بخشی از مقاله
چکیده
عموم شرکتها و مراکز فنی و اموزشی در حال حاضر به سمت کتابخانه های دیجیتال رفته اند و پاسخ های مناسبی دریافت نموده اند ,و نیروگاه ری می تواند با بهره گیری از تجارب اشخاص و علوم تجربی بدست آمده ی خود ترکیبی از کتابخانه ی مجازی و دیجیتال را جهت استفاده کنندگان داخلی و خارجی فراهم نماید. امروزه نوآوری و ارائه خدمات در کتابخانه دیجیتالی از مهارتهای جدید متخصصان کتابداری است .
تجهیزات دیجیتال سازی، نیروی انسانی، حفاظت و نگهداری منابع و مدیریت را به دنبال دارد .با این حال چنانچه پروژه ایجاد کتابخانه دیجیتال همسوی خط مشی و اهداف سازمان مادر مثل توانیر باشد، منافع زیادی را برای سازمان، کاربران و در نهایت جامعه به دنبال خواهد داشت. و همه ی شرکتها با آموزش وتخصیص بودجه ی مناسب می توانند ازین همسویی بهره مند گردند.
این مقاله علاوه بر تعریف و بیان دلایل نیاز به کتابخانه دیجیتال؛ به شناسایی منابع ومزیت ها و رهنمودهای گام به گام در جهت برنامه ریزی، طراحی، توسعه و مدیریت کتابخانه دیجیتال و ارائه خدمات در این کتابخانه می پردازد. نوع مقاله علمی پژوهشی حاضر مطالعه موردی یا case study نیز می باشد.که بعلت قابلیتها و آمادگی نیروگاه تولید برق ری در استقرار این نوع کتابخانه بدلیل عنی بودن تجارب ، منابع علمی اعم از نقشه ها جزوات ، تحقیقات،پایان نامه ها ، استاندارد ها و کتب آن می باشد.
مقدمه
در طول چند دهه گذشته نیاز مردم تغییر زیادی کرده است و متعاقبا پاسخ بدان نیز دچار چالش و تغییر جدی شده است . لذا پیاده سازی این پاسخها نیازمند طی نمودن قرایندی ست که در نظام توسعه کتابخانه های مدرن موجود می باشد. و شامل موارد متعددی همچون آماده سازی و آموزش همگانی ،تجهیز و تغییر کتابخانه ها ، بودجه بندی خوشه ای و غیره می باشد و شاید مهمترین مساله تعییر رویکرد مدیران به کتابخانه بعنوان سرمایه و گنجی پنهان باشد.
طی این دوران به علت پیشرفت تکنولوژی و تغییر نگرش و رویکردهای کاربران،در کشور و بخصوص صنایع ، الگوهای جستجوی اطلاعات، تغییرات بسیاری کرده است .در قرن 21 کتابخانه دیجیتال به روشی جدید در زندگی حرفه ای کتابداران و سایر کاربران کتابخانه ها در سراسر جهان مطرح شده است .
تعداد زیادی از کتابخانه که ممکن است شما آن را کتابخانه دیجیتالی یا یک کتابخانه الکترونیکی یا پیوسته و یا کتابخانه مجازی بنامید. اصطلاح کتابخانه دیجیتال در طول دهه گذشته تبدیل به نوعی اصطلاح فراگیر برای ردیف های مختلفی ازپروژه های اطلاعات شده است .مجموعه های دیجیتالی از منابعی که ممکن است در یکی از کتابخانه های سنتی یافت شود و یا از مجموعه ای که به تنهایی اطلاعات دیجیتالی، همراه با خدماتی که اطلاعات مفید را برای کاربران ممکن می سازد، ارائه می کند .
شرکتهای صنعتی تمایلات فنی و خاص خود را به کتابخانه ها داشته و مدام با نقشه ها و کاتالوگ های فنی سرو کار دارند و لی بدلایل متعددی مثل قرابت با اینترنت و سهولت دسترسی به اطلاعات آن ،بازاری آماده را برای برنامه ریزان کتابخانه ی دیجیتال فراهم کرده اند . و به همین راحتی و با استفاده از همین شناخت ها و تجارب بدست امده در طی دهها سال ، می توان پاسخ مناسبی را به تمایلات و علاقه مندی و نیاز های کارکنان و ذینعان اطلاعات داد.و فرصت و بازار موجود را غنیمت شمرد.
تشخیص نیاز کارکنان داخلی و مراجعه کنندگان با هماهنگی مدیریت و واحد آموزش کاملا اجرایی ست و پاسخ بدانها نیز با نظر متخصصین داخلی و خارجی قابل تبیین و پیاده سازی ست.
کتابخانه ی نیروگاه ری محل آموزش و یادگیری بسیاری از متخصصین می باشد و این نیروگاه تخصصی با تنوع بسیار بالایی که در نوع واحدهای مولد برق داشته همانند شهدای سرافراز خود ، جون شهید علی آبادی و پیمبرزاده صادر کننده مدیران توانیر بوده که یاد آن بزرگان را زنده می داریم. و این واقعیت وجود دارد و داشته که متخصص ترین افراد و ناب ترین علوم تخصصی مدیریتی ،فنی و انتزاعی در نیروگاه ری و در لابه لای همین کتب و اسناد فنی و قلوب و اذهان نهفته است که می بایست با تدبیر مستند گردیده و با مدیریت دانش ثبت و ارزش گذاری شود.
