بخشی از مقاله
چکیده
هویت حرفهای نوعی هویت اجتماعی است و در ارتباط با دیگران و یادگیری و آموزش عملی و تجارب حرفهای ایجاد میشود.فلسفهی تربیتی به مثابهی مبنایی نظری است که تمام اقدامات تربیتی و آموزشی و تحصیلی دانشجومعلمان را از ابتدای تحصیل در دانشگاه و چه بسا قبل از ورود به دانشگاه در بر میگیرد، و آیندهی حرفهای و هویت آنها را تشکیل میدهد؛ اگرچه ممکن است آنان از این حقیقت پنهان و تاثیرگذار آگاه و یا ناآگاه باشند، فلسفهی تربیتی شکل گرفته تاثیر خود را بر آیندهی شغلی ایشان دارد.لذا فلسفهی تربیتی دانشجومعلمان و نوع نگاه ایشان به هویت حرفهی خود است که هویت حرفهای ایشان را تشکیل میدهد.
این مقاله با تحقیق دربارهی احوالات درونی وفلسفه زندگی دانشجو معلمان، سعی بر آن دارد تا هویت حرفهای این قشر را متناسب با فلسفهی تربیتی خود ایشان مورد بررسی قرار دهد.لذا خودزیستنگاری هفده نفر از دانشجو معلمان دانشگاه فرهنگیان کرمان به حرفهی معلمی و همچنین عقیدهی دیگران در مورد ایشان مورد بررسی واقع شده است.
یافتههای این مقاله حاکی از تاثیر عوامل الف - نوع نگاه خود فرد به هویت حرفهای خویش، ب - نوع نگاه فرد به هویت حرفهای خویش از دریچهی عملکرد دیگران، ج - نوع نگاه دیگران به هویت حرفهای فرد و در نهایت، د - نوع نگاه فلسفی فرد به زندگی و حرفهی خود است .این مقاله میتواند الهام بخش نوع نگاهی متفاوت از جانب دانشجومعلمان به شغل و حرفهی آیندهی خود باشد تا از این طریق شناختی صحیحتر از هویت حرفهای خود حاصل کنند.
مقدمه
دوران دانشجویی یکی از پر مخاطرهترین دورانهای زندگی هر فرد محسوب میشود، چرا که در این برهه از زندگی افرا به دنبال دستیابی به شناختی عمیق از خود و دیگران هستند، از طرفی تصمیمات دانشجویان در این دوران تاثیر زیادی در آینده شغلی و زندگی آنان دارد. از طرفی نه تنها این دوران بلکه عناصر گذشتهی زندگی دانشجومعلمان، همچون روزهای مدرسه، ایام دانشجویی و برداشت-ها وشناختهای آنها از گذشتهی تربیتی خود در ساختن هویت حرفهای دانشجو معلمان حائز اهمیت است، بنابراین همهی عناصری که بر مسیر زندگی دانشجومعلمان تاثیر گذاشتهاند در شکلگیری آنچه امروز هستند نقش داشتهاند - حیدری و رضایی، ، ص ّ - و جالب است که زندگی دانشجویی امروزشان نیز بر آیندهی حرفهایشان تاثیرگذار است.
برای درک هویت حرفهای دانشجومعلمان میتوان از ابعاد متعددی به آن نگریست و آن را مورد مطالعه قرار داد؛ در این پژوهش تاکید بیشتر بر فلسفهی تربیتی دانشجو معلمان و نوع نگاه فلسفی ایشان به شغل معلمی است.مفهوم فلسفهی تربیتی این امکان را به ما میدهد تا بخش مهم و وسیعی از زندگی دانشجو معلمان را که تحت آموختههای غیر رسمی ایشان در خصوص فرآیند و مولفه - های تعلیم و تربیت است، مبتنی بر دیدگاه و نظریهی شخصی دانشجومعلمان بر اثر تجربه و سیر زندگیشان مورد بررسی قرار داد تا هویت حرفهای آنها آشکار شود؛براین اساس مشخص میشود که چه مقدار فلسفهی تربیتی فرد میتواند موجب شناسایی او باشد.
هویت حرفهای و فلسفهی تربیتی دانشجو معلمان
سیمون - ًًٍُ - ، معتقد است، هویت جایگاهی است که فرد در اجتماع داردو یا سعی در ساخت آن دارد.افراد جایگاههای گوناگونی در اجتماع دارند، آنها دانشجو، پرستار، خانهدار، معلم و... هستند.برخی جایگاهها، خاص و انحصاری و گاها حتی مخصوص جنسیت خاصی تعریف میشوند و برخی دوجانبهاند.تمام این نقشها و جایگاههای متفاوت را یکفرد به واسطهی هویت فردی خود اشغال می - کند.افراد زمانی که در یک شغل با افراد دیگری که در آن شغل هستند، اشتراک دارند، به هم پیوند میخورند و هویت جمعی را شکل میدهند، لذا هویت فردی به صورت همزمان، اغلب هویت جمعی نیز محسوب میشود - اسنو و همکاران، ًًٍُ، َُّ - .
