مقاله گستردگی غذای فراسودمند ، پذیرش آن و ایجاد موقعیت های تجارتی جدید

بخشی از مقاله

چکیده

غذای فراسودمند فواید فیزیولوژیکی داشته و خطر ابتلاء به امراض مزمن را کاهش میدهد. گستره وسیع آن شامل اشکال ساده مثل تمشک تا مواد غذایی اصلاح شده مثل گوشت غنی شده با سوسیس پروبیوتیک میباشد. تولیدات غذایی حاوی روغنهای دریایی و کیتوزان در بازارهای جهانی جنبه تجارتی پیداکرده است. علیرغم پیشرفت جوامع و تمایل به مصرف موادغذایی فراسودمند، چالشهای خاصی در پیشبرد و بازاریابی این محصولات وجود دارد؛ پذیرش آن از جانب مصرفکننده فاکتور مهمی در شکست این چالشها میباشد .

برای رفع سردرگمی مشتریان باید تعریف منسجمی برای این غذاها بیان گردد. تولید غذاهای جدید - مثل تولید تخم مرغ با امگا 3 بالا و غنیسازی نان با روغن ماهی - ، متنوع سازی شرکای خارجی، همکاری داروسازان و تولیدکنندگان مواد غذایی ضمن اشتراک گذاشتن مهارت و منابع عوامل مهمی در راه توسعه این صنعت میباشند. در این مقاله غذای فراسودمند، منابع آن و نقش عوامل مؤثر در پذیرش این محصولات بررسی شد.

مقدمه

در جهان امروز اغلب افراد از یک رژیم غذایی متعادل برخوردار نیستند و این به نوبه خود منجر به افزایش ناهماهنگی های جدی در سوخت وساز بدن شده و ریسک امراضی نظیر: دیابت نوع 2، چاقی، فشار خون، آلرژی غذایی و اختلالات گوارشی را بالا برده است . - 12 - مصرف غذاهای بی ارزش منجر به بیماری های کمبود تغدیه می شود . - 16 - بقراط می گوید اجازه بده غذا داروی تو و دارویت، غذایت باشد . - 9 -

مردم غذا را نه فقط برای رفع نیاز طبیعی بلکه برای داشتن حس خوب و بهبود تندرستی فیزیکی مصرف می کنند 14 - و. - 4 غذا می تواند با ترکیبات سودمندی مثل لینولئیک اسید کنژوگه، ویتامین E، اسد چرب امگا-3، سلنیوم و...برای افزایش تأثیر سلامت بخشی آن مکمل شود؛ به طور مثال کمبود سلنیوم سیستم ایمنی بدن را کاهش می دهد و الفا لیپوئیک اسید که یک آنتی اکسیدانی جدید است و می تواند محتوای لیپیدی گوشت را با افزایش فعالیت متابولیکی کاهش دهد . - 9 -

تقاضا برای غذاهای طبیعی، تازه، کم فرایند؛ دردسترس، با قیمتی معقول و در عین حال ایمن روبه افزایش است . - 4 - و مصرف کنندگان بیش از پیش به این مطلب رسیده اند که مصرف غذا روی سلامتیشان تأثیر مستقیم دارد . - 14 - تغییرات در تقاضای مصرف کننده، صنعت غذا را بر آن واداشته که محصولات جدیدی منطبق با احتیاجات او برآورده کند؛ دو نمونه بارز از این نوآوری ها غذاهای فراسودمند و محصولات ارگانیک است - 4 - ؛ و در تعداد زیادی از کشورها این تقاضا به دلیل بالا رفتن ارزش بهداشت و درمان، افزایش پیوسته امید به زندگی و تمایل افراد مسن تر برای اصلاح کیفیت سال های باقی مانده از عمرشان رو به فزونی است . - 14 - چنانچه سرعت رشد سالانه آن ها % 8/6 در سال 2012 تعیین شده است . - 10 -

هنوز تعریف یکسانی برای غذاهای فراسودمند وجود ندارد ولی معمولا به غذایی که حاوی ترکیبات تکنولوژیکی همراه با فواید سلامت بخشی باشد اطلاق می گردد البته واژه functional اولین بار در ژاپن در سال 1980 برای محصولاتی غنی شده با ترکیبات ویژه ای که دارای اثرات فیزیولوژیکی سودمندی بودند مورد استفاده قرار گرفت . - 1 -

