بخشی از مقاله
چکیده
اطلاعاتی که توسط طرفهای سازمان - شهروندان، مشتریان بالقوه و بالفعل و سهامداران - بدست میآید میتوانند تاثیر باورنکردنی روی فعالیتهای سازمان، محصولات تولیدی و سرویسهای ارائه شده داشته باشد. دادههای خامی که از این طریق جمعآوری میشوند میتوانند با تکنیکهای طراحی و آنالیز تبدیل به اطلاعات ارزشمندی شوند و گردش کارها را در سازمان روانتر کرده و پاسخگویی سیستم را بهبود بخشند. این الگوها میتوانند ارتباط مستمری را بین سازمان و طرفهای دیگر برقرار نگه دارند و باعث ایجاد شفافیت و اعتماد شوند.
این الگوها ارتباط تنگاتنگی باهم دارند. گردش کارهای سازمان میتوانند با دو یا چند تا از این الگوها پشتیبانی شوند. بعنوان مثال در عملیات رفع شکستگی خطوط لوله، ممکن است تمام پنج الگو در سطوح متفاوت و در شرایط مختلف دخیل باشند. البته اطلاعاتی که مورد استفاده قرار میگیرند منحصر به اطلاعات GISنیست و سایر سیستمهای اطلاعاتی سازمان نیز شرکت خواهند داشت.
از آنجا که مکان در طیف گستردهای از عوارض آب و فاضلاب وجود دارد، میتواند تاثیر زیادی در کارایی سیستم داشته باشد و میتواند این امکان را فراهم کند که اطلاعات موجود در سایر سیستمهای اطلاعاتی سازمان روی نقشه نمایش داده شوند.
برای فائق آمدن بر چالشهای معمول در خدمات آب و فاضلاب و استفاده از راهحلهایGIS ، میبایست از یک چارچوب مکانمحور واحد استفاده کرد. این چارچوب میتواند ArcGISباشد که جامع تمام خدمات آب و فاضلاب است. تنظیماتی که بصورت خاص برای خدمات آب و فاضلاب در ArcGIS انجام شده به نام ArcGIS for Water Utilities است. این چارچوب، تامین کننده نیازهای اساسی و گردشکارهای ترکیبی سازمان با امکان مکاندار کردن سایر سیستمهای سازمان است و میتواند بعنوان سیستم بالادستی روی سایر سیستمهای توسعه یافته در سازمان قرار گیرد. در اینجا قصد داریم یک دورنما از چارچوب GIS با رویکرد خدمات آب و فاضلاب و تجارب مفید در زمینه پیادهسازی این سیستمها ارائه دهیم.
مقدمه
امروز عصر ترقی و پیشرفت است. چرخهای اقتصاد جهانی بر پایه پیشرفتهای جدید و وسیع از علوم بنیان نهاده شده است. در این پیشرفهای عظیم بشری که در طی سالیان متمادی به وجود آمده است قطعاً عوامل زیادی دخیل بودهاند. در سایه این تکنولوژی نوین است که کارهای عظیم و پروژههای بزرگ جهانی شکل میگیرد و جهان امروز میرود تا بابهای ترقی را با کلیدهایی دیجیتالی بگشاید! آری به همین سادگی و شاید با زدن یک دکمه کوچک جهانی بس عظیم پیش روی آدمی روشن میگردد .
علت پیشرفت امروز بشر استفاده بهینه از امکانات و منابع موجود میباشد. بشر میاندیشد چگونه به آخرین و جدیدترین اطلاعات دست یابد که هم راحتتر بوده و هم از لحاظ وقت نیز مقرون به صرفه باشد. این روش نوین علاوه بر راحتی بشر، در حفظ منابع و امکانات نیز بسیار مفید مباشد. چون مدیریت و برنامهریزیها ناظر بر تمامی جوانب کار است. قطعاً آسیب زیست محیطی کمتری بر این کره خاکی وارد میگردد. مدیران و برنامهریزان لایق کسانی هستند که بر علم استفاده بهینه از منابع دست یافته و برنامههای آتی را بر اساس اطلاعات گذشته و حال طرحریزی نمایند.
سیستم اطلاعاتی جغرافیایی - GIS - Geographic information system
در این باب، جی ای اس - GIS - ابزار مهم و بسیار کاربردی میباشد که در عرصههای مختلف برنامهریزی توسعه، مدیریت منابع و مطالعات علمی و پژوهشی جهان راه یافته است و کاربردهای وسیعی را به جوامع علمی معرفی کرده است.
در سالهای اخیر GIS در کشور ما نیز همچون سایر موضوعات، جایگاه خاصی احراز کرده و در پشتیبانی از تصمیمگیریها بازده بالایی از خود نشان داده است. نمایش نزدیکترین فاصله بین مناطق شهری، توزیع مناسب خدمات و تحلیل مناسبتهای مکانی، مدلسازی فرسایش خاک، تعیین قابلیتهای اراضی، مدلسازی آلودگی آب و هوا، مدلسازی و ایجاد پایگاههای اطلاعاتی در مورد شبکههای تأسیسات شهری از جمله امکانات متعارف GIS هستند که تاکنون مورد استفاده کاربران، برنامهریزان و تصمیمگیران شهری و منابع طبیعی کشور واقع شدهاند.
