بخشی از مقاله
مقدمه
ویژگی اساسی انسان بر خورداري از قدرت تفکراست. انسان ها به کمک فکر خود توانستهاند به محیط پیچیده و متغیر مسلط شده و به حیات خود ادامه دهند. افراد با سبک ویژه خودشان در مورد چگونگی انجام کارها فکر می کنند. اصطلاح سبک مترادف با توانایی نیست بلکه شیوهاي براي به کارگیري توانایی فرداست - استرنبرگ، . - 1998 استرنبرگ با ارایه ي نظریه خودگردانی ذهنی، سبک هاي تفکر را در 13 سبک مطرح مینماید که در 5 بعد کارکرد، اشکال، سطوح، دامنهها و گرایش ها طبقهبندي میشود.
به طور مختصر در بعد کارکرد، فرد داراي سبک قانونگذار تمایل به ایجاد، اختراع و طراحی دارد و کارها را به روش خودانجام می دهد. فرد داراي سبک اجرایی، آنچه را که به او گفته میشود، انجام میدهد و فرد داراي سبک تفکر قضاوتگر تمایل به قضاوت و ارزیابی افراد و کارها دارد. در بعد گرایش، فرد داراي سبک تفکر آزاد منشانه تمایل دارد کارها را با روش هاي جدید انجام دهد و با آداب و رسوم مخالف است و فرد داراي سبک تفکر محافظهکارانه تمایل دارد کارها را با روشهاي از پیش تعیین شده و صحیح انجام دهد.
رابطه سبک هاي تفکر با متغیرهاي متعددي مورد بررسی قرارگرفته است. ژانگ پژوهش هاي متعددي را پیرامون سبکهاي تفکرانجام داده است. ژانگ - 2002 - نشان داد که سبک هاي تفکر و رشد شناختی به هم وابستهاند و هر چقدر رشد شناختی بیشتر باشد فرد گرایش به استفاده از طیف وسیعتري از سبک هاي تفکر دارد. همچنین ژانگ - 2002 - نشان داد که بین سبک هاي تفکرو صفات شخصیتی براساس پرسش نامه پنج عاملی بزرگ شخصیت تفاوت وجود دارد.
در این پژوهش رابطه سبک هاي تفکر با راهبردهاي مقابله با استرس مورد بررسی قرار میگیرد. مفهوم مقابله براي اولین بار در سال 1996 توسط لازاروس معرفی شد. او معتقد بود که استرس شامل سه مرحله میشود. ابتدا، ارزیابی اولیه میباشد که مشاهده یک خطراست. مرحله دوم شامل ارزیابی ثانویه میشود که جستجوي یک پاسخ در ذهن میباشد و در مرحله سوم به کارگیري آن پاسخ یا به عبارتی مقابله مد نظر میباشد - کاستا، . - 1990 افراد براي مقابله با استرس از راهبردهاي مقابلهاي مختلفی استفاده میکنند. انتخاب راهبردهاي مقابلهاي مناسب در برابر فشارهاي روانی میتواند از تأثیر فشارها بر سلامت روان کاسته و در نتیجه به سازگاري هر چه بیشتر فرد منجر شود.
فشارهاي زندگی به تنهایی نمیتواند وضعیت سلامت روانی افراد را تبیین کند و لازم است متغیرهایی مانند مهارت هاي مقابلهاي، شبکه حمایت اجتماعی و جنبههاي شناختی - مانند سبک هاي تفکر - را نیز در نظر گرفت - کاترین و پاتریس، 2000؛ به نقل از شاکري و همکاران، . - 1385 در رابطه باراهبردهاي مقابلهاي پژوهش هاي متعددي انجام گرفته است. شاکري و همکاران - 1385 - در پژوهشی نشان دادند که افراد اقدام کننده به خودکشی ارزیابی بالاتري از میزان فشار روانی ناشی از استرس هاي زندگی داشتهاند و کمتر شیوه مقابله متمرکز بر حل مسأله را به کار بردهاند. پژوهش حاضر براي پاسخگویی به این سئوالات انجام شد که:
-1 آیا بین سبکهاي تفکر و راهبردهاي مقابله با استرس رابطه اي وجود دارد؟
-2 آیا بین دانشجویان دختر و پسراز نظر سبکهاي تفکر تفاوت وجود دارد؟
-3 آیا بین دانشجویان دختر و پسراز نظر راهبردهاي مقابله با استرس تفاوت وجود دارد؟
روش
جامعه ي آماري و نمونه: جامعه آماري پژوهش حاضر شامل کلیه ي دانشجویان دانشگاه شیراز بودند که از بین آنها 50 دختر و 50 پسر به روش نمونهگیري در دسترس انتخاب شدند و به عنوان نمونه پژوهش حاضر مورد بررسی قرار گرفتند. یکی از پرسش نامههاي پسران به دلیل ارائه ي اطلاعات مخدوش از نمونه حذف شد. ابزار: در این پژوهش از دو پرسش نامه راهبردهاي مقابلهاي و سبکهاي تفکر استرنبرگ - 1991 - استفاده شد که درادامه به معرفی مختصر هر کدام مبادرت شده است.
پرسش نامه ي راهبردهاي مقابلهاي: این چک لیست توسط کارور و همکاران 1989 - ؛ به نقل از هیبتی، - 1381 بر اساس مدل لازاروس پیرامون استرس و مدل خود نظم بخشی رفتاري تهیه شده است. ضریب پایایی کلی آزمون با استفاده از روش آلفاي کرونباخ در نمونه ایرانی 0/93 گزارش شده است - هیبتی، . - 1381 همچنین روایی این آزمون در حد قابل قبولی تشخیص داده شده است. مقدار ضریب توافق در مورد وضوح و روشنی سئوالات 0/76 گزارش شده است - هیبتی، . - 1381 در پژوهش حاضر پایایی کل مقیاس باروش آلفاي کرانباخ 0/71 بود.
