بخشی از مقاله
چکیده
شهر الکترونیک شهري است که اداره امور شهروندان شامل خدمات و سرویسهاي دولتی و سازمانهاي بخش خصوصی و اکثر فعالیتهاي آن از طریق امکانات رایانه اي مبتنی بر شبکههاي ارتباطی محلی، ملی و اینترنت امکان پذیر باشد.
براي تحقق شهر الکترونیک الزاماتی وجود دارد تاسازمانها و شهروندان بتوانند از سرویسهاي الکترونیک شهري استفاده نمایند. براي رسیدن به این هدف نیازمند بررسی ویژگیها و ساختار شهرالکترونیک، روشها و مدلهاي مربوط به پیادهسازي آن میباشیم. سکوي شهرالکترونیک نیازمند ویژگیهایی مانند انعطاف پذیري در برابر تغییرات و اتصال سست میباشد، که این ویژگیها در معماري سرویس گرا 1در نظر گرفته شده است و به همین دلیل میتوان از این معماري در سکوي شهر الکترونیکی استفاده نمود.
در این مقاله قصد داریم با معرفی وبررسی قابلیتهاي معماري سرویس گرا نشان دهیم این معماري یک معماري مناسب براي پوشش نیازمنديهاي شهر الکترونیک میباشد.
-1 مقدمه
امروزه انسانها شاهد یک دوره جدید در تمام تعاملات زندگی شامل خرید و فروش روزانه، عملکرد بانکی، تحصیلات، آموزش، ارتباطات و بیان نظرات و آرا هستند که این تعاملات از طریق صفحات کامپیوتر و در محیطهاي مجازي انجام میشود. رشد شگفت آور این گونه فناوريها به مدیران در زمینههاي مختلف جهت انجام وظایف خود به روش بهتر کمک میکند. اینگونه تکنولوژيها سکوي بهتري در موضوعات شهري براي بیان نظرات و عملکردها و متدها میباشند. اهدافی مانند دولت الکترونیک، دموکراسی الکترونیک، سرویسهاي الکترونیک و شهر الکترونیک از طریق اینترنت، اینترانت، فناوري ها و دیدگاهها قابل محقق شدن میباشد.
معماري سرویس گرا در جهت رسیدن به این اهداف دولتی بسیار مورد توجه میباشد. افزایش محبوبیت معماري سرویسگرا منجر به افزایش محبوبیت استفاده از خدمات وب و سیستمهاي ناهمگن شده است. اغلب سازمانهاي امروزي شامل دامنه وسیعی از سیستمها، برنامههاي کاربردي و معماريهایی با تکنولوژيهاي مختلف میباشند که شهر الکترونیکی نیز از چنین تنوعی برخوردار میباشد.
در این مقاله سعی میشود ابتدا شهر الکترونیک، اهداف و چالشهاي مربوطه رابیان نموده و سپس سکوي شهر الکترونیک بررسی میشود. در بخش سوم معماري سرویس گرا، عناصر تشکیل دهنده معماري سرویسگرا و ویژگیها و عناصر کلیدي آن شرح داده خواهد شد و در بخش چهارم وب سرویسها و پروتکلهاي مربوطه بیان میشود.
۲- شهر الکترونیک
شهرهاي الکترونیک برمبناي تکنولوژي اطلاعات ایجاد شدهاند. شهر الکترونیک وابسته به شهري است که بیشتر فعالیتها به وسیله امکانات و سیستمهاي الکترونیکی محقق میشود، این گونه امکانات دسترسی راحت شهروندان را به ادارات و بخشهاي مختلف شهر بصورت مطمئن در کمترین زمان و با صرف کمترین هزینه فراهم می- نماید. یک شهر الکترونیکی از بخشها و اجزاي مختلفی به منظور تعاملات هوشمند براي زندگی الکترونیکی تشکیل شده است. یک شهر الکترونیک شامل چهار بخش اصلی است:
• زندگی الکترونیکی
• سازمان الکترونیکی
• دولت الکترونیکی
• زیرساخت الکترونیکی
شهر الکترونیک امکان دسترسی شهروندان به سرویسهاي الکترونیک رافراهم مینماید بنابراین تعاملات بین شهروندان و سازمانهاي دولتی و خصوصی یکی از اساسیترین فاکتورهایی است که باعث موفقیت شهر الکترونیک میشود.
