بخشی از مقاله
چکیده:
مشهد با توجه به وجود حرم مطهر امام هشتم شیعیان جهان، از شهرهای مهم زیارتی - مذهبی جهان اسلام به شمار رفته، هر ساله پذیرای خیل عظیم زائرین بارگاه رضوی است. تامین امکانات اقامت موقت زائرین و ارائه خدمات در خور شان ایشان، از عمدهی مسائلی است که شهر مشهد را در این تعامل اجتماعی - اقتصادی متاثر مینماید. با توجه به تحقیقات انجام گرفته از سوی سازمانهای مربوط به امر زیارت در سال 85؛ حدود %73 از زائرین، کمدرآمد تلقی شده و شرایط اقامت ارزانقیمت مناسب برای این قشر فراهم نمی- باشد.
ماهیت و ذات موضوع زیارت بارگاه رضوی از سویی و تاکید بر وجود عدالت اجتماعی در نظام جمهوری اسلامی از سوی دیگر، اهمیت توجه به کیفیت ساختاری اقامتگاههای ارزان را روشن میسازد . هدف پژوهش پیشرو آن است که با واکاوی مفاهیم شهر اسلامی-مذهبی-زیارتی،زیارت، مشخصات رفتاری زائران، ویژگیهای اقامت ارزان وهمچنین مطالعه، نقد و بررسی ساختار انواع اقامتگاههای ارزان در جهان به این سوال پاسخ گوید که :چه راهکارهایی در حوزه ی طراحی توان تامین کیفیت مناسب ساختارهای فضایی اقامتگاه های ارزان قیمت شهر مشهد را فراهم خواهد داشت.
توسعهی پایدار اجتماعی-اقتصادی در نتیجهی تامین ساختارهای مذکور که منجر به رضایتمندی زائران حرم مطهر و متعاقبا گسترش گردشگری مذهبی می-شود، تامین خواهد شد. از آنجا که متغیرهای مورد بررسی از نوع کیفی میباشند، پژوهش به روش کیفی انجام خواهد پذیرفت. اطلاعات لازم نیز به روش اسنادی و میدانی توامان گردآوری شده و به روش استنباطی تحلیل خواهند گشت.
-1 مقدمه:
شهرمشهد با جمعیت بالغ بر 2 میلیون و 410 هزار و 800 نفری شهر مشهد - آمارنامه - 1385 به عنوان دوّمین کلانشهر مذهبی جهان،دوّمین کلان شهر پرجمعیت کشور و به عنوان پایتخت معنوی ایران، تعداد 21 میلیون زایر و گردشگر دارد که این رقم 10 برابر تعداد زایر در عربستان است. نرخ رشد جمعیت مشهد، 1/8 درصد بوده یعنی سالانه 40 هزار نفر به جمعیت ثابت این شهر افزوده میشود.
احتیاجات یک زائر در طول سفر زیارتی در مقاصد شهری بر اجزای مختلفی استوار است که اهم آنها را می توان در سه دسته اسکان - خدماتاقامتی - ،تغذیه - خدمات پذیرایی - ،رفاه - خدمات جانبی همچون خدمات درمانی،خدمات تجاری،خدمات تفریحی برای گذراندن اوقات فراغت و ... - تقسیم بندی نمود. همانطور که تحقیقات انجام شده نشان می دهد "مهمترین دغدغه زائران برای اقامت در مشهد مربوط به اسکان است" - اکبری،. - 1388 خدمات اقامتی و اسکان زائر به عنوان دغدغه اول زائران در کلانشهر مشهد سبب گردیده که اقامتگاه های عمومی فراوانی در این کلانشهر احداث مورد بهره برداری قرار گیرد به گونه ای که "حدود 14/93 درصد اقامتگاه های عمومی کشوردر این کلانشهر واقع است.
