بخشی از مقاله
چکیده
در عرصهادبیات جهان هیچ موضوعی پویاتر از موضوع زن نبوده است چرا که هر هنرمند متعهدي هنر خود را از عواطف مربوط به این سرچشمه الهی جوشان دریافت میکند و به جهانیان عرضه میدارد. بر این مبنا، شعر نیز که به نوبه خود بالاترین مفهوم فرهنگی را داراست و سفیر اجتماعی مردم به شمار میرود، این رسالت سنگین را قرنها به دوش کشیده است.
در این راستا و در شعر معاصر عرب موضوع زن، حجاب و عفاف وي از جایگاه سازنده، بدیع و والایی برخوردار میباشد چرا که چهره زن تصویري متفاوت با آنچه در قدیم داشته را احراز کرده است. این تصویر بهطور جدي و فزاینده از آنجایی آغاز شد که جامعه عرب با جوامع غربی تماس پیدا کرد بهطوري که نوعی حس آزادي واییره از سنّتها و قید و بندهاي قدیم را در جامعه عربی با خود به همراه داشت. در این مسیر تعدادي از غربگرایان عرب سرسختانه و کورکورانه داعیه آزادي زن را در قالب کشف حجاب و سفور وي در سرلوحهاهتمام خویش قرار دادند.
بدین ترتیب رسالت شعراي متعهد و مطرح عربآغاز شد تا با بیان تصویري زلال و سیمایی روشن از حجاب، ضمن مخالفت با اندیشهها و ایدههاي فاسد غربگرایان براي زنان مسلمان جهان و بویژه عرب، حامل پیامهاي والایی باشند که در پرتو آن بتوانند ضمن صیانت از عفاف و کرامتشان، این مفهوم مقدس و ناب اسلامی را در ساحتهاي گوناگون جامعه انعکاس دهند.
مقاله حاضر که مبتنی بر مطالعات کتابخانهاي و بررسیهاي تحلیلی توصیفی است، درصدد است بخشهایی از رویکرد شعراي معاصر عرب را نسبت به موضوع حجاب و عفاف مورد بررسی قرار دهد تا ضمن آشنایی ادب دوستان با این رویکردها، افقهاي نوینی در این موضوع پیش روي دوستداران فرهنگ غنی اسلام گشوده شود.
مقدمه
در عالم شعر و ادب هیچ شعر پویایی نیست که از مسائل و قضایاي مربوط به زن خالی باشد. هر هنرمندي، هنر خود را از عواطف مربوط به زن دریافت میکند و این سرچشمه الهی جوشان دلیل پختگی عاطفه انسانی هر شاعري در سراسر جهان است. البته اینکه این امر در چارچوب انسانی صحیح خود قرار گیرد و نقش پیشگامانه خود را داشته باشد و حق خود را ادا کند امریست که محتاج تحقیق است - کامل عبدالعزیز، 1973، . - 54
از طرفی نز در تاریخ تمدن اسلامی نقش پر رنگی داشته است. کما اینکه به ایفاي نقش واضحی در ساحتهاي اجتماعی، ادبی نیز پرداخته است. البته پژوهش در باب زن به عنوان اینکه یک زن است در مقامات گوناگونی که دارا است یک بار مادر و بار دیگر همسر و گاه محبوبه و گاه خواهر و یا دختر، راه را براي پژوهشهاي مرتبط با زن دشوار میسازد چرا که هر یک از این مقامات تعاریف خاص خود را دارد.
از سویی شعر عرب هم به نوبه خود بالاترین مفهوم فرهنگی خود را از قدیمیترین دورههایش یعنی عصر جاهلی تاکنون داشته است تا جایی که شاعر را سفیر قوم دانستهاند چه در جنگ و صلح نقش خطیري داشته است. اسماعیل حسون نویسنده معاصر عرب اعتقاد دارد نجابت زن و جایگاه مقدسش الهامبخش شعر شعرا و ادبا بوده است و این بیانگر مقدار تأثیرگذاري زیاد زن در این عصرهاست - حسون 2006، . - 3
معنی واژه حجاب
در این بخش ابتدا در خصوص واژه حجاب، عفاف و معانی آن از منظر لغتشناسان بیان خواهد شد و سپس آراء شعراي عرب در دورههاي گوناگون بهویژه شعر دوره معاصر در این باب مورد بررسی قرار خواهد گرفت. راغب اصفهانی درباره واژه حجاب گفته است: »الحجب و الحجاب المنع من الوصول« - راغب اصفهانی، . - 21 صاحب مقاییساللغه نیز میآورد حجب اصل واحد و هو المنع، یقال حجبته عن کذا اي منعته، حجاب به معناي منع و پیشگیري از وصول و رسیدن دو چیز به همدیگر است - ابن فارس، . - 143/2 در لغتنامه دهخدا ذیل کلمه »چادر« چنین آمده است: »پارچهاي که زنان براي پوشاندن چهره و دستها و سایر اعضا و البسه بر روي همه لباسها میپوشند. حجاب که در لغت به معناي پرده، پوشش، ستر، نقاب و... میباشد« - دهخدا، علی اکبر، 1370، ج17، . - 144