غذای فراسودمند می تواند ریسک برخی بیماری هارا کاهش دهد مثل محصولات کاهش دهنده کلسترول ویا حتی برای درمان برخی بیماری های مربوط به روده و مشکلات قلبی استفاده شود . - 13 - وباید خاطر نشان کرد سازمان جهانی بهداشت بیماری های مربوط به روده را عامل اصلی در مرگ زودرس در سراسر جهان معرفی کرده است . - 11 -

بازاریابی غذا برای فواید سلامتی آن با محدود کردن ترکیبات مضری مثل شکر و چربی از سال1960 شروع شد و تا 1970 ادامه یافت.در سال 1980استفاده از افزودنی ها محدود شد و جای خود را به ترکیبات مفیدی مثل ویتامین ها و مواد معدنی دادند . - 9 - سال 1991وزارت بهداشت ژاپن قوانینی را در رابطه با سلامت مواد غذایی و طبقه بندی آن ها تصویب کرد و آن را FOSHU نامید - Food for specific health uses - و شکی نیست علاقه ژاپنی ها به غذاهای فراسودند نیاز به آگاهی از این محصولات را در اروپا و ایالات متحده به ارمغان آورد . - 14 -

پیشرفت جوامع همواره با پیشرفت صنعت غذای جهانی همراه بوده تا با کمک روشهای متمرکز تولید بتواند تقاضای مصرف کننده برای غذا و سهام دار را برای افزایش سود پاسخ گو باشد . - 4 - شروع بازاریابی غذاهای جدید فواید بالقوه ای را برای مصرف کننده و موقعیت های تجارتی جدیدی را برای تولیدکننگان فراهم کرده است . - 1 -

باید به این نکته توجه کرد که پذیرش کالا از جانب مصرف کننده فاکتور کلیدی مهمی در بازاریابی غذاهای جدید است - 14 - و شانس موفقیت در بازار جهانی غذای فراسودمند را زیاد میکند . - 1 - از اهداف این تحقیق بررسی برخی منابع و پیشرفت ها در زمینه تولید غذای فراسودمند، بازاریابی آن ها و مشکلات احتمالی در پذیرش این نوع از مواد می باشد.

نتایج و بحث

مصرف کنندگان مواد غذایی اغلب تمایل چندانی به ایجاد تغییرات کلی و عمده در رژیم غذایی خود نیستند ولی آمادگی این را دارند که برخی غذاهای موجود را با مواد سالم تر جایگزین کنند وغذاهای فراسودمند در زمره این غذاهای سالم قرار دارند . - 4 - تا به امروز تعریف مشخصی برای غذای فراسودند وجود نداشته است؛ ولی کاملا واضح است که متعلق به گروهی از غذاها هستند که در کنار مواد مغذی خود، برای برخی از عملکردهای بدن فواید زیادی دارند.

طبق تعریفی در کانادا غذای فراسودمند شبیه غذای معمولی است که به عنوان قسمتی از یک وعده غذایی روزانه مصرف شده و فواید فیزیولوژیکی داشته و ریسک امراض روده ای را ماورای ترکیبات مغذی پایه خود کاهش دهد و FAO مواد فراسودمند را این گونه تعریف می کند: غذاهایی که ظاهری شبیه به غذای معمولی دارند و تمایل به مصرفشان به عنوان بخشی از رژیم غذایی روزانه وجود دارد؛ حاوی ترکیبات فعال بیولوژیکی بوده و پتانسیل بهبود سلامتی و کاهش خطر بیماری ها را دارند . - 5 - بر اساس یک طبقه بندی غذاهای فراسودمند در 3 گروه قرار می گیرند:

1.    مواد فراسودمندی که زندگی را بهبود می بخشد مثل تأثیر محصولات پروبیوتیک روی عملکرد بهتر دستگاه گوارش

2.    غذاهای فراسودمند طراحی شده برای کاهش ریسک ابتلا به بیماری ها مثل نقش نوشیدنی های حاوی امگا-3 وسویا درکاهش کلسترول و یا بهبود دهنده بینایی با لوتئین

