بخشی از مقاله
خلاصه
کیستهاي تخمدانی فولیکولار در سگها، ساختارهاي حاوي مایع با دیوارههاي مجزایی هستند که ممکن است استروژن ترشح کرده و منجر به بروز اثرات مرتبط با آن شود. یک قلاده سگ مادهي بالغ با محدودهي سنی 1-2 سال و وزن 22 کیلوگرم با سابقهي بزرگ شدن پستانها و ناحیهي تناسلی و طولانی شدن مرحلهي عدم فحلی، بمنظور انجام جراحی اواریوهیسترکتومی انتخابی به بخش جراحی بیمارستان دامپزشکی دانشگاه شهید چمران اهواز ارجاع داده شد.
پس از انجام معاینات بالینی اولیه و اخذ رادیوگراف از محوطهي بطنی که مبین تورم نسبی شاخهاي رحم بود و همچنین گمانهزنیهایی مبنی بر آبستن بودن، بمنظور انجام جراحی، آرامبخشی با داروي آسپرومازین0/05 - %1 میلیگرم/کیلوگرم، عضلانی - اعمال گردید. پس از آماده سازي اولیه، القاي بیهوشی با ترکیب دیازپام - 0/2 میلیگرم/کیلوگرم - و کتامین 10 - میلیگرم/کیلوگرم - بصورت وریدي انجام شد.
پس از اعمال برش لاپاراتومی و با استفاده از تکنیک رایج، اقدام به برداشت رحم و تخمدان گردید. سپس محل برش با روش مرسوم بخیه گردید و جهت پیشگیري از عفونت احتمالی تحت درمان با آنتی بیوتیک سفازولین 22 - میلیگرم/کیلوگرم، عضلانی - قرار گرفت. قوام شاخهاي رحم بهنگام لمس، بسیار سفت بود و کیسههاي کوچک، متعدد و حاوي مایع بر روي تخمدانها، بهمراه وجود جسم زرد مشاهده گردید.
جهت بررسیهاي هیستوپاتولوژي، نمونهي رحم و تخمدان به بخش پاتولوژي بیمارستان دامپزشکی دانشگاه شهید چمران اهواز ارجاع داده شد. پس از تهیهي مقطع و انجام رنگآمیزي غفد، کیستهاي تخمدانی متعدد از نوع فولیکولار بهمراه متاپلازي کاذب سلولهاي مکعبی به سنگفرشی، ناشی از کشش زیاد سلولهاي دیوارهي کیست مشاهده گردید. همچنین با وجود شواهدي در آندودم از قبیل پرخونی، وجود ماکروفاژها و بافت همبند ، آندومتریت مزمن و متعاقب آن متریت به تائید رسید. لذا با توجه به شواهد موجود، میتوان بزرگ شدن پستانها و تورم ناحیهتناسلی در سگ را به دلیل پاسخ به استروژن ترشح شدهي احتمالی از کیستهاي تخمدانی فولیکولار دانست.
مقدمه
علاقه رو به رشد به نگهداري از سگ بعنوان یک حیوان خانگی و روند رو به رشد مشکلات و بیماريهاي با منشا دستگاه تولید مثلی را میتوان از چالشهاي مورد توجه دامپزشکان دانست. تولهها معمولاً در سن 6-12 ماهگی به سن بلوغ میرسند و علیرغم تنوع بین سگها میتوان شروع چرخهي فحلی در آنها را بطور میانگین در محدودهي سنی 7-8 ماهگی در نظر گرفت. وجود کیستهاي تخمدانی بواسطهي اختلالات هورمونی چرخهي تولید مثلی سگها را مختل میکند
کیستهاي تخمدانی شامل کیستهاي فولیکولار، لوتئال، جسم زرد و . . . میباشند. کیستهاي تخمدانی فولیکولار در سگها، ساختارهاي حاوي مایع با دیوارههاي مجزایی هستند که ممکن است استروژن ترشح کرده و منجر به بروز اثرات مرتبط با آن بر دستگاه تولید مثلی داخلی و خارجی سگ ماده شود
فولیکول هاي تخمدانی بالغ و نرمال در سگ بطور میانگین بین 5-8 میلی متر قطر دارند. ساختارهاي فولیکولار با قطر بزرگتر از 8 میلی متر در مرحله هاي پرواستروس یا استروس قبل از تخمک گذاري و یا در استروس تاخیري - پس از تخمک گذاري - ، دي استروس یا آنستروس بعنوان کیست هاي فولیکولی تلقی میشوند
کیستهاي فولیکولی بصورت انفرادي هستند و با سلول هاي گرانولوزا مفروش شده اند و تعداد زیادي فولیکول با قطر 1-5 سانتی متر را شامل میشوند. کیست هاي فولیکولی دو طرفه ممکن است بیانگر مشکلی با محوریت هیپوتالاموس-هیپوفیز-تخمدان باشد. این کیست ها بیشتر در توله هاي با سن کمتر از 3 سال بروز مییابند
از منظر اولتراسونوگرافی، کیست هاي فولیکولی، ساختارهایی با اکوژنیسیتهي هیپواکوئیک یا آن اکوئیک هستند
بطور کلی کیست هاي تخمدانی میتوانند فواصل بین چرخهي فحلی را طولانی مدت نمایند که گاهاً با دي استروس اشتباه گرفته میشود. این گزارش به توصیف یک مورد کیست تخمدانی فولیکولار دو طرفه در یک قلاده سگ ماده میپردازد.
