بخشی از مقاله
چکیده
حوضه صفارود در دامنه هاي شمالی البرز در استان مازندران قرار گرفته و یکی از حوضه هاي بزرگ شهرستان رامسراست.این حوضه با طول تقریبی 25کیلومتر بین سرچشمه - ارتفاعات جواهرده - تا حوضه آبریز - دریاي خزر - با جهت شمال شرق به جنوب غرب قرار دارد.زمین لغزش یکی از مهمترین پدیده هاي ژئومورفولوژیکی حوضه صفارود است که وقوع آن موجب مسدود شدن راهها،تخریب باغات و پوشش گیاهی،بستن مسیر رودخانه ها،نشست زمین،تخریب مناطق مسکونی حاشیه رودخانه،تهدید جاذبه هاي اکوتوریستی و همچنین تلفات انسانی می گردد. بررسی ژئومورفولوژیکی زمین لغزه ها،علل وقع آنها،تعیین نقاط خطر زمین لغزش و همچنین ارائه راهکارهاي مناسب براي جلوگیري از وقوع آنها- با توجه به توریستی بودن منطقه- براي برنامه ریزان حائز اهمیت است.در مطالعه موردي حوضه صفارود،تعداد 33 زمین لغزش شناسائی و با استفاده از نرم افزار ARC/GIS نقشه پهنه بندي خطر زمین لغزش براي حوضه تهیه گردید.موقعیت جغرافیائی ایران و ساختار زمین شناسی،اقلیم،خاك،توپوگرافی حوضه، پوشش گیاهی و دخالت انسان در وقوع لغزشها موثر بوده اند.
واژههاي کلیدي: حوضه،رودخانه صفارود،زمین لغزش،فرسایش،ژئومورفولوژي
-1 مقدمه
از آنجائیکه ژئومورفولوژي با دیدگاهی علمی و جغرافیایی - طبیعی - به عنوان پایه و اساس بررسیهاي منابع طبیعی به شمار می آید و در جهت شناخت و تعیین پتانسیلهاي محیطی به منظور بهره برداري از تواناي هاي محیط در راستاي تحقق توسعه پایدار گام بر می دارد لزوم مطالعات در چارچوب سرمایه گذاریهاي کوتاه مدت و بلند مدت امري ضروري می باشد تا روند توسعه اقتصادي همراه با حفظ و توسعه اکوسیستم و منابع طبیعی در ایران استمراریابد - احمدي،حسن،. - 78در این راستا مطالعات ژئومورفولوژیکی حوضه صفارود به لحاظ موقعیت ، تنوع در نحوه بهره برداري، چگونگی ایجاد و شکل گیري آن حائز اهمیت است.یکی از پدیده هاي مهم ژئومورفولوژیکی حوضه صفارود زمین لغزش می باشد.
وقوع آن خطرات اقتصادي و اجتماعی و حتی تلفات انسانی رابه همراه دارد. بررسی علل وقوع زمین لغزشها و نقشهاي مثبت و منفی عواملی چون ساختمان زمین، تکتونیک، شدت هوازدگی، فرسایش،تراکم شبکه آبهاي جاري، رسوبات رودخانه اي، پوشش گیاهی، خاك، آبادیها، جاده و شیب که در شکل دهی یا تخریب حوضه آبخیز صفارود نقش بسزائی دارند،می تواند گامی مثبت براي توسعه شهرستان رامسر باشد. ازیک طرف وجود گسلهاي متعدد در داخل حوضه - بویژه گسل البرز - و از طرف دیگر ارتفاع زیاد حوضه از محل خروجی، باعث شده تا حوضه صفارود از لحاظ زمین شناسی جزء منطقه پرتحرك و فعال بشمارآید. در نتیجه باید در بهره برداري صحیح از آن عواملی نظیر رعایت اصول مهندسی در ساخت و سازها، عدم تخریب پوشش گیاهی در نقاط داراي خطر زمین لغزش، احداث جاده در مناطق دور از دامنه هاي مستعد زمین لغزه و ... را در برنامه ریزي ها لحاظ نمود.
-2 روش تحقیق وتجزیه و تحلیل
تحقیق حاضر از نوع بنیادي و کاربردي است. از نظر روش، مطالعات کتابخانه اي و عملیات میدانی استفاده شده است. در راستاي اهداف تحقیق، تأکید بیشتر بر مشاهده مستقیم از پدیده هاي ژئومورفولوژیک،کارهاي میدانی، استفاده از کتابهاي مرجع ژئومورفولوژي و زمین شناسی، نقشه هاي توپوگرافی و زمین شناسی و عکسهاي هوائی بوده است. با استفاده از اسناد و مدارك و آمارهاي موجود در کتابخانه و همچنین نقشه هاي توپوگرافی 1/50000 - رامسر- جواهرده - سازمان جغرافیائی ارتش، نقشه1/250000 و 1/100000 سازمان زمین شناسی، نقشه 1/250000 و 1/500000 سازمان جغرافیائی ایران، نقشه1/250000 زمین شناسی - رشت - قزوین - ، نقشه 1/25000جنگلهاي رامسر و نقشه حوضه هاي آبی استان مازندران و شهرستان رامسر و بررسی هاي میدانی اطلاعات مورد نیاز گردآوري شد.
در عملیات میدانی طی بازدید از حوضه با شناسائی نقاط لغزشی و علامت گذاري آن در روي نقشه، تطبیق پدیده هاي موجود در روي عکسهاي هوائی، نقشه هاي توپوگرافی و زمین شناسی صورت گرفت. از مصاحبه با افراد مسن،آگاه وتحصیلکرده نیز در ارتباط با تاریخ وقوع زمین لغزه ها و مسائل پیرامون موضوع کمک گرفته شده است.براي تجزیه و تحلیل اطلاعات از دو روش کمی و کیفی استفاده شده است. در روش کیفی تجزیه و تحلیل اطلاعات، منابع کتابخانه اي و عملیات میدانی کسب شده با استدلال قیاسی و استقرایی و همچنین با استفاده از روشهاي کاربردي کنترل زمین لغزه توسط محققین مثلاً - شمع کوبی، گابیون بندي و پلکانی کردن لایه هاي شیبدار - در حوضه صفارود و حوضه هاي دیگر استفاده شده است.در روش کمی، از آمار توصیفی جهت خلاصه کردن اطلاعات جمع آوري شده در قالب جداول و نمودارها استفاده شده است. همچنین استفاده از سیستم اطلاعات جغرافیایی Arc\GIS در تهیه نقشه ها بویژه نقشه پهنه بندي خطر قابل ذکر است.
-3 موقعیت و وسعت
با توجه حوضه صفارود به عنوان یکی ازحوضه هاي بزرگ شهرستان رامسردردامنه هاي شمالی البرز واقع شده است.