کتابخانه
1. کتابخانه واسطی است که به کمک یک سری خدمات، مجموعه ای از منابع سازماندهی شده را، برای کاربران دسترس پذیر می سازد.
2. مجموعه ای از منابع اطلاعاتی که به صورت سازماندهی شده در دسترس قرار گرفته اند.
3. سازمانهایی خدمات محور که در جهت تامین نیازهای علمی، فرهنگی و تفریحی افراد جامعه به نگهداری مجموعه ها و فراهم کردن دسترسی به آنها می پردازند.
چه خدماتی کتابخانه ها فراهم می کنند؟
1. گردآوری و مجموعه سازی نیازسنجی اطلاعاتی، خرید منابع و نگهداری آن
2. فهرستنویسی تهیه فهرستبرگه برای هر منبع
3. رده بندی تنظیم قفسه ها بر اساس موضوع کتابها
4. فراهم سازی امکان گردش و امانت کتاب
5. خدمات مرجع راهنمایی مراجعان و پاسخگویی به سئوالات
تاثیر فناوری اطلاعات
1. چه خدماتی کتابخانه ها فراهم می کنند؟
2. گردآوری و مجموعه سازی نیازسنجی اطلاعاتی، خرید منابع و نگهداری آن
.3 فهرستنویسی تهیه فهرستبرگه برای هر منبع
.4 رده بندی تنظیم قفسه ها بر اساس موضوع کتابها
5. فراهم سازی امکان گردش و امانت کتاب
6. خدمات مرجع راهنمایی مراجعان و پاسخگویی به سئوالات
تاثیر فناوری اطلاعات بر کتابخانه ها
1. مرحله اول: خودکارسازی
2. مرحله دوم:
دسترسی عمومی - نوآوری -
.3 مرحله سوم:
دگرگونی محتوای اطلاعات از چاپی به الکترونیک در مرحله اول کتابخانه ها از فناوری اطلاعات برای مدیریت منابع اطلاعات چاپی استفاده کردند. یعنی امور روزمره کتابخانه را با استفاده از کامپیوترها انجام دادند. مشخصه این مرحله کاهش هزینه ها و افزایش سرعت انجام کار بود.
در مرحله دوم کتابخانه ها نگاه نوآورانه به قابلیتها فناوری اطلاعات کردند و خدمات جدیدی را با توجه به به این قابلیتها ارائه نمودند.
در مرحله سوم با فراگیر شدن فناوری اطلاعات، کاهش هزینه های تکنولوژی و بویژه توسعه روزافزون شبکه جهانی کتابخانه ها بناچار فرایندها و خدمات خود را با توجه به تحولات جدید بازنگری نمایند.
کامپیوتری کردن عملیات کتابخانه
فناوری اطلاعات اولین بار در دهه های 60 و 70 در کتابخانه های دانشگاهها و با خودکار کردن فرایندهای عملیاتی بکار گرفته شد. بعنوان مثال برای خودکارسازی امانت و گردش کتاب کامپیوترها به کار گرفته شدند و کتابها علامتگذاری شدند. برای سفارش کتاب و مجله سیستمهای سفارش کامپیوتری به کار گرفته شد. - انجام بهتر و سریعتر و کم هزینه تر کارها - - بزرگترین موفقت این دوره در اوایل دهه 80 ایجاد سیستمهای مشترک فهرستنویسی بود. دیگر نیازی به بکارگیری نیروی متخصص در کتابخانه ها جهت فهرستنویسی منابع بوجود نیامد. این سیستمها زمینه مهمی برای استفاده از کامپیوترها و شبکه ها در کتابخانه ها فراهم نمود و راه را برای نفوذ فناوری اطلاعات به داخل کتابخانه ها هموار کرد.
بعنوان مثال تولید برگه های فهرستنویسی کامپیوتری بجای استفاده از ماشین
تایپ بکارگیری کامپیوترها برای سفارش کتاب و مجله استفاده از قدرت ذخیره سازی کامپیوتر برای گردش و امانت کتاب ایجاد سیستمهای مشترک فهرستنویسی موفقیت بزرگ این مرحله
دسترسی پیوسته عمومی
می توان گفت که فهرستهای پیوسته اولین رابطه متقابلیبودند که بسیاری از جویندگان اطلاعات برای دستیابی به منابع اطلاعاتی با فناوری اطلاعات برقرار کردند.
کاهش هزینه های فناوری اطلاعات زمینه شروع تغییرات اساسی در خدمات کتابخانه ها را بوجود آورد. اولین پیامد ایجاد فهرستهای کتابخانه با امکان دسترسی پیوسته عمومی به جای فهرستبرگه های سنتی بود. برگه دانهای فیزیکی کتابخانه کنار رفتند و جای آنها را پایگاههای اطلاعاتی کامپیوتری گرفتند. اولین پیامد این تغییرات ایجاد فهرست کتابخانه ها با امکان دسترسی پیوسته عمومی به جای فهرست برگه های سنتی بود. برگه دانهای فیزیکی کنار رفتند و جای آنها را پایگاههای اطلاعاتی کامپیوتری گرفتند.
