بخشی از مقاله
چکیده
کانسار سرب و روی حسنآباد در شمال اصفهان، جنوب غرب شهر اردستان و در حاشیه غربی زون ایران مرکزی، در مجاورت کمان ماگمایی ارومیه-دختر واقع شده است. این کانسار درون دولومیتهای سازند شتری به سن تریاس میانی قرار گرفته است. با توجه به بررسی های انجام شده عوامل و کنترل کننده کانیسازی در کانسار حسنآباد شامل عوامل چینه شناسی، سنگ شناسی و ساختاری میباشد که عوامل چینهشناسی مهمترین کنترل کننده تشکیل کانسار حسنآباد در نظر گرفته شد. فعالیت سیال گرمابی در محدوده کانسار حسنآباد، سبب تشکیل دگرسانی دولومیتی به همراه دگرسانی سیلیسی و به میزان بسیار کم کلسیتی شده است.
بر اساس شواهد پتروگرافی شش نوع دولومیت تشخیص داده شده است. کانهزایی در کانسار حسنآباد ساده بوده و کانیهای اولیه شامل گالن، اسفالریت، سولفوسالتها، پیریت و باریت است که در اثر فرآیندهای برونزاد به سروزیت، انگلزیت، کوولیت، کالکوسیت و اکسید آهن تبدیل شدهاند. بر اساس پردازشهای انجام شده بر روی تصاویر ماهوارهای و همچنین رز دیاگرام ترسیم شده الگوی گسلهای منطقه که دارای بیشترین فراوانی هستند نشان دهنده دو راستای کلی شمال غرب-جنوب شرق - همانند گسل میلاجرد-زفره - و شرقیغربی- - عمدتاً شاخههای فرعی گسلهای اصلی - میباشند و کانسار حسنآباد در امتداد گسلهای فرعی و نرمال قرار گرفته است.
مقدمه
در سرزمین ایران، تاکنون بیش از 600 کانسار و نشانه معدنی سرب و روی شناخته شده است، که برخی از این کانسارها - انگوران و مهدی آباد - در شمار کانسارهای بزرگ سرب و روی جهان هستند - قربانی و همکاران، . - 1379 ذخایر سرب و روی با سنگ میزبان کربناتی از مهمترین منابع تولید این فلزات در جهان به شمار میروند. تاکنون بیش از 300 کانسار روی و سرب با میزبان رسوبی در ایران گزارش شده است - Rajabi et al., 2012 - که از این میان در حدود 285 مورد در سنگهای کربناتی و باقی در سنگهای تخریبی، در دورههای مختلف تشکیل شدهاند .
- Rajabi et al., 2012 - بسیاری از این کانسارها در دورههای مختلفی از زمانهای زمین شناسی تشکیل شدهاند به طوری که از زمان پروتروزوئیک بالایی تا زمان کرتاسه پسین این کانسارها گسترش نشان میدهند - مغفوری و همکاران، . - 1395 کانسار سرب و روی حسنآباد یکی از کانسارهای سرب و روی با میزبان کربناته است که در ایران مرکزی در سازند شتری به سن تریاس میانی به صورت غیر همزاد - Epigentic - و چینه کران - Stratabound - رخ داده است.
این کانسار از نظر تقسیمات ساختمانی-رسوبی ایران، در زون ایران مرکزی و در حاشیه غربی زون ارومیه-دختر قرار دارد - شکل . - A1 مهمترین راه دسترسی به این منطقه جاده اصفهان-اردستان است که از شمال منطقه عبور میکند. جاده خاکی به طول 5 کیلومتر امکان دسترسی به محدوده را فراهم می نماید - شکل . - B2 هدف اصلی این پژوهش بررسی عوامل مؤثر در کانی سازی، کانی شناسی، دگرسانی و نوع کانهزایی میباشد.
روش مطالعه
برای دستیابی به اهداف مورد نظر، روشهای مختلف جمع آوری صحرایی و آزمایشگاهی مورد استفاده قرار گرفت. به همین منظور از رخنمون واحدهای سنگی و مغزههای گمانههای حفاری تعداد80 نمونه دستی برداشت و 6 مقطع صیقلی، 7 مقطع نازک صیقلی جهت مطالعه پتروگرافی سنگ میزبان دگرسانی و کانهزایی آماده گردید.
