بخشی از مقاله
چکیده
سیستم اطلاعات جغرافیایی - - GIS به عنوان بهترین راه حل درزمینه تهیه ونگه داری وارائه اطلاعات جغرافیایی شناخته شده است.باتوجه به اینکه داده های مکانی از عناصربنیادی سیستم های اطلاعات جغرافیایی می باشند،به کارگیری - - GPS به عنوان ابزارموقعیت درسیستم اطلاعات جغرافیایی - - GIS می تواند بسیارموثروممفید واقع شود.
دراین پژوهش سعی براین است بااستفاده از - - GIS تمهیداتی در جهت ایمنی هرچه بیشتر مسیرهای موجود و مسیرهای در دست احداث برداشته شود.
درسیستم اطلاعات جغرافیایی،اطلاعات بصورت مختصاتی - X,Y,Z - ذخیره می شود.به عبارت دیگرمختصات مکانی هرنقطه مخاطره آمیزوهمچنین تصادفات را در اختیارقرارمی دهدکه بااستفاده از آنها می توان لایه های مختلف اطلاعات را به صورت اطلاعات مکانی ،نموداری،جدولی ویا نقشه ای تهیه کرد و همه ی لایه ها رابه هم مرتبط ساخت.
پس ازایجاد لایه های اطلاعاتی متفاوت،می توان خروجی های متعددی راباتوجه به نیازازآن گرفت.درنتیجه مکان های پرخطر و پرتصادف در جاده ها وبزرگراههای برون شهری و درون شهری وعوامل موثر براین تصادفات به آسانی تشخیص داده شده وتعیین می شوند.
نرم افزارهای تحت - - GIS درجهت اطلاع رسانی وعکس العمل سریع به کارگمارده می شوندوبافراهم آوردن امکاناتی در محیط این نرم افزارها وقت کمتری از افراد متخصص صرف رویداد نگاری می گردد وامکان اعمال نظر چندین متخصص مسائل ترافیکی ودرنتیجه تصمیم گیری درزمینه طرحهای مدیریتی و نگهداری ها ایجاد می گردد و با اتخاذ تصمیم به موقع از بروز خسارات جانی ومالی بیشتر ممانعت به عمل می آید تاشاید بدین وسیله کاربران مسیرباآرامش خاطر بیشتری به تردد در مسیرهای جاده ای بپردازند.
-1مقدمه
از میان شیوه های مختلف ترابری و حمل ونقل،حمل ونقل جاده ای به سبب مزایا و ویژگی های خاص آن،کاربران بیشتری را به خود اختصاص داده است.به همین دلیل باید توجه بیشتری به ایمنی جاده ها و مسیرهای موجود و جاده های در حال احداث واجزا مبلمان جاده معطوف داشت ولی متأسفانه چنانچه از شواهد بر می آید اینگونه نیست و تصادفات جاده ای از جمله موارد تهدیدکننده زندگی انسانها محسوب می گردد.
تصادفات جاده ای یکی از عوامل بسیار مهم مرگ و میر و صدمات شدید جانی و مالی بوده و آثار سنگین اجتماعی ،فرهنگی و اقتصادی آن جوامع بشری را به شدت مورد تهدید قرار داده است.
طبق آمار موجود ،سالیانه هزاران نفر در تصادفات جاده ای جان خود را از دست داده اند و یا معلول می گردند که این امر فاجعه ملی محسوب می شود.
تحقیقات اخیر در ایران نشان می دهد که وضعیت تصادفات جاده ای در ایران بسیار اسفناک است.
به طوریکه سالیانه هزاران نفر در اثر تصادفات جاده ای کشته یا مجروح می شوند.
عوامل متعددی ممکن است در بروز تصادفات نقش داشته باشند که از جمله این عوامل می توان به مشکلات ناشی از طراحی هندسی ،شرایط محیطی و عامل انسانی اشاره نمود.
به منظور کاستن از میزان چشمگیر این تصادفات و افزایش ایمنی جاده ها بهتر است که عوامل تهدید کننده سلامت انسان ،شناسایی و در جهت رفع آنه اقدامات لازم انجام گیرد.
امروزه گسترش کشورها بسته به عوامل متعددی است که شبکه حمل ونقل کارا از زیر ساختهایی اساسی توسعه اقتصادی بشریت می باشد.بدین ترتیب سایر عوامل بدون داشتن شبکه ترابری و امور حمل و نقل مؤثر نمی توانند پاسخگوی نیازهای جامعه باشند و رشد و توسعه اقتصادی هر کشور با شبکه ترابری و تسهیلات حمل ونقل آن ارتباط مستقیم دارد.به همین دلیل ایمنی تردد وسایل نقلیه از اصول کافی مهندسی ترافیک و برنامه ریزی حمل و نقل می باشد به طوری که در کشورهای پیشرفته اهمیت مسأله ایمنی در راستای توسعه سایر بخشهای مهندسی ترافیک قرار دارد و سعی شده است با انجام مطالعات و فراهم آوردن تمهیدات و تسهیلات لازم ،تصادفات جاده ای و خطرات و پیامدهای ناشی از آنها به حداقل میزان ممکن رسانده شود.