فهرست پیوسته ابزار بسیار قدرتمندی بود که جست و جوی اطلاعات کتابشناختی مجموعه های وسیع کتابخانه های پژوهشی را امکان پذیر می کرد. کاربران اینک می توانستند در عرض چند ثانیه جست و جوهایی را انجام دهند که پیش از آن با استفاده از برگه دانها یا فهرست برگه های قدیمی ممکن نبودند. همراه با رشد شبکه های دانشگاهی، امکان جست و جو در مجموعه های کتابخانه ها از طریق فهرست پیوسته بدون محدودیت زمانی و مکانی امکانپذیر شد و کاربران مجبور نبودند به کتابخانه مراجعه کنند.
فهرستهای پیوسته پیشرفت بزرگی به حساب می آمدند، اما به دلیل اینکه محتوای منابع را در دسترس کاربران قرار نمی دادند، تقریبا برای بسیاری از آنها کاربردی نداشتند. در مورد مجله ها این فهرستها از نقصان بیشتری برخوردار بودند زیرا این فهرستها و حتی فهرستهای برگه دانی تنها عنوان مجله و تاریخ انتشار آن را به نمایش می گذاشتند و از فهرست کردن عنوان مقاله های داخل مجله ناتوان بودند.
در پی این مشکل خدمات چکیده نویسی و نمایه سازی بوجود آمد که معمولا بصورت منظم برای مقالات مجله ها منتشر می شدند و کتابخانه ها آنها را خریداری و نگهداری می کردند. اما از دهه 1960 و 1970 به بعد این نسخه های چاپی تبدیل به پایگاههای اطلاعاتی کامپیوتری شدند برخی ناشران خاص مانند دیالوگ اقدام به انتشار از دیگر تحولاتی که در این دوره رخ داد پیشرفتهای اساسی در اشتراک منابع بود.
بعنوان مثال فهرستگانها ایجاد شدند. پیشرفت سیستمهای کامپیوتری امانت بین کتابخانه ای حاصل توسعه فهرستگانها بود. بر این اساس اگر کتابخانه ای به کتابی نیاز داشت می توانست دریابد که کدام یک از کتابخانه ها این کتاب را در اختیار دارذ. سپس در چارچوب امانت بین کتابخانه ها این کتاب را از یکی از آن کتابخانه ها امانت می گرفت. دستگاه فاکس نیز برای افزایش سرعتی تحویل مقالات مجله ها به کار گرفته شد. در این بین همیشه عامل حقوق پدیدآورندگان عاملی محدود کننده در استفاده مشترک از منابع همیشه مطرح می گردید.
آنها زدند. هزینه ای که تهیه این پایگاهها به کتابخانه ها و افراد تحمیل می کرد آنقدر زیاد بود که عملا امکان ارائه خدمات در سطحی گسترده به دانشجویان از لحاظ اقتصادی غیر قابل تصور بود و حتی تا اوایل دهه 90 این پایگاهها برای عموم قابل استفاده نبودند.
با این پایگاهها دارای مزایای خاصی بودند:
اولا موجب شدند که مواد کتابخانه ها بسیار بیشتر از قبل دست یافتنی و نیز با شیوه های کاملا جدیدی قابل جست و جو باشند. ثانیا این سیستمها ایده دسترسی به منابع کتابخانه را در هر زمان و در هر مکان به واقعیت بدل کردند.
ثالثا بوجود آمدن این تحول در خدمات کتابخانه باعث تغییر سطح انتظار کاربران کتابخانه ها از خدمات کتابشناختی پیوسته به سوی تحویل پیوسته محتوای منابع بود.
بطور خلاصه می توان گفت:
فهرستهای پیوسته اولین رابطه متقابلی بودند که بسیاری زا دانشگاهها و دانشجویان با فناوری اطلاعات و برای دسترسی به منابع اطلاعات بر قرار کردندو به عبارت دیگر استفاده از فهرستهای پیوسته پس از دستگاههای خودپرداز بانکها اولین برهم کنشی بود که بسیاری از استادان و دانشجویان به ویژه خارج از حوزه های علوم و مهندسی با فناوری اطلاعات داشتند.
فهرستگانها و اشتراک منابع
تبدیل محتوای چاپی به الکترونیکی
این پیشرفتها هم اکنون ما را در دوران انقلاب اطلاعات شبکه ای قرار داده است یعنی دورانی که به مفهوم از میان رفتن مکان بعنوان یک اصل سازماندهی محسوب میشود. تمامی منابع اطلاعات روی شبکه به یک اندازه نزدیک محسوب می شوند. روابط میان کابران اطلاعات و عرضه کنندگان آنها پیچیده تر شده و اشتراک منابع و همکاری بین المللی تسهیل گردیده است.
فهرستهای پیوسته با گسترشی که یافتند به سرعت این نیاز را بوجود آوردند که محتوای منابع بصورت دیجیتالی در آید.
