بخشی از مقاله
چکیده
گوسفند افشاری یکی از برترین نژادهای گوشتی ایران است که مقاومت بالایی به تنش حرارتی دارد. سلسله مطالعاتی جهت بررسی عملکرد این نژاد در تنش حرارتی انجام شده است. در مطالعات کنترل شده دمایی با تنش حرارتی ملایم - دما بین 29 تا 43 درجه سانتیگراد - و شدید - دما بین 33 تا 45 درجه سانتیگراد - افزایش وزن روزانه به ترتیب 231 و 210 گرم در روز و افزایش وزن به خوراک به ترتیب 6/25 و 6/66 بودند.
در آزمایش سوم - غیر کنترل شده از لحاظ دمایی دما و زیر تابش نور آفتاب - افزایش وزن روزانه 403 گرم و نسبت خوراک به افزایش وزن روزانه 4/79 بود. این مطالعات نشان داد که حتی در شرایط کنترل شده دمایی نیز افزایش روزانه وزن این نژاد قابل قبول است و در زیر نور آفتاب نیز گوسفند افشاری قادر است افزایش وزن های بسیار بالایی داشته باشد.
مقدمه
تغییرات آب و هوایی و به ویژه تنش حرارتی انواعی از متغیرهای تولیدی حیوان را به مخاطره میاندازند و از اینرو یک ضرر بزرگ اقتصادی برای کشاورزی دنیا محسوب میشوند. اگر دمای زمین به گرم شدن ادامه دهد، به گونهای که بیشتر گزارشها از آن حمایت میکنند، اثرات تنش حرارتی بر روی توان تولیدی دامها به مشکلی بزرگ تبدیل خواهد شد.
افزون بر آن، بخش اعظم رشد جمعیت در کشورهای گرمسیری و نیمه گرمسیری جهان رخ میدهد. بنابراین، برای همگام شدن با مصرف جهانی نسبت به منابع پروتئین باکیفیت، صنعت دامپروری در این مناطق نیازمند گسترش و توسعه است . - Renaudeau et al., 2008 - از این رو، داشتن درک و فهم بهتر از ساز و کارهای درگیر در تنش حرارتی هم به دلایل اقتصادی و هم به دلایل انسانی از اهمیت بسیاری برخوردار است.
با توجه به فراسنجههای مرسوم تولیدی، به نظر میرسد که گوسفند نسبت به سایر حیوانات اهلی، به جز بز، به تنش حرارتی مقاومتر باشند - Marai et al., 2007 - ، که دلیل احتمالی آن هم نسبت بالاتر مساحت سطح به حجم بدن در این دام و نیز ظرفیت کمنظیر عایق سازی در این دام است. به نظر میرسد که ماده خشک مصرفی در گوسفند در مقایسه با گاو - به طور خاص گاو شیری - کمتر تحت تاثیر قرار میگیرد. گوسفند افشاری یک گوسفند جثه متوسط است که عمدتا به منظور تولید گوشت مورد استفاده قرار می گیرد و از نواحی مرکزی ایران که گرم هستند منشاء گرفته است . - Terrill and Slee, 1991 - با دانش ما هیچ مطالعه ای در مورد تنش حرارتی در گوسفندان ایرانی انجام نشده است. بنابراین، هدف از این مطالعات بررسی اثرات تنش حرارتی کنترل شده ملایم، شدید و کنترل نشده زیر نور آفتاب بود.