3.    غذاهای فراسودمندی که زندگی را راحت تر می کنند مثل محصول بدون گلوتن برای بیماران سلیاکی - 7 - یا بدون لاکتوز برای افرادی با عدم تحمل لاکتوز دارند - 14 - در ابتدا تولیدات فراسودمند مواد غذایی بودند که با ویتامین ها و مواد معدنی مثل ویتامین C، اسیدفولیک، آهن و...غنی می شدند ولی به دنبال آن توجه به غذاهایی جلب شد که با کمک ریزمغذی هایی مثل اسیدچرب امگا-3 و یا فیتواسترول بتوانند سلامتی را بهبود داده و مانع برخی بیماری ها شوند. اخیرا شرکت های غذایی قدم های بیشتری برداشته اند و آن تولید غذایی است که فواید سلامت بخشی چندگانه داشته باشد . - 14 -

جا دارد که با برخی از مواد فراسودمند و کاربرد آن ها آشنا شد. اصلاح کربوهیدرات های غلات به کمک تکنولوژی آنریم می تواند ترکیب فراسودمند ایجاد کند . - 7 - غنی سازی نان با روغن های دریایی که باعث کاهش مشکلات قلبی می شود . - 5 - ترکیبات فراسودمند غلات مثل بتاگلوکان در صنعت کیک سازی و لبنی به کار گرفته شده و اخیرا از آن در تولید بستنی کم چرب استفاده شده است.

گوشت و مشتقات آن هم می تواند در نقش فراسودمندی خود مواد خام و فراوری شده را با فرمولاسیون مجدد به کمک اسیدچرب، آنتی اکسیدان ها، فیبر رژیمی و پروبیوتیک ها ترکیب کند . - 14 - غنی سازی گوشت با مواد بیواکتیو اهمیت زیادی یافته است؛ مشتریان امروزه تمایل به مصرف محصولات گوشتی دارد که چربی و کلسترول آن اصلاح شده و نیریت و نیترات کمتری داشته باشند . - 9 -

سوسیس تخمیری خشک شده محیط مناسبی را برای رشد پروبیوتیک ها فراهم میکند. افزودن پروتئین سویا به گوشت ظرفیت نگهداری آب و ارزش تغذیه ای آن را بالا می برد و مدت نگهداری سوسیس را با کاهش جعیت میکروبی افزایش می دهد. افزودن وی پروتئین به گوشت حالت ارتجاعی آن را افزایش و تردی آن را بهبود می بخشد . - 9 -

تخم مرغ حاوی اسیدچرب و ترکیبات محلول در چربی است و به لحاظ فراسودمندی مورد توجه است. اخیرا برای غنی سازی آن از امگا-3 و آنتی اکسیدان استفاده شده و به آن vita egg می گویند . - 14 - تخم مرغ واسپاگتی غنی شده با امگا-3 در چندین کشور به صورت تجاری درآمده است . - 5 - در یک بررسی در ژاپن روی تأثیر گندم مومی و برنج مومی در تهیه نوعی کیک گزارش کردند گندم مومی چسبندگی کمتری ایجاد می کند و بلع آن را آسان تر می کند لذا گندم مومی می تواند ضعف برنج مومی که چسبندگی و سخت جویده شدن آن میباشد را برطرف کرده و به عنوان غذای فراسودمند عمل کند . - 6 -

متابولیت های ثانویه در گیاهان تا چند سال اخیر به رسمیت شناخته نشده بودند تا اینکه تأثیرات متابولیکی بالقوه آن ها مثل تأثیر فلاوون ها به حفاظت از بیماری های قلبی و یا نقش ضد سرطانی استروژن های سویا، تشخیص داده شد . - 12 - البته متابولیت های ثانویه در مقایسه با داروهای درمانی شایستگی کمتری به عنوان ترکیبات بیواکتیو دارند ولی در عوض عوارض دارو را نداشته و چنانچه روزانه و به مقدار مشخصی جذب شوند تأثیر فیزیولوژیکی طولانی مدتی را ایجاد خواهند کرد . - 16 -