هویت دانشجویی به همراه هویت معلمی یکی از نمونه هویتهای خاص محسوب میشود؛ هویت دانشجویی بر اساس نقشی است که یک فرد به عنوان دانشجو بر عهده میگیرد؛ لذا اهمیت هویت حرفهای او نیز در همین نقش تعریف میشود.پس هویت حرفه - ای آیندهی دانشجو است که، بیانگرجایگاه و یا وضعیت حرفهای و یا پذیرفتن نقش معلمی دانشجو و نیز گرایش او به معلمی است.لذا هویت دانشجویی را میتوان یکی از مولفههای هویت حرفهای به شمار آورد، زیرا دوران تحصیل فرد در مدرسه و دانشگاه را بخشی از فرآیند شکلگیری هویت حرفهای شخص در نظر گرفتهاند - لینگ و موریس،ٌَُُ، به نقل از حیدری و رضایی،ٌٌَُ،ص ْ - .
از طرفی لازم به ذکر است که دانشجو معلمان نسبت به سایر دانشجویان دارای هویت معلمی به صورت تواَم با هویت دانشجویی میباشند، لذا میتوان گفت هویت معلمی آنها به شدت تحت تاثیر هویت دانشجویی آنها است، چراکه عوامل سازنده هویت معلمی - حرفهای - دانشجویان را باید در متن زندگی آنها و نوع دید و نگاه آنها به حرفه خود جست وجو کرد.در واقع میتوان گفت هویت حرفهای دانشجومعلمان در محیط دانشجویی ومتناسب با آنچه زندگی دانشجویی را میسازد شکل میگیرد - شمیر و کارک، ًًٍُ، به نقل از قلی پور و همکاران، ٌََُ، ٌٍَ - .
دراین میان اهمیت پرداختن به فلسفهی تربیتی دانشجو معلمان اهمیتی بسیار دارد، چراکه در ارزیابی فلسفهی تربیتی دانشجو معلمان، آگاهی و تحلیل فرد از خودش و اینکه به عنوان یک دانشجومعلم چیست؟! و چه درکی از هویت خویش دارد، به بازاندیشی و خود اندیشی در درون خود میپردازد، لذا از طریق پرداختن به فلسفهی تربیتی خود میتواند هویت حرفهای - معلمی - خویش را برملا سازد و با شناخت خود مشکلات احتمالی پیش روی دوران معلمی خود را پیشبینی کند.
فلسفه تربیت یکی از قلمروهای تربیتی است که تواناییهای بالقوهی فراوانی در عرصه تربیت معلم - دانشجو معلم - دارد. این قابلیتها میتوانند زمینه ایجاد و پالایش پیشفرضهای فلسفهی تربیتی دانشجو معلمان را فراهمسازند و عملکرد آیندهی آنان را بهبود و تحول بخشند.لذا اهمیت پرداختن به نگاه دانشجومعلمان در مورد هویت حرفهای آیندهشان و تاثیراتی که بر دانشآموزان برجای خواهند گذاشت بسیار حائز اهیت است، و فلسفهی تربیتی آیندهی ونوع نقش معلمی آنان را تشکیل میدهد.
توسلی - ٌٌَُ - ، بیان میکند که، معلم برای کمک به دانشآموزانش میتواند چند نقش اساسی داشته باشد، الف - معلم به منزلهی آینه ، ب - معلم به منزلهی مانع و چالش تعالی بخش ، ج - معلم به منزلهی باغبان. در حالت نخست با تاکید به آراء کیرکگارد و بوبر بیان میکند که معلم نقشی چون آینه دارد،که معمولا برای دانشآموزان کم سن و سال بیشتر کاربرد دارد.در این حالت دانش - آموزان پس از انجام هر رفتاری، عکسالعمل معلم را جویا میشوند تا تایید و یا رد رفتار بروزداده شده را بررسی کند، معلم نیز می - تواند علاوه بر نشان دادن حالات رفتاری بروز داده و یا به صورت واضح در مورد آن رفتار برای دانشآموز توضیح دهد.
در حالت - ب - که در آراء هگل، مارکس و سارتر دیده میشود، معلم گویی قصد دارد تحرک و نشاط را به عرصهی تربیت وارد سازد، وی با درگیر کردن دانشآموزان با چالشها و ومقاومتها، نقش نوعی مانع را ایفا میکند. این نقش به صورت جمعی و انفرادی در کلاس درس قابل اجرا است که یادگیری درست را یافتن مساله و حل مساله میداند.لذا این روش موجب مواجه شدن با حقیقت و تکامل آدمی میگردد. در آخرین حالت که در آراء فیلسوفانی چون روسو و فلاسفهی اگزیستانسیالیسم دیده میشود این عقیده حاکم است که معلم گویی باغبانی است که میتواند دانشآموز را آنگونه که شایسته است پرورش دهد.