همچنین 18 مقطع نازک به منظور مطالعه میکروسکوپی و تفکیک انواع دولومیتها تهیه شده است. تقسیمبندی و نامگذاری دولومیتها بر اساس رده بندیهای سیبلی و گرگ - Sibley - and Gregg, 1987، مازلو - Muzzullo, 1992 - ، فریدمن - Fridman, 1965 - انجام شده است. همچنین به منظور شناسایی گسلهای موجود در منطقه و ارتباط آنها با کانیسازی از تصاویر ماهوارهای سنجنده ETM+ ماهواره لندست هفت استفاده و در نرم افزار پردازش شدهاند و جهت شناسایی بهتر گسلها از تلفیق فیلترهای گذر بالا و لبه استفاده شده است.
زمینشناسی
قدیمیترین واحد سنگ چینهای رخنمون یافته در منطقه مورد مطالعه، سنگهای آهکی خاکستری رنگ به نام سازند بهرام به سن دونین - D1b - است. واحدهای پرمین - P1j - به صورت بیرون زدگی کوچکی از نوع سنگ آهک و دولومیت خاکستری رنگ - سازند جمال - در کنار این واحد مشاهده میشود. سازند سرخ شیل به سن تریاس زیرین - R1 - در میان کربناتهای دولومیتی سازند جمال در زیر و دولومیتهای خاکستری سازند شتری در بالا قرار دارد.
دولومیتهای سازند شتری در یک راستای عمومًا شمال غربی-جنوب شرقی گستره وسیعی را در پهنه مورد مطالعه پوشانده و میزبان کانیسازی در منطقه است. در ادامه توالی سنگ چینهای، واحد تریاس بالایی - TRn-1 - شامل شیلهای تیره رنگ تا سیاه همراه با ماسه سنگ کوارتزی و سنگ آهک دولومیتی زرد تا خاکستری رنگ، واحد ژوراسیک - Js.shs - که مجموعه متناوبی از شیلهای خاکستری تا تیره رنگ، ماسه سنگ و سیلتستون با میان لایههای آهکی- شیلی، واحد کرتاسه تحتانی - Ksh1 - شامل شیلهای آهکی کاملاً تیره رنگ تا سیاه آمونیتدار، شیل تیره و آهک ماسهایی و واحد کنگلومرایی و سنگهای آذرآواری خاکستری همراه با گدازه داسیت آندزیتی به سن ائوسن پایینی EC1 - و - Evs2 و داسیت و ریوداسیت واحد ائوسن بالایی - Erd6 - مشاهده میشوند و جوانترین واحد، نهشته های کواترنر Qt1 - و - Qt2 است.
کنترل کننده کانهزایی
برای تشکیل کانسار سرب و روی حسنآباد با سنگ میزبان کربناته به سن تریاس میانی عوامل کنترل کننده مختلفی مؤثر بودهاند که از میان آنها کنترل کنندههای چینه شناسی، ساختاری و سنگ شناسی از اهمیت بیشتری برخوردار است.
عوامل چینه شناسی: به جرأت میتوان کنترل چینه شناسی را به عنوان مهمترین کنترل کننده تشکیل کانسار حسنآباد در نظر گرفت. کانیسازی در این منطقه محدود به یک واحد خاص از جمله واحد دولومیتی سازند شتری میباشد که نشان دهنده چینه-کران بودن کانسار حسنآباد میباشد. - شکل . - 3 این کانسار به صورت غیر همزاد درون سنگهای دولومیتی جایگیری شده است. سنگهای کربناته به سبب انحلال پذیری و واکنش پذیری بالا، می توانند حتی در حالتی که تنها در قسمت کوچکی از ستون چینه شناسی منطقه وجود داشته باشند به عنوان یک افق مناسب جهت کانیسازی عمل نماید . - Evans, 1993 -
