بخشی از مقاله
چکیده
امروزه زمین لغزشها در زمره یکی از پرخساراتترین مخاطرات طبیعی محسوب میشوند که در دهههاي اخیر، همگام با دستکاري بشر در سیستمهاي طبیعی از نظر فراوانی وقوع و شدت، شتاب فزایندهاي یافته است. زمین لغزشها اغلب در اکثر مناطق کوهستانی جهان اتفاق میافتند اما متاسفانه درحال حاضر هیچ نقشه یا متدولوژي واحدي جهت ارزیابی مناطق مستعد چنین رخدادهاي وجود ندارد بهمین خاطر، هنوز هم پیش بینی مکانی و زمانی آن مشکل است.
اگرچه هنوز هم روشهاي اندازهگیري صحرایی بعنوان یکی از روشهاي رایج در اینگونه مطالعات محسوب میشود ولی در مناطق کوهستانی و وسیع از نظر اقتصادي و زمانی بسیار مشکل و پرهزینه است. در اکثرکشورهاي جهان استفاده از داده هاي دورسنجی تنها منبع اطلاعاتی قابل دسترس در اینگونه مطالعات بشمار میروند. امروزه داده هاي دورسنجی اطلاعات دقیق و مفیدي از عوارض سطح زمین و فرایندهاي دینامیکی آن که در ارتباط با وقوع زمین لغزش ها هستند ارائه می دهند.
متاسفانه در کشور ایران در زمینه استفاده از قابلیت هاي داده هاي دورسنجی در مطالعات انواع مخاطرات محیطی در مقایسه با سایر کشورها، پژوهش و تحقیقات قابل توجه اي صورت نگرفته است. بهمین خاطر در این نوشته سعی شده است تا با معرفی قابلیت استفاده از داده دورسنجی در زمینه مطالعات زمین لغزش ها که بعنوان یکی از مهمترین مخاطرات محیطی هر از چند گاهی درمناطق مختلف کشورمان بوقوع می پیوندد تا با این کار انگیزه لازم و بستر مناسب در جهت مرتفع ساختن خلاء علمی و اطلاعاتی موجود در این زمینه برداشته شود.
مقدمه
امروزه زمین لغزشها در زمره یکی از پرخساراتترین مخاطرات طبیعی محسوب میشوند که در دهههاي اخیر، همگام با دستکاري بشر در سیستمهاي طبیعی از نظر فراوانی وقوع و شدت، شتاب فزایندهاي یافته است.
بطوریکه وقوع آن باعث ایجاد خسارات هنگفت مالی و جانی و صدمه به ابنیهها و پروژههاي مهندسی در سراسر دنیا بویژه در مناطق کوهستانی شده است. زمین لغزشها از نظراهمیت جهانی در ردیف سوم اهمیت در میان انواع مخاطرات طبیعی قرار دارند که بسته به شرایط طبیعی، میزان تاثیرات و فعالیتهاي انسانی میتوانند خسارات مالی و جانی متعددي داشته باشند
گزارش بانک اطلاعاتی حوادث غیرمترقبه از آمارخسارات زمین لغزشها در کشورهاي مختلف جهان در دوره - - 1903-2007 نشان می دهدکه در این دوره زمین لغزشها در مجموع باعث مرگ بیش از57 هزار نفر و متاثر شدن بیش از ده میلیون انسان در سراسر شده است
در اکثر مناطق جهان زمین لغزشها اغلب اتفاق میافتند اما متاسفانه درحال حاضر هیچ نقشه یا متدولوژي واحدي در جهان جهت ارزیابی مناطق مستعد چنین رخدادهاي وجود ندارد بهمین خاطر، هنوز هم پیش بینی مکانی و زمانی آن مشکل است - ساها5 و همکاران،. - 2005 وقوع زمین لغزش به روابط متقابل تعداد زیادي از فاکتورهاي موثر در این زمینه وابسته بوده که مطابق نظردائی و لی - 2002 - 6این فاکتورها در قالب دوگروه قابل بررسی هستند:-1 متغییرهاي اولیه شامل شیب زمین، ویزگی هاي خاك، ارتفاع، جهات شیب، کاربري زمین و لیتولوژي و...-2 متغییرهاي همچون بارشهاي سنگین و فعالیتهاي یخچالی و زمین لرزه- ها که که به عوامل تهییج کننده1 معروف هستند.