شرح مورد و اقدامات درمانی
یک قلاده سگ مادهي بالغ نژاد مخلوط و بومی با محدودهي سنی 1-2 سال و وزن 22 کیلوگرم با سابقهي بزرگ شدن پستانها و ناحیهي تناسلی خارجی و طولانی شدن مرحلهي عدم فحلی، بمنظور انجام جراحی اواریو هیسترکتومی انتخابی به بخش جراحی بیمارستان دامپزشکی دانشگاه شهید چمران اهواز ارجاع داده شد. پس از انجام معاینات بالینی اولیه و اخذ رادیوگراف از محوطهي بطنی که مبین تورم نسبی شاخهاي رحم بود، و گمانهزنیهایی مبنی بر آبستن بودن، بمنظور انجام جراحی، آرامبخشی با داروي آسپرومازین0/05 - %1 میلیگرم/کیلوگرم، عضلانی - اعمال گردید.
پس از آماده سازي اولیه، القاي بیهوشی با ترکیب دیازپام - 0/2 میلیگرم/کیلوگرم - و کتامین 10 - میلیگرم/کیلوگرم - بصورت وریدي انجام شد. پس از اعمال برش لاپاراتومی با استفاده از تکنیک رایج، اقدام به برداشت رحم و تخمدان گردید. سپس محل برش با روش مرسوم بخیه گردید و جهت پیشگیري از عفونت احتمالی تحت درمان با آنتی بیوتیک سفازولین 22 - میلیگرم/کیلوگرم، عضلانی - قرار گرفت. قوام شاخهاي رحم بههنگام لمس، بسیار سفت بود و کیسههاي کوچک، متعدد و حاوي مایع بر روي تخمدانها، بهمراه وجود جسم زرد مشاهده گردید - تصویر . - 1 جهت بررسیهاي هیستوپاتولوژي، نمونهي رحم و تخمدان پس از قرار گرفتن در ظرف مخصوص حاوي فرمالین بافر %10، به بخش پاتولوژي بیمارستان دامپزشکی دانشگاه شهید چمران اهواز ارجاع داده شد.
تصویر -1 نمایی از رحم و تخمدانها، بعد از جراحی اواریوهیسترکتومی
- وجود کیست هاي متعدد روي هر دو تخمدان، وجود جسم زرد بر روي تخمدان راست و قطور بودن شاخهاي رحم مورد توجه قرار گیرد -
نتایج و بحث
پس از تهیهي مقطع و انجام رنگآمیزي غفد، کیستهاي تخمدانی متعدد از نوع فولیکولار - تصویر - 2 بهمراه متاپلازي کاذب سلولهاي مکعبی به سنگفرشی، ناشی از کشش زیاد سلولهاي دیوارهي کیست مشاهده گردید. همچنین با وجود شواهدي در آندودرم از قبیل پرخونی، وجود ماکروفاژها و بافت همبند - تصویر - 3، آندومتریت مزمن و متعاقب آن متریت به تائید رسید.
پیگیريهاي بعمل آمده یک ماه پس از جراحی، حاکی از سلامت عمومی حیوان و برطرف شدن علائم اولیه نظیر بزرگ شدن پستان، تورم دستگاه تناسلی خارجی و... بود. بطور معمول در چرخهي تولید مثلی، فولیکولهایی بمنظور تخمکگذاري بر روي تخمدان شکل گرفته و استقرار مییابند. در ابتدايُااستروس یا مرحلهي پذیرش جنسی، بواسطهي افزایش مقادیر دع، فولیکولها تخمکگذاري میکنند.