این ابزار در حال حاضر مورد استفاده ارگانها و سازمانهای مختلف مانند وزارت جهادسازندگی، نیرو، کشاورزی، شهرداری، و… میباشد و دامنه کاربردهای آن در حال افزایش است. آنچه مسلم است به رغم گذشت نزدیک به یک دهه از اشاعه GIS در محافل علمی و اجرایی کشور، هنوز اغلب مدیران، کارشناسان و دانشپژوهان بدرستی با مفاهیم آن آشنا نشدهاند و به توانایی لازم برای پاسخگویی به پرسشهای خود پیرامون مبانی GIS ، قابلیتها، مؤلفهها و کاربردهای آن دست نیافتهاند. سؤالاتی از این قبیل که:
GISچیست و از چه ساز و کاری تشکیل شده است؟ قابلیتها و کاربردهای آن چیست؟
مهمترین ملزومات پیادهسازی GIS در یک سازمان چه ابزار و عواملی هستند؟ و.…
اگر چه پاسخ این پرسشها در منابع موجود کشور اعم از کتابها و نشریات علمی بصورت مبسوط ارائه شده است، با این حال باید اذعان داشت استنتاج سریع پاسخ مسائل، بالاخص برای افراد مبتدی به سادگی میسر نیست و مستلزم آشنایی با مفاهیم اولیه GISبا صرف زمان بیشتر است. این در حالیست که جایگاه GIS در حوزه علوم مختلف تثبیت شده است و به عنوان یک ابزار پشتیبانی از تصمیمگیریها مورد توجه افرادی با تخصصهای مختلف که همواره به دنبال یادگیری سریع اصول GIS و کسب درک درست و ساده از مفاهیم آن هستند قرار گرفته است .
GISیک چارچوب مکانمحور است که میتواند مدلهای مناسبی برای خدمات آب و فاضلاب و آبهای سطحی را پشتیبانی کند. این خدمات عبارتند از:
مدیریت پایدار منابع آب و فاضلاب کنترل آب بدون درآمد، ثبات نرخ، کاهش هزینه توسعه
آمادگی برای عملیات اضطراری و ارائه پاسخهای مناسب طرحریزی و تامین مالی برای سرمایهگذاریهای بزرگ ارتباط مناسب با مشتری
حفاظت از محیط زیست شامل تامین آب، حفاظت از حوضههای آبی و استفاده بهینه از آنها
چارچوب GISبرای تامین نیازهای سازمان جهت خدمات آب وفاضلاب شامل پنج الگو میباشد. هر الگو میتواند بخشی از نیاز سازمان به GIS را تامین کند. این پنج الگو عبارتند از: مدیریت دارایی، طراحی و آنالیز، فعالیتهای میدانی، اطلاعات عملیات، تعاملات سازنده
مدیریت دارایی
راهحلهای GISبرای مدیریت دارایی شامل فرآیندهای ذخیره، مدیریت و دسترسی به دادههای مکانی است GIS .یک محل مطمئن برای نگهداری دادههای سرمایهای مثل لولهها، شیرها، شیرهای آتشنشانی، وسایل اندازهگیری و سایر عوارض شبکه از یک طرف و دادههای عملیاتی از قبیل زونهای فشار، مسیرهای دسترسی، حوادث و نقاط بازرسی از طرف دیگر است .برای جمعآوری، بهروزنگهداشتن و استفاده مناسب از این دادهها گردش کارهایی مورد نیاز است. این گردش کارها عبارتند از:
روالهایی برای اضافه کردن، اصلاح و حذف داراییها مطابق قوانین اعتبارسنجی دادهها روالهایی برای کنترل کیفیت روالهایی برای مدیریت ویرایشهای کاربران
طراحی و آنالیز
GISراهحلهایی را برای تبدیل دادههای خام به اطلاعات کاربردی با استفاده از تکنیکهای آنالیز دادهها پیشنهاد میکند. بخشی از چارچوبGIS ، پردازشهای مکانی است. این پردازشها شامل مجموعه کاملی از توابع و ابزارهای آنالیز مکانی مثل بررسی همپوشانی عوارض، مدل کردن و انتخاب عوارض است.
از نظر فنی، راههای زیادی برای استفاده از پردازشهای مکانی وجود دارد ولی دو راه عمده عبارتند از مدلسازی و کدنویسی. بعنوان مثال تابع »ردیابی مسیر ایزوله« بطور گسترده توسط پرسنل واحد عملیات مورد استفاده قرار میگیرد تا بتوانند شیرهایی را که یک منطقه را ایزوله میکنند برای عملیات نگهداری و تعمیرات پیدا کنند. این مسیریابی شبکه، آنالیزهای پیچیدهای را با استفاده از مدلهای پردازش مکانی انجام میدهد.