گرچه هنوز هم اندازهگیريهاي صحرائی بصورت سنتی بعنوان صحیح ترین روش ارزیابی حساسیت زمین لغزش بوده ولی درکشورهاي درحال توسعه که امکان انجام عملیات پر هزینه صحرائی محدود بوده و یا در مناطق کوهستانی که امکان دسترسی وجود ندارد بررسی مناطق مستعد زمین لغزش در پهنههاي وسیع و بزرگ اینگونه مناطق باروش صحرائی از نظر زمانی و اقتصادي بسیار مشکل و پرهزینه است. در اکثرکشورهاي جهان استفاده از داده هاي دورسنجی تنها منبع اطلاعاتی قابل دسترس در اینگونه مطالعات بشمار میرود. امروزه داده هاي سنجش از دور قابل دسترس اطلاعات دقیق و مفیدي از عوارض سطح زمین و فرایندهاي دینامیکی آن که در ارتباط با وقوع زمین لغزش ها هستند ارائه می دهد
اهمیت استراتژیکی سنجش از دور در ارزیابی ریسک مربوط به همه مخاطرات محیطی با افزایش فعالیت هاي بین المللی و برنامه هاي مورد حمایت از طرف آژانس هاي جهانی1 نمایان شده است. کانوتی و همکاران - - 2007این مراکز را بدیت صورت معرفی می کنند: سازمان ملل - - UN 2، سازمان فضائی اروپا - - ESA3، سازمان هواشناسی جهانی - - WMO4، اتحادیه اروپائی - - EU5 و غیره. برنامه هاي قابل توجه در زمینه زمین لغزش عبارتند از:
راهبرد مشاهده زمین لغزش هاي جهانی کنسرسیوم بین المللی زمین لغزش ها - - ICL6، راهبرد بین المللی مشاهدات جهانی مخاطرات زمین - - IGOS-G7و برنامه جهانی پایش زیست محیطی و امنیتی - - GMSE8 vبا بررسی منابع مختلف مشخص گردید که باید این واقعیت را پذیرفت متاسفانه در کشور ایران در زمینه استفاده از قابلیت هاي داده هاي دورسنجی در مطالعات انواع مخاطرات محیطی در مقایسه با سایر کشورها، پژوهش و تحقیقات قابل توجه اي صورت نگرفته است.
بهمین خاطر در این نوشته سعی شده است تا با معرفی قابلیت استفاده از داده دورسنجی بویژه در بخش سنجش از دور فعال در زمینه مطالعات زمین لغزش ها بعنوان یکی از مهمترین مخاطرات محیطی که هر از چند گاهی درمناطق مختلف کشورمان بوقوع می پیوندد تا با این کار انگیزه لازم و بستر مناسب در جهت مرتفع ساختن خلاء علمی و اطلاعاتی موجود در این زمینه برداشته شود.
روشهاي ارزیابی خطر زمین لغزش و قابلیت استفاده از داده هاي دورسنجی درآنها
آماده سازي لایههاي اطلاعاتی مورد نیاز جهت تهیه نقشه پهنه بندي خطرات زمین لغزش، به مقیاس کار وابسته است. طبق نظر مانتوانی9 و همکاران - - 1996 سه اشل کاري در این راستا می تواند مطرح باشند: مقیاس ناحیهاي - 10کوچک تر از - 1:100000مقیاس متوسط - - 1:25000-1:50000 و بزرگ مقیاس - بزرگتر از - 1:10000 از طرف دیگر مطابق کارهاي وان وستن و سوئیترز - 1997 - 11 روشهاي ارزیابی خطر زمین لغزش به چهار گروه تقسیم بندي شده است