پرسش نامه ي سبک هاي تفکر استرنبرگ: هدف این مقیاس 36 گویهاي ارزیابی سبک تفکر افراد میباشد که شامل 9 سبک اجرایی، قانون گذار، قضاوتگر، درونگرا، برون گرا، کلنگر، جزءنگر، آزاداندیش و محافظه کار است که هر کدام به عنوان زیر مقیاس 4 گویه را به خود اختصاص داده است. مطالعات مفصلی در رابطه با روایی و اعتبار این پرسش نامه انجام شده است - استرنبرگ، . - 1998 در پژوهش حاضر پایایی کل مقیاس به روش آلفاي کرونباخ 0/78 بود.
یافتهها
به منظور بررسی رابطه سبک هاي تفکر با راهبردهاي مقابله با استرس از ضریب همبستگی پیرسون استفاده شد. خلاصه ي نتایج به دست آمده در جدول 1 ارائه شده است. همان طورکه در قسمت یافتهها بیان شد سبک تفکر قانونگذار، از بین روشهاي مقابله با استرس فقط با روش مقابله ي اجتماعی رابطه منفی و معنیدار دارد 0/001 - خP، . - r=-0/28 سبک تفکر قضاوت گر از بین روشهاي مقابله با استرس با روش مقابله مسألهمدار رابطه مثبت و معنیدار 0/001 - خP، - r=0/27 و با راهبرد مقابلهاي متمرکز بر عواطف رابطه ي منفی و معنی دار - 0/001خP، - r=-0/26 دارد و با بقیه روش هاي مقابلهاي رابطهاي ندارد.
بحث و تفسیر
پژوهش هاي گوناگون نشان دادهاند عواملی مانند فرهنگ، سن، رشته تحصیلی، سابقه کار، سبک هاي والدین و غیره، سبک هاي تفکر افراد را تحت تأثیر قرار میدهد - امامی پور، . - 1382 تاکنون ارزیابی غالب این بوده است که سبکهاي تفکر در حیطه مطالعات روانشناختی است اما واقعیت اینست که موضوعی میان علم روانشناسی و جامعهشناسی است - تریسی، . - 1381 همچنین تفکر نیز به شخصیت افراد نسبت داده می شود.
علاوه بر این در عین حال که بسیاري از مردم در یک موقعیت از یک سبک تفکر استفاده می کنند بسیاري هم به طور همزمان از سبک هاي ترکیبی و خط مشیهاي دیگر استفاده میکنند. فردي که داراي سبک ترکیبی است در برخورد با موقعیت ها عقاید جدید را شکل میدهد - هریسون و برامسون، . - 1983 بنابراین برآوردي دقیق از سبک هاي تفکر یک فرد میتواند فراتر از آن چیزي باشد که یک پرسش نامه میسنجدو همچنین یک فرد میتواند از ترکیبی از دو یا چند حیطه از سبک هاي تفکر استفاده نماید، بدین معنی که فرد ممکن است یک سبک غالب براي تفکر که در پرسش نامه آمده است، نداشته باشد. معنادار نشدن بسیاري از حیطهها میتواند به این دلیل باشد.
همانطورکه در قسمت یافتهها بیان شد سبک تفکر قانونگذار، از بین روشهاي مقابله با استرس فقط با روش مقابله ي اجتماعی، رابطه ي منفی و معنیدار دارد. فرد داراي تفکر قانونگذار مایل است کارها را به شیوهي مطلوب خود انجام دهد و خود تصمیم بگیرد که چه کاري را انجام دهد. بنابراین، خود رأي و خلاق است و نیاز چندان به حمایت اجتماعی اطرافیان ندارد. این سبک عملاً به خلاقیت میانجامد - استرنبرگ، 1996؛ به نقل از هیبتی، . - 1381 بنابراین، ریسکپذیر است و متمرکز بر عواطف نمیباشد، بدین معنی که در موقعیت جدید و استرسزا هیجان بالایی پیدا نمیکند، بلکه خود به دنبال هیجان است.
یافته ي دیگر این پژوهش نشان داد که سبک تفکر قضاوتگر از بین روشهاي مقابله با استرس با روش مقابله مسألهمدار، رابطه ي مثبت و معنیدار و با راهبرد مقابلهاي متمرکز بر عواطف، رابطه ي منفی دارد و با بقیه روشهاي مقابلهاي، رابطهاي ندارد. در این سبک افراد فعالیت هایی را مانند نوشتن مقالات انتقادآمیز، ارائه ي عقاید، قضاوت در مورد افراد و کارهاي آنان و ارزیابی برنامهها را ترجیح میدهند و کارهاي محوله را به بهترین نحو انجام میدهند - استرنبرگ، 1996؛ به نقل از هیبتی، - 1381، بنابر این نیاز چندانی به حمایت اجتماعی - و بنابر این روش مقابله حمایت اجتماعی - ندارند.
فرد داراي این سبک تفکر مایل است قوانین و برنامهها را ارزیابی کرده و اموري را ترجیح دهد که در آن عقاید و امور موجود ارزیابی شوند - استرنبرگ، 1996؛ به نقل از هیبتی، . - 1381 بنابراین، از روش مقابلهائی استفاده میکند که هدف اصلی معطوف به خود مسأله و از میان برداشتن آن است نه اینکه فرد فعالیت خاصی در جهت حذف استرس نکند و تنها خود را آرام کند - رابطه ي منفی با مقابله عاطفی - .
