بخشی از مقاله
چکیده
اندیس اکتشافی آهن بندر لنگه از دیدگاه تقسیم بندي ساختاري رسوبی ایران بعنوان بخشی از زون ساختاري زاگرس چین خورده داراي گسترش جانبی قابل توجهی بوده و در دو محدوده داراي پتانسیل بیشتري نسبت به سایر مناطق از نقطه نظر ماده معدنی آهن می باشد. سنگ درونگیر ماده معدنی آهندار در بخشهایی از رسوبات نئوژن و بخصوص در کنتاکت سازندهاي آغاجاري و آسماري حادث شده است.
استان هرمزگان داراي منابع آهن زیاد و متنوعی میباشد که در محدوده هاي گنبدهاي نمکی بوجود آمده اند. حداکثر شدت آنومالی باقیمانده معادل 1100 و حداقل مقدار آن معادل -600 بدست آمده است که مربوط به زون مگنتیت دار عمدتأ در بخش مرکزي این محدوده بوده و شدت آنومالی بالاي آن ناشی از حضور کانه مگنتیت بطور محلی می باشد
مقدمه
مواد معدنی اساس و پایه صنایع هر کشوري را تشکیل می دهند ایران با قرار داشتن در پنجره تکتونیکی پالئوتتیس و نئو تتیس و فعالیت ماگمایی، دگرگونی و محیط رسوبی مناسب ، از پتانسیل مواد معدنی فلزي و غیر فلزي بسیار خوبی برخوردار است. آهن چهارمین عنصر فراوان در پوسته زمین است که در حدود 5% پوسته زمین را می سازد آهن از فلزهایی است که کانسارهاي آن منحصر به دوره خاصی از پیدایش و شکلگیري پوسته زمین نبوده و تقریباً در همه دوره هاي زمینشناسی یافت میشود هرچند بیشترین ذخایر شناخته شده آهن مربوط به پرکامبرین است، اما ذخایر پالئوزوئیک، مزوزوئیک و ترشیاري نیز در بیشتر نقاط دنیا چشمگیر است. استان هرمزگان داراي منابع آهن زیاد و متنوعی می باشد.
ناحیه معدنی باغات، سنگ آهن حاجی آباد - تنگ زاغ - ، نواحی معدنی خاك سرخ سیاهو و فین ، ناحیه معدنی خاك سرخ گنبد نمکی گچین , بندر پل و منابع معدنی گنبد چمپه وسپس نواحی معدنی از خاك سرخ جزایر خلیج فارس شامل جزایر هرمز، ابوموسی، لارك و قشم با ذخایر آهن استان هرمزگان به دو گروه اصلی سنگ آهن و خاك سرخ قابل تقسیم هستند.
ذخایر سنگ آهن معمولا درصد آهن بالاتري دارد و کانی اصلی آنها معمولا مگنتیت است که مقادیر کمی از پیریت، مارکازیت و کالکوپیریت آن همراهی میکنند. ذخایر خاك سرخ معمولا داراي عیارهاي پایین تري هستند و بیشتر از نوع هماتیت میباشندکه عیار آنها در ذخایر استان هرمزگان بسیار متغیر است و تغییرات آن از حدود 20 درصد Fe2O3 تا بیش از 50 درصد است. آهن منطقه چمپه وابسته به حوضه نهشته گذارى زاگرس چین خورده است.
بحث
زمینشناسی
منطقه مورد مطالعه در محدوده زاگرس چین خورده - زاگرس بیرونی - قرار دارد. زاگرس چین خورده با پهنایی در حدود 150 تا 250 کیلومتر در حاشیهي غربی ایران و به موازات زاگرس مرتفع قرار گرفته است. این منطقه داراي چینهایی نامتقارن است که عمدهي آنها روند شمال غربی- جنوب شرقی دارند. این روند در بخشهاي جنوبی - تنگه ي هرمز - تغییر یافته و روندي شرقی-غربی پیدا میکند. از دیدگاه زمین ساختی، ساختارهاي منطقه بیشتر تناوبی از تاقدیسها و ناودیسهایی است که به صورت موازي در کنار یکدیگر قرار گرفتهاند و روند آنها تقریبا شرقی- غربی است.
روند چینها در مجاورت گنبدهاي نمکی سري هرمز دچار تغییراتی شده است. سبک چین-خوردگی موازي به دلیل ترکیب دو سازوکار خمشی- لغزشی و سطح خنثی به وجود آمده است. از آنجا که در سازوکار خمشی- لغزشی لایههاي چین بر روي یکدیگر رانده میشوند و این راندگی حرکتی تدریجی است، بنابراین میزان جابجایی در این سازوکار کم بوده و در نتیجه نمی توانند باعث بروز زمین لرزههاي شدید شوند.
