بخشی از مقاله
چکیده
کیفیت آبهای سطحی آبخیز توسط عوامل و فرآیندهای متعدد طبیعی و انسانی کنترل میشود که مهمترین این عوامل عبارت اند از: بارش، پوشش کاربری اراضی، نوع خاک و زمینشناسی. بررسی تغییرات مکانی و زمانی کیفیت آب و ارتباط آن با پوشش کاربری اراضی و فعالیتهای انسانی در آبخیز میتواند موجب ادراک بهتر فرآیندهای حاکم بر چرخه آب و مدیریت پایدار منابع آب و سایر منابع وابسته در مقیاس آبخیز گردد. این حوضه تأمین کننده 25 درصد آب گرگان می-باشد.
عوامل طبیعی و انسانی موجب بروز انواع فرسایش و حرکات تودهای در سطح آبخیز زیارت گردیده است. عوامل مذکور به همراه مواردی نظیر ورود زباله ها و دیگر زوائد ناشی از فعالیتهای انسانی میتواند موجب آلودگی آبهای سطحی و تنزل شدید کیفیت آب در این آبخیز گردد که با رشد جمعیت و افزایش فعالیتهای انسانی، این موضوع هر روز وخیمتر خواهد شد. بررسی انجام شده پارامترهای کیفیت آب سطحی حوضهی آبخیز زیارت نشان میدهد که رابطه ای بین دبی و پارامترهای کیفیت کم بوده است.
از مطالعه هیدروشیمی آب رودخانه زیارت چنین بر می آید که با توجه به سنگشناسی منطقه که از سنگهای آهکی، مارنی و نهشتههای کوهرفتی و آبرفتی تشکیل شده است، مواد جامد محلول آن از سنگ مادر منطقه تبعیت مینماید. با توجه به حساسیت به فرسایش خاک و سنگهای منطقه، کدورت آب رودخانه زیارت زیاد بوده که پس از حذف آن در تصفیهخانه گرگان، آب این رودخانه به عنوان بخشی از تأمین آب شرب گرگان مورد استفاده قرار میگیرد.
الف- مقدمه
از دیرباز بهرهبرداری از آب رودخانهها و آبهای جاری بهمنظور استفاده در شرب، صنعت و کشاورزی مورد نیاز و توجه بشر بودهاند؛ بطوریکه جوامع بشری معمولا در اطراف رودخانهها برپا شدهاند. به مرور زمان و گسترش جوامع و رشد جمعیت و به تبع آن افزایش استفاده از منابع آبی، دخل و تصرف غیرطبیعی باعث کاهش کیفیت آب رودخانهها شده است. سنجش، تحلیل و تفسیر دادههای کیفی رودخانهها این امکان را میسر میسازد که شیوههای مدیریتی صحیح و مناسبی اتخاذ نموده و به تدریج از آلودگی رودخانهها کاسته شود. مطالعات کیفی آب و روند تغییرات آن برای اتخاذ تصمیمات مدیریتی در حوضه ضروری میباشد.
با توجه به اهداف تحقیق بررسی کیفیت آب آبخیز زیارت، رودخانه را به هفت قسمت متفاوت که هر کدام دارای ویژگیها و موقعیتی خاص بودند تقسیم گردید. دوره اندازهگیری پارامترها 15 روز مشخص شد. که در هر بخش پارامترهایی از جمله: هدایت الکتریکی - - EC، کل جامدات محلول - - TDS، اسیدیته - - PH، اکسیژن محلول - DO - ، دمای آب، گل آلودگی، کل مواد معلق - - TSS، سولفات ، نیتریت و همچنین نیترات اندازهگیری و مشخص گردید. مطالعاتی که در این زمینه انجام گرفته میتوان به بررسی کیفیت آب در اکوسیستمهای آبی به وسیله ی پارامترهای فیزیکی، شیمیایی و بیولوژیکی - سرگانکار و دشپنده، . - 2003 بررسی میزان نیترات در آبهای زیرزمینی تحت کنترل شبکه آبرسانی شهری و خارج از شبکه آبرسانی شهر گرگان - رقیمی و همکاران،. - 1384 ارزیابی تأثیر برخی متغیرهای مکانی و زمانی را بر غلظت ترکیبات فسفر و نیتروژن آب در حوضههایی با کاربری کشاورزی در جنوب کشور سوئد - آرهمیر و لیدن، . - 2000 مطالعه ارتباط کاربری اراضی و کیفیت آب در سه آبخیز در جنوب شرقی کانادا از روشهای آماری چند متغیره - اسلیوا و ویلیامز، . - 2001 پیداست هدف از این تحقیق ، بررسی ارتباط مکانی و زمانی کاربری اراضی و کیفیت آبهای سطحی آبخیز زیارت می- باشد.
اهداف جزئی عبارتند از :
✓ تعیین روند تغییرات بلند مدت متغیرهای کیفیت آب رودخانه زیارت
✓ تعیین ارتباط کاربری اراضی با کیفیت آب رودخانه
ب- مواد و روشها
-1 منطقه مورد مطالعه
حوضه رودخانه زیارت از لحاظ موقعیت جغرافیایی درحد فاصل طول 54 - 24 تا 54 - 30 و عرض جغرافیایی -36 36 تا 36 - 42 میباشد. بخش عمدهای از مساحت این حوضه کوهستانی میباشد. سرچشمه رودخانه زیارت از ارتفاعات پرشیب منطقه است. زیارت یک حوضه مهم و استراتژیک در منطقه میباشد. این حوضه بخش قابل توجهی از آب شهر گرگان را تأمین میکند ولی گلآلودگی بالایی داردکه به دلیل شرایط طبیعی، سازند، شیب تند و کوهستانی بودن منطقه میباشد. این حوزه نزدیک گرگان است و مردم به دلیل سرد بودن و ییلاقی بودن به این ناحیه زیاد ساخت و ساز میکنند و این ساخت و ساز سازمان یافته نیست و خود خطرآفرین است - خطر زمین لغزش و ... - مدیریت این حوضه از اهمیت بالایی برخوردار میباشد.
