بخشی از مقاله
چکیده
امروزه منظر شهری به دلیل اهمیت و جایگاه ویژه و دقت معماران و شهرسازان مورد توجه می باشد . از سوی دیگر مباحث مرتبط با پایداری شهری نیز اهمیت ویژه ای در مباحث شهری پیدا کرده اند ، لذا ارتباط بین مقوله پایداری و منظر شهری به عنوان موضوع مهم و کاربردی حائز اهمیت می باشد . هدف اصلی پژوهش اشاره به لزوم توجه به ارتباط مهم بین منظر شهری و پایداری می باشد. توجه به هر دو اصل اشاره شده باعث ارتقا منظر شهری و پیشبرد اهداف پایداری در محلات می شود روش پژوهش مطالعه اسناد کتابخانه ای و تحقیقات پیشین می باشد و در پایان نیز از مجموع نظرات مورد بررسی نتیجه گیری ارائه شده است .
.1 مقدمه و هدف
امروزه یکی از راه های تصمیم گیری در رابطه با محلات، توجه به پایداری محلات میباشد. از سوی دیگر منظر شهری نیز دارای اهدافی می باشد که در دل خود دارای اصول مربوط به پایداری نیز می باشد. این تحقیق نیز در جهت برقراری ارتباط میان پایداری و منظر شهری به گونهای است که بتواند در مقیاس محله دارای کارایی باشد اهداف عملکردی منظر شهری زمینه طرح موضوعاتی مختلف را پدید می آورد که گزینش میان آنها با توجه به موضوع پروژه و کارکردهای آن صورت می گیرد. اهدافی همچون خوانا ساختن محیط و آرام سازی آن در این گروه قرار می گیرد. هدف جنبه هویتی منظر شهری ایجاد احساس خوشبختی، آسایش، آرامش و امنیت است
بطور کلی سه موضوع و بعد اصلی مردم، جامعه و فعالیت را می توان در مقیاس محله به وضوح حس کرد. در موضوع مردم، شاخص هایی نظیر سطح، ساختار و روند جمعیت، و گروه های اجتماعی، اقتصادی و نژادی مطرح می شوند. در بعد اجتماعی - جامعه - ، موضوعات و شاخصهایی نظیر درک ساکنین از جامعه محلی، مسائل تأمین خدمات و مکان آنها، فعالیتهای ساکنین در قالب گروه ها و مشارکت مردم در فرایند سیاستهای محلی مطرح می شود. در بعد فعالیتها موضوعاتی نظیر خدمات محلی - نقش گروه ها و نهادهای مختلف - ، فعالیتهای اقتصادی - نظیر کارکنان و کارفرمایان، شغل - و حرکت و نیازهای آن - جریان سواره و پیاده، حمل و نقل عمومی، سرعت، تصادفات - را می توان مورد بررسی قرار داد
از مباحث فوق نتیجه میگیریم لزوم توجه به منظر شهری در مقیاس محلی با تکیه بر اصول پایداری می تواند محله را هم از لحاظ سیما و هم سطح پایداری ارتقا دهد و نهایتا به بهبود کیفیت زندگی ساکنان منجر شود .
2. تئوری و پیشینه تحقیق
2.1. محله پایدار
برخی از تلاشهای طراحی شهری پایدار به تدوین الگوهای نظیر طراحی محلی سنتی - TND - و توسعه حمل و نقل عمومی - محور - TOD و رشد هوشمند - Smart Growth - که در آنها معیارهای پیاده وری محلات و ادراک منظر شهری در مقیاس حرکت پیاده مورد توجه قرار داشته است. »منظر شهری پایدار « چهار نقش عملکردی، زیبا شناختی - عینی - ، هویتی - ذهنی - ادراکی - و زیست محیطی را بر عهده دارد. از بین الگوهایی که معیارها و ویژگیهای محلات پایدار را تدوین کردهاند، الگوی رشد هوشمند را به عنوان تکامل یافته ترین الگوها مورد بررسی قرار داده میشود.
.2.2ایده رشد هوشمند
Smart Growth
رشد هوشمند الگویی است که اقتصاد، اجتماع و محیط را یکپارچه می کند. این الگو، چارچوبی برای گرفتن یک تصمیم آگاهانه که محلات چگونه و کجا رشد یابند، فراهم مینماید. این الگو از طریق پشتیبانی از توسعه اقتصادی و شغلی؛ با تنوعی از انتخاب ها از قبیل خانه سازی، تجارت، حمل و نقل؛ امکان دستیابی به محلهای سالم - خانوادههای سالم با محیط پاک - را زمینه ساز میشود
ده اصل رشد هوشمند عبارتند از: ترکیب کاربریها، طراحی بناهای فشرده، خلق دامنه ای از فرصت ها و انتخاب های ممکن برای خانهسازی، آفرینش محلات قابل پیاده روی، خلق محلات جذاب و متمایز با ایجاد حس مکان قوی، حفظ فضای باز، زمین های زراعی و مناظر طبیعی، هدایت توسعه های جدید در راستای محلات موجود، فراهم آوردن تنوعی از استفاده های متنوع حمل و نقل؛ توسعه قابل پیش بینی و تشویق اجتماعات محلی و کارفرما به مشارکت در توسعه .