مواد و روش ها
این آزمایشات در مزرعه تحقیقاتی دانشگاه زنجان انجام شد. در آزمایش اول 32 راس بره نر نژاد افشاری با میانگین وزن 33/2 ± 4/5 کیلوگرم، در آزمایش دوم 16 راس بره نر نژاد افشاری با میانگین وزن 40/1 ± 1/9 کیلوگرم در یک آزمایش کنترل شده دمایی استفاده شدند. بره ها در جایگاه های انفرادی نگهداری و تغذیه شدند و دمای محیط با استفاده از بخاری های نصب شده در محیط به صورت روزانه کنترل شدند و دمای محیط به صورت شبیه سازی یک روز گرم تنظیم شد. در آزمایش اول نوسانات دمایی بین 29 تا 43 درجه سانتیگراد و در آزمایش دوم دما بین 33 تا 45 درجه سانتیگراد کنترل شد. طول هر کدام از آزمایش ها 10 روز بود. در آزمایش سوم 15 راس بره افشاری با میانگین وزن 30/4 ± 4/6 در طول تابستان در جایگاه های انفرادی و به مدت 45 روز و زیر تابش نور آفتاب قرار گرفتند.
خوراک مصرفی به صورت روزانه اندازه گیری می شد. تغییرات وزن بدن در آزمایش اول و دوم از تقسیم اختلاف وزن بین آغاز و پایان دوره بر عدد 10 بدست آمد و در آزمایش سوم تغییرات وزن روزانه با وزن کشی های هفتگی محاسبه شدند.
به دلیل ماهیت گزارش گونه مقاله حاضر از تجزیه تحلیل آماری در این کارها صرف نظر شد و خوانندگان می توانند برای اطلاعات بیشتر به مقالات محجوبی و همکاران 2014 - ، - 2015 و گیل حسین و همکاران - 2017 - مراجعه نمایند.
نتایج
نتایج بدست آمده در مورد ماده خشک مصرفی و افزایش وزن روزانه در جدول یک گزارش شده است. همانطور که ملاحظه می شود در شرایط شبیه سازی شده و کنترل شده افزایش وزن کمتری در مقایسه با قرار گیری گوسفند در معرض آفتاب و شرایط طبیعی مشاهده می شود. با این حال خوراک مصرفی نیز در شرایط تنش حرارتی طبیعی نیز بیشتر بوده است که دلیل دیگری بر افزایش وزن بیشتر است.
جدول -1 اثر تنش حرارتی - ملایم و شدید - و در معرض آفتاب قرار گرفتن بر ماده خشک مصرفی و افزایش وزن روزانه بره های افشاری
بحث
به نظر میرسد که ماده خشک مصرفی در گوسفند در مقایسه با گاو - به طور خاص گاو شیری - کمتر تحت تاثیرتنش گرمایی قرار میگیرد. به عنوان مثال تنش حرارتی اثری بر ماده خشک مصرفی در انواعی از پژوهشها - Denek - et al., 2006; Bernabucci et al., 2009 نداشته است و در برخی دیگر اثر کمی بر این فراسنجه - Dixon et al., - 1999 ایجاد کرده است. به طور کلی این نتایج ثابت کرد که گوسفند افشاری به طیف های گسترده ای از تنش حرارتی مقاوم است و ماده خشک مصرفی به راحتی تحت تاثیر تنش حرارتی قرار نمی گیرد.
انرژی قابل متابولیسم مورد نیاز مورد نگهداری در برههای این آزمایش به طور تقریبی 1/5 مگاکالری در روز بود و با توجه به جیره داده شده در این پژوهش 0/83 مگاکالری به تقریب برای هر 100 گرم افزایش وزن مورد نیاز بود. در نتیجه، از آنجایی که تنش حرارتی ماده خشک مصرفی را کاهش نداد، به نظر میرسد که انرژی اضافی مصرفی در برههای تنشی به سمت نیازهای نگهداری سوق پیدا کرده است. اگر وقایع توضیح داده شده همه انرژی گم شده را توجیه نماید، پس این دادهها نشان میدهد که تنش حرارتی انرژی نگهداری را در برههای در حال رشد تنشی در حدود 66 درصد افزایش میدهد. این در حالی بود که در آزمایش سوم این 66 درصد افزایش در انرژی نگهداری مشاهده نشد چرا که در هنگام شب دمای هوا کاهش داشت و گوسفند توانسته بود در آن زمان از تنش حرارتی رها شده و عملکرد تولیدی خود را در حد ایده آل بروز دهد.