برخی از واحدهاي لیتواستراتیگرافی بالایی پوشاننده پیسنگ زاگرس خاصیت پلاستیسیته بالا دارند. نمکهاي کمپلکس هرمز، ژیپس و نمکهاي ژیپسی سازند گچساران با سن میوسن همگی داراي سنگهایی با خاصیت پلاستیسیته بالا است. براساس مشاهدات و تحقیقات به عمل آمده توسط کارشناسان زمین شناسی در زیر رسوبات زاگرس قشري از نمک موجود است. این قشر نمکی تحت فشار طبقات بالائی شکل پذیر - پلاستیک - بوده و به نقاطی که داراي فشار لیتواستایکی کمتري داشته مهاجرت نموده و سپس با فشار به زیر طبقات بالائی تزریق شده اند .
در جنوب زاگرس چینخورده بیش از 118 عددگنبد نمکی وجود دارد که تعدادي از آنها در محدوده شهرستان بندرعباس قرار میگیرند. وجود برخی از جزایر خلیج فارس مانند هرمز، لارك، تنب کوچک و تنب بزرگ در نتیجهي بالا آمدن همین گنبد هاي نمکی است. از این تعداد، 23 گنبد نمکی در محدوده شهرستان بندرعباس واقع شدهاند که این گنبدها از لحاظ نمک طعام ، پتاس، خاك سرخ و آهن، مس واورانیوم پتانسیل اقتصادي دارند . در گنبدهاي نمکی کانی هاي زیر را میتوان یافت:
اکسیدها، هماتیت - خاك سرخ - : در اکثر گنبدهاي نمکی با مقدار و گسترش متفاوت می باشد چنان که خاك سرخ با عیار بالا در جزیره هرمز وجود دارد.لیمونیت: به مقدار کم و بصورت لکه هاي کوچک در بعضی از گنبدهاي نمکی مشاهده شده است.الیژیست: بصورت بلورهاي غالباً پراکنده و مخلوط با خاك سرخ واگلومرا و حتی در توده هاي نمک به مقدار فراوان مشاهده میگردد .
همچنین منیتیت که در بعضی از گنبدها بصورت کلاهک گزارش شده اند. سولفیدهاپیریت و کالکوپیریت نیز در گنبد نمکی هرمز بصورت کریستالی و در گنبدهاي دیگرمعمولاً آثار فرسایش یافته آن وجود دارد کربنات ها کربناتها شامل بلورهاي کلیست و دولومیت شکل دار هستند. سولفات ها سولفات ها شامل انیدریت و ژیپس اند و در اغلب طبقات نمکی بیشتر به صورت ناخالص دیده می شوند . و همچنین کانی هاي مانند گوگرد، آپاتیت، کوارتز، اوژیت کالکوپیریت مالاکیت-آزوریت دیده می شود. فراوانترین اکسید آهن در این گنبد نمکی هماتیت است اگر چه هیدراکسیدهاي آهن از قبیل لیمونیت و گوتیت نیز گاهی دیده می شوند. از دیگر اکسیدهاي آهن می توان از مانیتیت نام برد. که در این محدوده نیز به خوبی قابل مشاهده است.
آهن در محدوده گنبد نمکی واقع شده است - شکل. - 1 این گنبد نمکی شامل لایههاي نمکی در قسمت پایین با رخنمون محدود، و به ترتیب واحدهاي کربناته و سنگهاي آذرین اسیدي و بازیک قرار دارند. به نظر میرسد یک فاز آهندار در حین تبلور ماگما به شکل مایعات آمیخته نشدنی از مایع سیلیکاتی در حال تبلور جدا شده و در چندین مرحله تشکیل تجمعهاي آهن دار را داده است.
شکل-1 رخنمون هاي آهن در قسمت شرقی گنبد نمکی چمپه
کانیهاي آهندار هماتیت فراوانترین کانی اکسیدي در گنبد نمکی را تشکیل داده است. از دیگر اکسیدهاي آهن میتوان مانیتیت را نام برد. هیدراکسیدهاي آهن از قبیل لیمونیت و گوتیت نیز گاهی نیز در محدوده اکتشافی قابل مشاهده هستند.
نمونه برداري و انجام آنالیزهاي شیمیایی وکانی شناسی:
براي بررسی عیار آهن و سایر عناصر، تعدادي نمونه ماده معدنی از محل داراي رخنمون آهن و ترانشه ها، برداشت شدند که بس از آماده سازي، 25 نمونه به آزمایشگاه ارسال گردید و در جدول - - 1 به آن اشاره شده است.که در مجموع عیار قابل قبولی براي عنصر آهن نشان می دهد. علاوه بر آهن در برخی نمونه ها آنومالی عنصر تیتانیوم نیز قابل مشاهده است. آنالیز کانی شناسی - - XRD عمدتا کانی هاي هماتیت و مگنتیت را نشان می دهد. و در نمونه هاي تیتانیم دار به صورت اولوواسپنیل - - FeTiO4 می باشد.