این قوانین ویژگی های وابسته به سلامتی، سرزندگی و تنوع محلهها را روشن میسازد [4] برای رسیدن به این اصول در برخی کشورها دستورالعمل نیز طراحی شده است. این دستورالعمل ها در مقیاس بزرگ تر مانند خیابان و محلات تهیه شده و در ساماندهی به منظر شهری مورد استفاده قرار می گیرد. بطور نمونه دستورالعملی زیر به همین منظور تهیه شده است. رشد هوشمند با دستور العملها و استانداردهای هوشمند سعی در پشتیبانی از توسعه سنتی استانداردها در جهت تعادل بین قدیم و جدید دارد. چنین دستورالعمل های جایگزین دستورالعمل های غیرقابل انعطاف گذشته که مانع از ایجاد محلات با اصول سنتی بودند، میشود. برخی از این دستور العملها در زیر ارائه شده است:
برنامه ساماندهی : نقشههای ساماندهی مکان، منطقه بندی، فرم و محل استقرار فضاهای باز و گونه بندی مسیرهای دسترسی را تعیین میکند.
استانداردهای شهری : ماتریسی از متن و دیاگرام مربوط به زمینههای خصوصی تأثیرگذار ساختمان روی عرصههای عمومی است و به صورت بسیار متنوع شامل استانداردهایی که گونه خاص ساختمانی را تشویق میکنند و نیز استانداردهائی که رفتارهای اجتماعی را تحت تأثیر قرار میدهند نیز را تشویق میکنند. این نوع از استانداردها عملکردهای مجاز هر دسته از نواحی منطقه بندی را با تأکید بر ترکیب کاربریها تعریف و پارکینگ مورد نیاز برای هر دسته را منظور مینماید.
استانداردهای معابر : ماتریسی از طرحهایی که راههای سواره و پیاده را از نظر خصوصیات و ابعاد گونه بندی مینماید و برای ویژگی های ظرفیتی و هویتی این راهها، پیاده روها، مسیرهای گیاه کاری شده، پوشش گیاهی و نور خیابانها در دامنه متنوعی از نواحی روستایی و شهری استاندارد تهیه میکنند.
استانداردهای معماری : ماتریسی از متن و ویژگیهای ساختمانهای خصوصی، مصالح و ترکیب مجاز برای دیوارها، سقفها، بازشوها و دیگر عناصرکه به منظور ایجاد هماهنگی بین گونههای ساختمانی مجزا و ارائه میگردد و به منظور پاسخگویی اقلیمی به ضوابط ساختمانی محلی وابستهاند.
استانداردهای منظر : لیستی از گونههای گیاهی با ساختارهای انتظام بخش به مکان استقرار و الگوهای گیاهی. این دستورالعملها اغلب به دستورالعملهای عرصه عمومی و قطعات خصوصی تفکیک میشوند. گونههای گیاهی پیشنهادی در جهت دستیابی به یک منظر جامع از بافت شهری، انتخاب و جانمایی میشوند و متناسب با رویکرد لبه زدایی به دنبال سلسله مراتبی از شهر به روستا و خلق یک اکوسیستم متناسب با اقیلم هستند.
بنابراین محلاتی هوشمند هستند که بین عناصر در مقیاسهای متفاوت معماری و شهرسازی از هماهنگی و هارمونی خاصی پیروی کنند.
-3 منظر شهری پایدار
همانطور که در قسمت قبلی اشاره شد پایداری و منظر شهری هر کدام دارای اصولی هستند که در ادامه رابطه میان آنها با ابعاد چهارگانه - هویتی، عملکردی، زیباشناختی و زیست محیطی - منظر شهری و پایداری مورد بررسی قرار میگیرد.
.1.3 معیارهای پایداری محله در بعد زیبایی شناسی
رسیدن به پایداری در بعد زیباشناسی به وسیله مکمل بودن مجموعه سیاستهای مدیریت شهری در ارتباط با منظر شهری و طراحی فضاهای شهری امکان پذیر است. سیاستهای رسیدن به پایداری در این بعد از لحاظ مدیریتی را میتوان به شرح زیر دانست
هماهنگی بین مقیاس ساختمان با نوع خیابان در منطقه: توجه به ارتباط خیابان و بناهای موجود در آن و اهمیت مقیاس مناسب بناهایی که در خیابان طراحی و اجراء میگردد فضای خیابان را دلنشین میسازد.
به کارگیری هیأت نظارت بر طراحی برای اطمینان از رعایت استاندردها: عملکرد هیأت نظارت، ابزاری برای حفظ شخصیت محله میباشد و اینکه توسعههای جدید مکمل و انعکاس مناسب از نوع و سبک ساختمان سازی موجود محله باشد، تا منظر محله دچار اغتشاشات بصری نشود. تصمیم گیری مربوط به منظر شهری خیابانها و همچنین مقیاس بناها همراه با سایر عوامل تأثیر گذار در مقیاس محله مواردی است که میتواند توسط این هیأت مورد بررسی قرار گیرد. سیاست های رسیدن به پایداری در بعد زیباشناسی در سطح طراحی فضاهای شهری را می توان به شرح زیر دانست :
پیوستگی جداره بیرونی
اتصال و یکپارچگی بدنه ها یکی از متداولترین و قابل درک ترین شیوه ها در تعریف حدود فضاست، که به تحقق اصل محصوریت و ایجاد وحدت فضایی کمک می نماید. اتصال بدنه ها در قالب ضوابط شناخته شده شهری نقش مهمی در بهبود منظر محیط و مطلوبیتهای بصری آن دارد و میتواند به غنای فضائی منجر شود. بدین منظور باید سکانسهای حرکتی از پیوستگی برخوردار باشند