۲-۱- اهداف شهر الکترونیک
شهر الکترونیک اهداف مختلفی دارد که در ادامه مهمترین اهداف مربوط به این شهر بیان میشود. یکی از مهمترین اهداف شهر الکترونیک یکپارچه نمودن منابع اطلاعاتی منفصل و منابع اطلاعاتی ناهمگن شهرها وفراهم نمودن دسترسی یکپارچه به این منابع براي شهروندان میباشد. شهر الکترونیکی به دنبال فراهم نمودن مجموعه جامعی ازتراکنشهاي خدمات شهري است تا ازنیازهاي روزمرهي ذینفعان حمایت نماید. همچنین رسیدن به یک جامعه و اقتصاد قدرتمند براي شهرها و دولتهاي محلی توسط بهبود و اصلاح مدیریت سراسري شهرها و خدمات آنها وکاهش هزینه و زمان اطلاع رسانی سریع به شهروندان براي انجام امور و سرویسها میباشد.
۲-۲- چالشها شهرالکترونیک
به منظور تحقق شهر الکترونیک، دولت، مدیران شهري، متخصصان وشهروندان لازم است تا مشکلات و چالشها را براي ورود به شهر الکترونیک حل نمایند. از جمله این چالشها میتوان به موارد زیرا اشاره نمود:
مدیریت اطلاعات و روند ارتباطات: روابط بین سازمانها براي منتشر کردن اطلاعات، کانالهاي ارتباطی داخلی در ساختارهاي شهري، مالکیت استراتژي اطلاعاتی مشخص جهت ایجاد ارتباط موثر و مشارکت موثر و حمایت از روش تحلیل مقدار زیاد ایمیلهاي الکترونیکی باید در نظر گرفته شود .
مدیریت اطلاعات یک امر اجتناب ناپذیر جهت تضمین پاسخگویی به افراد و تضمین دسترسی به داده-هاي معتبر میباشد. همچنین نیازمند فرهنگی هستیم که به اطلاعات به عنوان منبعی صحیح نگریسته شود. زیر ساختار مدیریت اطلاعات باید شامل سرویسهاي شهروندي، توجه نمودن به اطلاعات به عنوان یک سرمایه با ارزش، حمایت از محدودیتهاي خصوصی، بازیابی رکوردها، مستندات الکترونیکی جهت اثبات ادعاها، آرشیوهاي الکترونیکی، واحدهاي نظارت و پاسخگو، سیاستهاي اجرایی ومتدولوژيهاي عملی بهبود یافته باشد
تغییر در دید و بینش شهروندان: جهت دسترسی به شهر الکترونیک نیازمند اطلاح و تغییر طرز برخورد و بینش شهروندان در مواجه به خدمات الکترونیکی ارائه شده توسط شهرداريها، بانکها، سازمانهاي دولتی و غیردولتی ، بخشهاي صنعتی و تجاري میباشیم.
اسناد اداري و اسناد قانونی: یکی دیگر از چالشهاي مربوط به شهر الکترونیک پیگیري مستندات اداري و قانونی میباشد. بطوریکه باید تمام گزارشات، مستندات، فایلها، مکاتبات و ایمیلهاي الکترونیکی لازم براي این منظور باید در نظر گرفته شود.
عدم وجود نرم افزارهاي لازم و یا عدم کارایی نرم افزارها: به دلیل قرار داشتن کشوردر تحریم اقتصادي ما قادر به استفاده از برخی ابزارها و نرم افزارهاي لازم جهت ایجاد و پیاده سازي کامل بخشها نبوده و یا در صورت داشتن این ابزارها ا از حمایت و پشتیبانی آن برخوردار نمیباشیم، به همین دلیل با محدودیتهایی در این زمینه مواجه هستیم.
تغییر استانداردها و قوانین: براي رسیدن به شهر الکترونیک یکپارچه و قدرتمند نیازمند تغییر دراستانداردها و قوانین در برخی از بخشها و سازمانها میباشیم که این تغییرات نیازمند صرف زمان و هزینه بوده که گاه با مقاومت این بخشها نیز روبرو میشویم.
۲-۳- سکو شهر الکترونیکی
سکوي شهرالکترونیک نشان دهنده کل سیستمی میباشد که سرویسهاي الکترونیک را براي کاربران نهایی از طریق برنامههاي کاربردي مختلف فراهم مینماید. شکل - 1 - سکوي شهر الکترونیکی را نشان میدهد. سکوي شهر الکترونیک شامل سه بخش برنامههاي کاربردي3 ، هسته 4 و سرویسهاي Back-end میباشد. [5]
شکل - 1 - سکوي شهر الکترونیک
برنامههاي کاربردي: برنامههاي کاربردي مختلف بر روي دستگاههاي مختلف - مانند کامپیوتر شخصی، تلفن موبایل، کیوسک - اجرا میشوند. این برنامههاي کاربردي قادر به دسترسی سرویسهاي الکترونیکی فراهم شده از سکو شهر الکترونیک ازطریق هسته سکوي شهر الکترونیک میباشند. براي دستگاههاي ساده - تلفن موبایل، کیوسک - یک برنامه کاربردي میانی مانند سرویس وب5 جهت تعامل با هسته سکوي شهر الکترونیک نیازداریم. در ادامه مقاله این سرویس وب توصیف خواهدشد.