پیدایش کامپیوترهای با سرعت و دقت زیاد در نگهداری و پردازش داده ها و استخراج نتایج از آنها، کاربران علوم و فنون مختلف خصوصا کاربران نقشه و اطلاعات جغرافیایی را بر آن داشته تا از به کارگیری تکنولوژی جدید در اجرای وظایف مختلف خود بهره بیشتری گیرند.از سوی دیگر علوم مربوط ،تهیه ونگهداری و استفاده از نقشه فرهنگ جدیدی پیدا نموده است و دیگر نقشه های تولید شده به روش سنتی جوابگوی متخصصین ،کارشناسان و طراحان نمی باشد.
استفاده از تصاویر ماهواره ای و تصاویر راداری ،سیستم تعیین موقعیت ماهواره ای - GPS - و سیستم های مخابراتی و الکترونیکی در جمع آوری اطلاعات جغرافیایی و ارسال آن به نقاط مختف ابعاد جدیدی را در علوم و فنون مربوط به تولید نقشه و استفاده از آن به وجود آورده اند.
در جوامع پیشرفته سیستم اطلاعات جغرافیایی به عنوان بهترین راه حل در زمینه تهیه و نگهداری و ارائه اطلاعات جغرافیایی شناخته شده است .با توجه به اینکه داده های مکانی از عناصر بنیادی سیستم اطلاعات جغرافیایی می باشند،به کارگیری - GPS - به عنوان ابزار موقعیت در سیستم اطلاعات جغرافیایی - GIS - می تواند بسیار مؤثر و مفید واقع شود.
-2-1ضرورت مطالعه در زمینه ارتقاء ایمنی جاده ها با استفاده از GIS
سیستم حمل و نقل جاده ای به سبب مزایا و ویژگیهای خاص نسبت به سایر سیستمهای جابجایی ،استفاده کنندگان بیشتری را به خود جذب می کند و در بعضی موارد جاده تنها راه ارتباطی است.طیف وسیع کاربران و امتیازاتی که آنها در ارتباط با جاده از آن برخودار می شوند موجب شده است که ایمنی راه به شدت تحت تأثیر قرار گیرد و امنیت آن در مقایسه با سایر سیستم های حمل و نقل کاهش یابد.
معیار سنجش ایمنی راه ،تصادفات جاده ای است که این تصادفات برآیندی از رفتار و نقش رانندگان ،عامل جاده و فاکتورهای محیطی است.صدمات و خسارات ناشی از تصادفات از نظر اقتصادی قابل اندازه گیری است.اما آسیب های روحی و پیامدهای اجتماعی آن به هیچ عنوان قابل اندازه گیری نیست.با بررسی اعداد و ارقام موجود جمع آوری شده از تصادفات رخ داده در کشور می توان فهمید که تصادفات جاده ای به یکی از معضلات اصلی در کشور ما تبدیل شده است و هر روزه بر آمار تلفات ناشی از آن افزوده می شود.
پس با توجه به این افزایش روزافزون ،آنالیز تصادفات باید به گونه ای انجام شود که عوامل دخیل در بروز آنها و مواردی که مشکلات به وجود آمده ناشی از ایرادات موجود در روسازی جاده و علایم و تابلوهای راهنمایی و ... می باشند شناسایی شوند.به عبارت دیگر مکانهای مخاطره آمیز با توجه به پارامترهای مختلف تعیین شوند.برای ایجاد و نگهداری جاده های ایمن ،تجزیه ،تحلیل جاده ها و تصادفات ،استفاده از سیستم اطلاعات جغرافیایی ابزاری بسیار مفید را برای دست اندرکاران در جهت حفظ و نگهداری و ایجاد جاده ها فراهم می آورد.
-2-2اثرات مهم مطالعه بر ارتقاء ایمنی جاده ها از طریق - - GIS در راستای بهبود آن
همانطورکه پیشتر اشاره شد یکی اززیرساخت های اساسی برای توسعه اقتصادی شهرها وکشورها،سیستم جاده ای وحمل ونقل آن می باشد.روی همین اصل،این بخش را می توان جزء مهمترین برنامه های مدیران شهری به خصوص درکلان شهرها به شمار آورد.امروزه سیستم های اطلاعات جغرافیایی که امکان ثبت ونگهداری داده ها ی مختلف جغرافیایی و ذخیره و بازیابی اطلاعات در آینده وتبدیل ونمایش داده های فضایی ازجهان واقعی را دارا می باشد
درزمینه های علوم مختلف مرتبط بازمین وهمچنین شاخه هایی ازمهندسی عمران به ویژه در رابطه با راه وترابری پیشرفتهای چشمگیری داشته است.این سیستم علاوه بر ثبت وپردازش وذخیره وبازیابی داده ها،ابزاری سودمندرا درجهت تصمیم گیری ومدیریت مسوولین ومتخصصین دراختیار آنها قرامی دهد.واین امکان را برایشان فراهم می سازد تا با سازماندهی درست مسیرها وایجاد امکانات وتسهیلات موردنیاز،آمارکشته شدگان ومصدومین ومجروحین جاده های برون شهری وخیابان های اصلی وفرعی درون شهری را کاهش دهند وبه طور کلی گامی درجهت ایمنی مسیرهای موجود درکشور برداشته شودوخسارات جانی ومالی وارده به حداقل میزان ممکن برسد.
