بخشی از مقاله
چکیده
آثاری با ساختار آلی سلولزی از قبیل اسناد،کتب و اشیای چوبی بخش بزرگی از آثار فرهنگی و تاریخی ما را تشکیل میدهند. اینگونه آثار مستعد آسیب و تخریب بوده و نیاز به مرمت و محافظت دارند. فرآیند اسیدی شدن یکی از مهمترین عوامل زوال و آسیب اینگونه آثار میباشد. روشهایی گوناگونی برای خنثیسازی این فرایند استفاده شده که اکثر آنها باعث وارد آمدن آسیب به آثار تاریخی شده و یا پایداری کافی در دراز مدت نداشته است.
علم مرمت به عنوان علمی بینرشتهای از سایر علوم و متخصصان در حفظ و نگهداری آثار فرهنگی و تاریخی کمک گرفته و در دهه اخیر فناوری نانو دریچه جدیدی به روی حفاظت گران باز نموده است. در این میان با استفاد از نانوذرات هیدروکسیدکلسیم و هیدروکسید منیزیم به دلیل اندازه کوچک و ویژگیهای جدید در ابعاد نانو، نتایج مطلوبی در اسیدزدای آثار سلولزی بدست آمده است و معایب روشهای پیشین را از میان برداشته است.
نتایج پیرسازی تسریعی روی نمونهها نشان میدهد که نمونههای تیمار شده با نانوذرات مقاومت خوبی داشته و درجه پلیمریزاسیون سلولز %17 کاهش داشته است. این در حالی است که نمونههای بدون درمان با نانوذرات %55 کاهش داشته است. نفوذ ماده اسیدزدا در مرمت آثار چوبی از مهمترین فاکتورها در انتخاب ماده مرمتی میباشد که این مسئله با استفاده از نانوذرات به دلیل ابعاد کوچک و نفوذ بیشتر در بافت چوب مرتفع شده است.
-1 مقدمه
فناوری نانو عبارت است از هنر دستکاری مواد در مقیاس اتمی و مولکولی. فناوری نانو واژهای کلی که به تمام فناوری پیشرفته در عرصه کار با مقیاس نانو اطلاق میشود و معمولاً منظور از مقیاس نانو ابعادی در حدود یک تا 100 نانومتر میباشد. اولین جرقه فناوری نانو - که آن زمان هنوز به این نام شناخته شده نبود - در سال 1959م زده شد و ریچارد فایمن طی یک سخنرانی با عنوان فضای زیادی در سطوح پایین وجود دارد ایده فناوری نانو را مطرح ساخت.
واژه فناوری نانو اولین بار توسط نوریوتاینچی استاد دانشگاه علوم توکیو در سال 1974 بر زبانها جاری شد و در سال 1986 اریک درکسلر در کتابی به نام موتورآفرینش آغاز دوران فناوری نانو را بازآفرینی و تعریف مجدد کرد - جعفری نژاد. - 13-11 :1388 مواد تولید شده در مقیاس نزدیک اتمی و یا مولکولی آنقدر ریز هستند که با چشم مسلح دیده نمیشوند و لیکن ویژگیها و کارکردهای جدیدی مانند کاهش قابل توجه مواد مورد نیاز و در عین حال افزایش بازده بدست میآید. علم مرمت و حفاظت اشیای تاریخی و فرهنگی شاید یکی از پیچیدهترین مباحث در علم مواد است و نیاز به تخصصهای مختلف از قیبل باستانشناسی، تاریخ هنر و همچنین نیاز به مهارتهای فیزیکی- شیمیایی و مهارتهای آنالیز و تحلیل داشته است - . - Baglioni et al,2006, 297
علم مرمت علمی بین رشتهای است که از سایر علوم و متخصصهای گوناگون برای حفاظت و مرمت از آثار فرهنگی و تاریخی کمک میگیردفناوری. نانو یکی از جدیدترین علومی است که اخیراً در امر حفاظت آثار هنری و تاریخی مورد استفاده قرار گرفته است و به نتایج و پیشرفهای خوبی در این امر بدست آمده است. در این پژوهش به معرفی برخی از روشهای اسیدزدایی آثار سلولزی و همچنین ارزیابی ضعف و معایب آنها پرداخته و در نهایت به دستاوردهای جدید اسیدزدایی آثار کاغذی و سلولزی با نانوذرات پرداخته میشود.
-2 تخریب اسیدی اشیای سلولزی
اسناد تاریخی، نسخ خطی و اشیای سلولزی بخش بزرگی از آثار هنری و تاریخی موزهها و کلکسیونها را تشکیل میدهد. اینگونه آثار به عنوان بخشی از میراث فرهنگی مکتوب ایران، نیاز به محافظت و نگهداری دارند. کاغذ به واسطه ساختار آلی آن مستعد آسیب است و با گذشت زمان تخریب شده و از بین میرود. در این راستا اسیدی شدن به عنوان یکی از دلایل مهم در تخریب آنها محسوب میشود.
اکسیداسیون سلولز به فرآیند اسیدی شدن آن کمک میکند. اسیدی شدن کاغذ و کاهش pH کاغذ باعث شکست اتصالات پیوندهای پلیمری سلولز میشود. با ادامه این فرآیند کاغذ استحکام کششی خود را از دست داده و رنگ آن نیز تغییر میکند. در فرآیند فوتو اکسیداسیون سلولز گروههای الکل ابتدا به آلدئید و سپس به گروهای اسیدکربوکسیل، اکسید می شود - . - ,2006,264Sequeira et al مراحل هیرولیز اسیدی سلولز در شکل 1 نشان داده شده است.