امولسیون های چندگانه می توانند موقعیت های جدیدی برای انتقال ترکیبات بیواکتیو و مغذی ایجاد کنند البته در آماده سازی این امولسیون ها ممکن است از مواد غیر غذایی استفاده شود که برای مصارف انسانی چندان مطلوب نمی باشد . - 3 - در میان منابع غذاهای فراسودمند نباید از منابع دریایی و فواید آن ها غافل ماند. موجودات زنده دریایی مکانیزم های فیزیولوژیکی وبیوشییایی داشته و باعث تولید ترکیبات بیو اکتیو می شود؛ لذا محیط دریا منبع خوبی از تنوع شیمیایی و بیولوژیکی است.

منابع ترکیبات فراسودمند در دریا - مثل جلبک، ماهی، اسفنج - فراوان است و مشخص شده جلبک ها دارای مواد آنتی اکسیدان، ضد فساد، ضد آلرژی، ضد تومور، ضد چاقی و ضد ویروسی هستند وبه راحتی تحت دست کاری ژنتیکی قرار می گیرند - 16 - ؛ البته چنانچه برخی مطالعات بیان می کند اصلاح ژنتیکی پذیرش محصول را با مشکل روبه رو می کند . - 4 - اجزای فراسودمند غذاهای در یایی شامل روغن های امگا-3،کیتین، کیتوزان، پروتئین های هیدرولیز شده ماهی، کاروتنوئید، کلاژن و...هستند که طی مراحل مختلف از فرآوری تا ذخیره ماده غذایی می توانند مورد استفاده قرار گیرند.

کیتین از پلیمرهای طبیعی است که از سخت پوستان قابل استخراج است وکیتوزان هم از مشتقات آن بوده و ضمن داشتن فعالیت ضد میکروبی قادر به جذب چربی بوده و می تواند به عنوان ماده ضد کلسترول استفاده شود وحتی در ژاپن غذاهای مختلفی مثل چیپس سیب زمینی و نودل با کیتوزان تولید و به عنوان غذاهای فراسودمندی که کلسترول را کاهش می دهند در دسترس مردم قرار دارند . - 5 - در جدول 1 انواع غذای فراسودمند و تعاریف آن ها بیان شده است.

میزان دریافت وشکل غذاهای فراسودمند باید همانند غذای معمولی باشد - 2 - لذا نباید به فرم قرص یا کپسول تهیه شود - 15 - هرچند در سال 2001 محصولات FOSHU به شکل قرص مصرف شد.؛ با این حال هنوز گستره وسیعی از محصولات در فرم غذای معمولی هستند . - 14 - در استراتژی های بازاریابی صحیح، برای درک بهتر از رفتار مصرف کننده، باید علایق جامعه نسبت به سلیقه های فردی در اولویت قرار گیرد - . - 4  بین گروه های جمعیتی نقش زنان و بچه های کوچک اهمیت دارد - 14 - به طور مثال زنان متأهل با درآمد بالاتر تمایل بیشتری به خرید غذاهای فراسودمند نشان می دهند - 4 - واین تعجب آور نیست زیرا اغلب زنان مسئول خرید خانه می باشند . - 2 -

با توجه به این که یکی از انگیزه های اصلی در خرید غذاهای فراسودمند، کمک به کاهش امراض روده، مشکلات قلبی، حتی بیماری های ویژه ای مثل آلزایمرو...و بالابردن سیستم ایمنی بدن، می باشد - 10 - و درمان های سنتی در طول زمان عواقب وخیمی دارد لذا علاقه به غذاهای فراسودمند که می توانند به درمان دیابت و یا بیماری های مربوط به آن مثل چاقی کمک کنند مشخص تر می شود . - 11 - در کشور های اروپایی غذاهای فراسودند از نوع پروبیوتیک آن که بهبود دهنده دستگاه گوارشی است توانسته به بازار خرید چیره شود . - 1 - پروبیوتیک ها میکروارگانیسم های زنده ای هستند که چنانچه در حد کافی مورد استفاده قرار گیرند اثرات سلامت بخشی بالقوه ای را در فرد میزبان ایجاد می کنند . - 8 -