هسته سکوي شهر الکترونیک: بخش مرکزي سکو شهر الکترونیک میباشد که دسترسی به سرویسهاي الکترونیک را فراهم مینماید. هسته شامل سرویسهاي سطح پایین6 میباشد که مشکلات مربوط به سیستمهاي اطلاعاتی و ارتباطی مانند مدیریت امنیت و مدیریت تراکنش را رفع مینماید. این نوع سرویس سطح پایین توسط هسته بصورت نامرئی7 پیش از درخواست سرویس Back-end درخواست میگردد. در کل هسته یکپارچگی و قابلیت عملکرد متقابل را در سکوي شهر الکترونیک فراهم مینماید.
سرویسهاي :Back-end سرویسهاي الکترونیکی را که از دولت الکترونیک به کاربران نهایی تحویل داده میشود را بیان مینماید. هر سرویس Back-end منطق تجاري یک دامنه مشخصی که قادر به مدیریت داده مکاتباتی مانند پیشنهادات شغلی یا مالیات میباشد را کپسوله مینماید. از دیدگاه هسته سرویسهاي Back-end به عنوان یک مجموعه فرایندهاي تجاري میباشد اما قادر به پنهان سازي یک سیستم پیچیده از اجزاي بسیار زیاد پیوسته به چندین پایگاه داده نمیباشند.
معماري سکو شهر الکترونیکی برمبناي تعدادي چارچوب و مدلهاي مرجع میباشد. این چارچوب جهت ایجادیک مجموعه جدید از سرویسهاي قابل تعامل و سرویسهاي دولت الکترونیک استفاده می-گردد. در واقع مدل مرجع یک ابزار تبدیل قدرتمند انتخاب شدهاي میباشد که به راهنمایی تغییرات و بهبود مداوم در درون یک سازمان کمک مینماید. معماري مفهومی، معماري تکنیکی و معماري سیستمی نتایج اصلی این مدلهاي مرجع میباشند، بنابراین این سه لایه اصلی معماري سکوهاي شهر الکترونیک را بیان مینمایند. [5]
شکل - 2 - فرایند توسعه سکوي شهر الکترونیک
اصول طراحی معماري شهر الکترونیک بر مبناي معماري سرویسگرا میباشد. یک معماري سرویس گرا میتواند به عنوان یک معماري سازمانی نیز معرفی گردد. معماري سازمانی با مدل نمودن فرایند تجاري داخل سازمانها ومشارکت سازمانها ونیز با متدولوژيها و ابزارهایی سروکار دارد که اهداف سازمان را با معماري فنی در یک ردیف قرار میدهد. اساسا چنین معماري وابسته به ابزارها و زیر ساختهایی میباشد که آنرا پیادهسازي مینمایند
۳- معمار سرویس گرا
یک چهارچوب استراتژیک از فناوري میباشد که به تمام سیستمهاي داخل و خارج اجازه ارائه یا دریافت سرویسهاي خوش تعریف را می-دهد. شکل - 3 - عناصر معماري سرویس گرا را نشان میدهد.
شکل - - 3 عناصر معماري سرویسگرا
پشته معماري به دو نیمه تقسیم شده است، نیمه سمت چپ نشان دهنده جنبههاي کارکردي معماري و نیمه سمت راست نشان دهنده جنبههاي کیفیت خدمات میباشد. توصیف این عناصر در ادامه بیان شده است.
جنبههاي کارکردي معماري سرویس گرا:
-انتقال: ازاین مکانسیم براي انتقال درخواست سرویس و پاسخ سرویس بین مصرف کننده و فراهم کننده سرویس استفاده میشود.
- پروتکل ارتباطی سرویس: یک مکانیسم توافق شدهاي میباشد که فراهم کنندگان و مصرف کنندگان سرویس براي ارتباط آنچه که درخواست شده و چیزي که برگردانده میشود، استفاده مینماید.
- توصیف سرویس: یک قالب توافقی است که براي توصیف اینکه سرویس چیست، چگونه باید درخواست گردد و به چه دادهاي براي موفقیت آن سرویس نیازداریم به کار میرود.
- سرویس: یک سرویس واقعی را توصیف مینماید که دسترسی براي استفاده را ممکن میسازد.
- فرایند تجاري: مجموعهاي از سرویسها براي برآورده نمودن نیاز تجاري میباشد.
- رجیستري سرویس: یک انباره از سرویس و توصیفات دادهاي میباشد که ممکن است توسط فراهم کنندگان سرویس جهت انتشار سرویس ها و مصرف کنندگان سرویس جهت کشف و یافتن سرویس
