت رو به رشد اجزای دقیق برای خود باز کند[1- 4]، به گونه ای که در برخی موارد، مانند تولید قطعات با ارزش افزوده بالا برای اجزای داغ توربین های گازی هواپیماهای جت و توربین های نیروگاهی به فرایند بی رقیبی تبدیل شده است (شکل 1). در اینجا سعی شده است با بررسی وضعیت بازار جهانی این صنعت و سهم هر کشور و منطقه از این بازار فروش، تعداد واحد های فعال در این زمینه و نحوه توزیع فروش بر اساس نوع کاربرد محصولات تولیدی، موقعیت جهانی این بخش از صنعت ریخته گری و چشم انداز آینده آن مورد بررسی قرار داده شود. هدف از این مطالعه مشخص نمودن جغرافیای اقتصادی فن آوری ریخته گری دقیق در جهان صنعتی و تعیین جایگاه کشورمان ایران در این صنعت در حال توسعه است تا به کمک آن بتوان به این سوال پاسخ داد که آیا کشورمان توانسته است جایگاه درخور و مناسبی بر اساس مزیت هایی مانند نیروی انسانی ماهر و به طور نسبی ارزان، ظرفیت های صنعتی مناسب و در حال توسعه، انرژی ارزان و دسترسی جغرافیایی آسان به بازارهای منطقه ای و جهانی بدست آورد.
بدون تردید آگاهی نسبت به وضعیت بازار فروش جهانی صنعت ریخته گری دقیق و عملکرد آن باعث شناخت تغییرات و جهت گیری بازار شده و به صاحبان صنایع در زمینه پیش بینی فرصتها و تهدیدهای پیش روی این صنعت، چالش های آینده و برنامه ریزی اهداف پیشرو کمک خواهد نمود. این موضوع یعنی شناخت دقیق بازار، با توجه به وضعیت کنونی اقتصاد جهان اهمیت روزافزونی یافته است.
وضعیت جهانی بازار صنعت ریخته گری دقیق
کل فروش این صنعت طی سال ۲۰۰۹ در سه بخش کلی قطعات با ارزش افزوده بالا، قطعات خودرو و سایر بازارها و محصولات تجاری (پزشکی، ورزشی، ماشین آلات، لوازم خانگی و...) بالغ بر 9.2 میلیارد دلار بوده است که مطابق نمودار نشان داده شده در شکل (۲ الف)، ۳۹٪ کل این فروش مربوط به منطقه آمریکای شمالی بوده که رتبه اول فروش را نیز به خود اختصاص داده است. سایر مناطق به ترتیب اروپا، چین و بقیه آسیا (هند، ژاپن، کره، آسیای جنوب شرقی و خاورمیانه می باشد که ۲۷، ۲۰ و ۱۳ درصد از کل فروش را بدست آورده اند. در حالیکه بقیه دنیا تنها ۱٪ فروش را به خود اختصاص داده اند. این وضعیت نشانگر تمرکز این صنعت در کشورهای صنعتی و پیشرفته می باشد. مطابق شکل (3)، بررسی روند حجم فروش طی سالهای ۲۰۰۲ تا ۲۰۰۹ نشان دهنده رشد مداوم بازار از سال ۲۰۰۳ تا ۲۰۰۷، تثبیت بازار طی سالهای ۲۰۰۷ و ۲۰۰۸ و افت فروش در سال ۲۰۰۹ است. این افت ناشی از رکود اخیر اقتصاد جهانی است. بیشترین مقدار فروش در سال ۲۰۰۸ با رقم 10.5میلیارد دلار بوده است. با توجه به اینکه رشد بازار فروش این صنعت در سالهای قبل بیشتر از متوسط رشد اقتصاد جهانی بوده، نشان دهنده آن است که بخشی از بازار فروش سایر روشهای تولید به این صنعت انتقال یافته است.
البته باید این نکته نیز توجه شود که بخشی از این افزایش ناشی از افزوده شدن آمار مناطقی مانند هند به آمار فروش و بخشی هم ناشی از افزایش قیمت فلزات خام میباشد. بررسی شیب رشد مناطق گوناگون در شکل (۳) نشان دهنده بالاتر بودن نرخ رشد چین نسبت به سایر نواحی است. نمودار نشان داده شده در شکل (۲) بیانگر سهم هر گروه از قطعات در میزان فروش هر منطقه است. همانگونه که از نمودار مشخص است بیش ۷۰ درصد فروش در اروپا و آمریکا برای قطعات با ارزش افزوده بالا است. در حالیکه در بازار آسیا و چین بخش عمده فروش برای محصولات تجاری (سایر بازارها) است[43]
آمار و پراکندگی صنایع ریخته گری دقیق در جهان
مطابق شکل (4 الف وب) که توزیع، پراکندگی، تعداد و سهم هر منطقه از شرکت های فعال در زمینه ریخته گری دقیق را در سطح جهان نشان می دهد، در حدود ۱۹۰۰ واحد فعال در این فن آوری وجود دارد که بیشترین تعداد آنها متعلق به چین با ۵۰۰ واحد و هند با ۲۲۰ واحد است. بعد از آن آمریکای شمالی با ۱۷۵ واحد و کمترین تعداد واحدها نیز مربوط به آفریقا، استرالیا با 5 واحد و نیوزیلند با 4 واحد است. تعداد واحدهای فعال در منطقه خاورمیانه ۲۳ واحد است که شامل ترکیه، اسراییل و مصر است. آمار ایران بدلیل عدم وجود آمار رسمی در نظر گرفته نشده است. تعیین نسبت فروش هر منطقه به ازای هر واحد نشان دهده آن است که سهم فروش هر واحد ریخته گری در غرب بویژه ایالات متحده