از طرفی در برابر این رقم از اقامتگاه های رسمی جهت اسکان زائر در کلانشهر مشهد با تعداد بسیار زیادتری از اقامتگاه های غیر رسمی - همچون حسینیه ها،منازل شخصی،زائرسراها،مدارس و نظیر اینها - شمای که شکل می گیرد انبوهی از مکان های اقامتی رسمی و غیر رسمی در جهت اسکان زائر می باشد و این امر در حالی قابل توجه است که روند ورود زائران به کلانشهر مشهد هم رو به افزایش بوده و بنا بر پیش بینی های انجام گرفته، " تعداد زائران در افق 5ساله در سال 1395به حدود بیست و هفت میلیون نفر خواهد رسید" - سقایی،. - 1390متاسفانه امکانات و خدمات کنونی بههیچوجه پاسخگوی حتی شمار زایرین فعلی نیست.
" از طرفی بر اساس مطالعه آماری ارایه شده در سال 1385 بیش از 72/17 درصد زایران داخلی حرم امامرضا - ع - زیر خط فقر برآورد شدهاند." - الگویابی فضایی- کالبدی اقشار کمدرآمد، رضوانی، - 1385 عدم پاسخگویی مناسب به قشر عظیمی از زوار امام هشتم که کمدرآمد تلقی شده و براساس برآورد سال 85 حدود %73 کل زایرین را شامل میشود، در شرایط فعلی و شرایط طرح بهسازی و نوسازی و تجربه اجرایی طرح در یک دهه اخیر و ایجاد گونههای اقامتی گرانقیمت ، شرایطی را رقم خواهد زد که قشر عظیم زوار کمدرآمد جایی را برای اقامت نداشته باشند که این منجربه به کاهش مدت ماندگاری،کاهش تمایل سفر به مشهد،ضعف ساختاراقتصادی شهر مشهد که متکی بر زیارت استواراست و نیز کاهش سطح خدمات که مغایر با کرامت انسانی است، خواهد شد.
آنچه در فضای این مقاله قابل اشاره و گوشزد است عدم وجود امکانات مناسب و عدم برخورداری از حداقل استانداردهای اقامت جهت جمعیتی بالغ بر %73 زایرین امام است که کمدرآمد تلقی میشوند. هدف از تهیه این مقاله , معرفی انواع اقامتگاه های موجود در دنیا ،در ایران و بصورت موردی در شهر مشهد، معرفی اقامتگاهای ارزان قیمت در دنیا و شهر مشهد برای ارائه راهکارهایی جهت رسیدن به اهداف زیر می باشد :
-1 شناخت وضع موجود اسکان و دستیابی به مسائل و مشکلات
-2 ایجاد اقامت موقت مناسب برای زوار کم درآمد
-3 متناسب سازی مراکز اقامتی با منابع اقتصادی زائر
-4 بهبود شرایط زیستی و افزایش کیفیت اقامتگاه ها برای زوار کم درآمد شهر مشهد
-2 شهر:
" طی دهههای اخیر، از سوی اندیشمندان جغرافیا، جامعهشناسی، اقتصاد، جمعیتشناسی و برخی علوم دیگر، تعاریف متعددی از شهر ارائه شده است .طبق قانون تعاریف و تقسیمات کشوری ج. ا. ایران - مصوب - 1362/4/5 شهر محلی با حدود قانونی است که در محدوده جغرافیایی بخش واقع شده و از نظر بافت ساختمانی، اشتغال و سایر عوامل، دارای سیمایی با ویژگیهای خاص خود باشد، به طوری که اکثریت ساکنان دائمی آن در مشاغل کسب، تجارت و صنعت، کشاورزی و خدمات و فعالیتهای دارای اشتغال داشته و در زمینه خدمات شهری از خود کفایی نسبی برخوردار باشد. کانون مبادلات اجتماعی، فرهنگی، و سیاسی و حوزه جذب و نفوذ پیرامون خود بوده و حداقل دارای 10 هزار نفر جمعیت باشد."
