بخشی از مقاله
چکیده
یکی از مؤثرترین روشهاي بهبود وضعیت زنان، بررسی جایگاه آنان در برنامههاي توسعه کشورهاست تا بتواند جایگاهی را ترسیم کند تا هم زنان از فرایند توسعه منتفع باشند و هم توسعه کشورها از حضور زنان بهره کافی را ببرد. پژوهش حاضر با هدف شناسایی جایگاه زنان در برنامههاي توسعه پس از انقلاب و با تاکید بر عدالت جنسیتی در آموزش عالی، به بررسی برنامههاي توسعه پرداخته و با مقایسه آن با شاخصهاي جهانی، جایگاه ایران را نشان داده است. نتایج نشان میدهد که برنامهریزي پیرامون دستیابی به ایدهآل رابطه جنسیت و توسعه در ایران از برنامه سوم، به صورت رسمی اما به نحوي شتابزده به دغدغه مسئولان تبدیل گشته است. همچنین نتایج نشان داد که اگرچه زنان در حوزه آموزش علیرغم طی مسیرهاي علمی به لحاظ آمارهاي "کمی"رشد چشمگیري را داشته اند، اما در تامین معیارهاي مطلوب "کیفی"بازدهی مطلوبی نداشته و لذا اثربخشی برنامههاي توسعه باید با حرکت به سمت الگوهاي کیفی آن را جبران نماید.
کلیدواژهها: برنامههاي توسعه، زنان، عدالت جنسیتی، آموزش عالی
.1 طرح مسأله
برنامههاي توسعه کشور خطوط اساسی و جهت گیريهاي کلی اهداف و سیاستهاي هر بخش را تعیین میکنند و امور اجرایی نیز در مسیر آن هدفها پیش میروند. در حال حاضر نقش زنان براي سازمانها و برنامهریزان امور توسعه یک اولویت انکارناپذیر محسوب میشود. چرا که حرکتهاي جهانی و رقابت کشورها براي دستیابی به رتبههاي برتر توسعه، به خصوص شاخصهاي توسعه انسانی - - HDI وتوسعه جنسیتی - GDI - ، ضرورت پرداختن به این مقوله را چندین برابر میکند.واردکردن مسئله جنسیت در فرایند توسعه، دیدگاههاي متفاوتی را ایجاد کرده و با مورد توجه قراردادن عواملی چون تقسیم نقشها، و ساختارهاي جنسیتی، رویکردهاي متفاوتی را نسبت به حضور زنان ور برنامههاي توسعه رقم زده است. به مقوله آموزش زنان نیز از ابتداییترین دیدگاههاي توسعهاي توجه شده است.از آنجا که آموزش زنان نقشی زیربنایی در فرایند توسعه کشورها ایجاد میکند، لذا به ندرت برنامهاي از برنامههاي توسعهاي یافت میشود که از آن غفلت کرده باشد.
به نحوي که تحقیقات نشان داده که آموزش دختران و زنان موثرترین روش کاهش فقر محسوب میشود - دربی شایر - - Derbyshire،7:2002 به نقل از مامسن . - - Mamsen - باید گفت که مقوله عدالت جنسیتی در آموزش زنان، یعنی اینکه همه زنان و مردان، متناسب با ظرفیتهاي انسانی خود، در بهره مندي از امکانات آموزشی قرار گیرند، به مراتب عالی علمی برسند و از دانش و معرفت، سهم داشته باشند - کاوه مریان،. - 1387لذا در این تحقیق به دنبال پاسخگویی به این پرسش هستیم که زنان در برنامههاي توسعه کشور از چه جایگاهی برخوردار بوده و نگرش سیاستگذاران به نقش زنان در فرایند توسعه چه نوع برنامهریزيهایی را رقم زده است. از طرفی با لحاظ نمودن اهمیت مقولهي مهمی چون آموزش زنان, آن را در برنامههاي توسعه ردیابی نموده ایم.اما از آنجا که پدیده آموزش زنان ابعاد و سطوح مختلفی را در میگیرد و در این تحقیقمجال پرداختن به تمامی آنها فراهم نبود، صرفا به بررسی آموزش زنان در سطح آموزشعالی بسنده نموده ایم.
.2 روش تحقیق
مطالعه حاضر از نوع توصیفی- تحلیلی است و منابع اصلی آن گزارشهاي رسمی دولت، اعم از گزارشات مرکز آمار ایران، اطلاعات مرکز امور زنان ریاست جمهوري، وزارت علوم و تحقبقات و فناوري، دانشگاه آزاد، شوراي فرهنگی اجتماعی زنان، مرکز نشر مقالات علمی پژوهشی و... میباشد. همچنین در تهیه آمارهاي جهانی از سازمانها و موسسات بین المللی مانند بانک جهانی و یونسکو و موسسه اکسفورد استفاده شده است.
.3 پیشینه تحقیق
تجربه دهههاي اخیر کشورهاي در حال توسعه مبین آن است که افزایش سرمایه گذاري در نیروي انسانی، به ویژه آموزش زنان زمینه لازم را براي رشد اقتصادي و رفاه اجتماعی بیشتر را مهیا میکند. بنابراین از بین رفتن تفاوتها و شکافهاي جنسیتی در بخشهاي گوناگون افتصادي و آموزش و پرورش، نه تنها به "برابري"بیشتر بلکه به "کارایی" بالاتر میانجامد - عمادزاده،مصطفی، . - 1382براساس منشور سازمان ملل متحد در سال 2008 همه دولتها موظف شدهاند که تا سال 2015 اولا زمینه آموزش عمومی کلیه زنان را فراهم کنند و ثانیا در جهت افزایش توانمندسازي آنان و تساوي جنسیتی گام بردارند. بر اساس پژوهش قدیمی - - 1382، یکی از مسایلی که دانشگاهها در دهه اخیر با آن روبرو هستند، افزایش ورود داوطلبان دختر است. بر اساس آمار سازمان ملل متحد، فاصله دختران و پسران در آموزشعالی روبه کاهش و حتی افزایش به نفع دختران بودهاست.