-2-3اهداف وفرضیات مرتبط با ارتقاء ایمنی جاده ها با استفاده از GIS
دراین پژوهش سعی براین است کاربرد - - GIS درچندین کشوربررسی شودوتمهیداتی درجهت ایمنی هرچه بیشترمسیرهای موجود و مسیرهای در دست احداث برداشته شود.بدین منظورتحلیل تصادفات جاده ای با نگرش های متفاوت وبه کمک سیستم اطلاعات جغرافیایی در جهت بررسی علل تصادفات وشناسایی مناطق پر خطر وارائه راهکارهایی برای بالابردن ضریب ایمنی مسیرهای درون شهری وبیرون قرارمی گیرد.
بااستفاده از نرم افزارهای مرتبط باسیستم اطلاعات جغرافیایی - - GIS می توان به تجزیه وتحلیل عوامل دخیل در تصادفات پرداخت ونواحی پرمخاطره را تعیین نمود ودر جهت رفع خطرات موجود در آنها اقدامات لازم را انجام داد.درسیستم اطلاعات جغرافیایی،اطلاعات به صورت مختصاتی - X,Y,Z - ذخیره می شود.به عبارت دیگر مختصات مکانی هر نقطه و همچنین تصادفات را دراختیار قرا می دهد که با استفاده از آنها می توان لایه های مختلف اطلاعات را به صورت اطلاعات مکانی ،نموداری ،جدولی ویا نقشه ای تهیه کرد وهمه ی لایه ها را به هم مرتبط ساخت.
پس از ایجاد لایه های اطلاعاتی متفاوت خروجی های متعددی را با توجه به نیازها ازآن گرفت.درنتیجه مکان های پرخطر و پر تصادفات در جاده ها و بزرگراههای برون شهری و درون شهری وعوامل موثر بر این تصادفات به آسانی تشخیص داده شده وتعیین شد و در خصوص بهبود آنها می توان راه حلهایی ارائه نمود.
-2-4دامنه اثر ارتقاء ایمنی مسیرها با استفاده از GIS درجامعه علمی واجتماع
برای حصول نتایج وپیامدهای بهتر با سرعت بیشتر،استفاده از سیستم های کامپیوتری برای طراحی و پیاده سازی سیستم های مکانیزه به طور عام وتدوین سیستم های اطلاعات جغرافیایی می تواند مفید واقع شود.سیستم های اطلاعات جغرافیایی مجموعه ای است سازمان یافته ازسخت افزار ونرم افزار کامپیوتر که به داده های جغرافیایی ومدیریت این داده ها به طور موثر به منظور دریافت،ذخیره ،بهنگام سازی،آنالیز ونمایش انواع مختلف اطلاعات مرتبط جغرافیایی طراحی شده اند.
از ویژگی های این سیستم می توان،سرعت،دقت و قابلیت بالا را ذکر کرد که به منظور ذخیره سازی سریع داده های مکانی همراه با داده های توصیفی وایجاد پایگاه اطلاعاتی در موارد مختلف مطالعاتی،طراحی ،اجرایی،نگهداری و بهره برداری مورد استفاده قرار می گیرند.
سیستم اطلاعات جغرافیایی بازیابی سریع قسمت های مختلف نقشه،جستجو و دستیابی به موقعیت مکانی عوارض واستفاده توصیفی وبالعکس،همپوشانی لایه های مختلف اطلاعاتی،امکان نگهداری داده ها به صورت سه بعدی،امکان تجزیه و تحلیل پیچیده ودقیق ،امکان ارائه خروجی های مختلف و همچنین امکان بهنگام سازی داده ها ازجمله قابلیت های این سیستم می باشد.
بدین وسیله علاوه بر بردسترسی صحیح وسریع به داده های موردنیاز دریک حجم وسیع ،امکان ارائه وبه تصویر کشیدن اطلاعات مکانی وموضوعی درقالب نقشه ،جدول ونمودار،ویرایش وبهنگام نمودن داده ها ونیز امکان استفاده از داده های موجود در جهت اهداف مختلف و براساس نیازهای گوناگون کاربران فراهم می گردد.به همین علت ،سیستم اطلاعات جغرافیایی می تواندبه عنوان یکی از ابزارهای مدرن توام با پیشرفت علوم مهندسی در حل مسایل مختلف به ویژه مسایل مربوط به ایمنی جاده ها نقش مهمی را ایفا نمایند.
