بخشی از مقاله
کار آموزی سیستم های PLC
صنعت برق به عنوان يكي از حساسترين صنايع استراتژيك ومادر درپس تاسيسات زيربنايي هر كشوري ويكي از پرهزينه ترين صنايع دنيا،هميشه جايگاهي خاص وپراهميت خود را دراقصي نقاط جهان دارا ميباشد.درايران اين صنعت زير بنايي و
مهم علاوه برتامين الكتريكي مصرف كننده هاي مختلف،كليدگردش صنايع كشوررانيزدرابعادوسيع به خوداختصاص داده،لذا وزارت نيرو بدنبال گسترش وسيع شبكه هاي توليد،انتقال وتوزيع برق در سراسر كشورازجمله منطقه مركزي وتبديل آن به يكي ازنقاط مهم ارتباطي شبكه هاي برق صنعتي كشور،لايحه پيشنهاد ايجاد"شركت برق منطقه اي باختر" ،متشكل از استانهاي لرستان،مركزي وهمدان،به مركزيت اراك را در تاريخ دوازدهم ديماه سال شصت و سه به مجلس ارايه نمود واين شركت عملا ازتاريخ اول مهرماه سال شصت وپنج فعاليت رسمي خودرا شروع
نمود.
شركت برق منطقه اي باختر كه عهده دارتامين برق مطمئن جهت مشتركين آن ميباشد،سرزمين وسيعي كه از شماليترين نقطه تا جنوبي ترين نقطه حدود660 كيلومتروازقسمت شرق تا غرب منطقه حدود450 كيلومتر،بامساحتي حدود76522 كيلومتر مربع راشامل ميشود.
اين شركت ازشمال به برق منطقه اي زنجان،ازغرب
به برق منطقهاي غرب،ازجنوب به سازمان آب وبرق خوزستان،ازجنوب شرقي به برق منطقه اي اصفهان وازشرق وشمال شرقي به برق منطقه اي تهران محدود ميشود.
حوزه تحت پوشش اين شركت بر اساس آخرين آمار داراي جمعيتي بالغ بر4.5ميليون نفرميباشد.برق باختر
داراي هشت شركت وابسته واقماري است كه مشتمل بر سه شركت توزيع نيروي برق استان لرستان، مركزي وهمدان،دو شركت مديريت توليد برق غرب وشازند،شركت بتانير،شركت مهندسي مشانير(مهبام)
وشركت خدمات كامپيوتري مدد باختر ميباشد.
عمده توليد اين شركت توسط نيروگاه 1300 مگاواتي شازند ونيروگاه1000 مگاواتي شهيد مفتح همدان صورت ميگيرد.در سال1383 كل انرژي تحويل شده به شبكه برق منطقه اي باختر11517.4 ميليون كيلووات ساعت بوده كه نسبت به سال قبل2.8 درصد كاهش داشته،از اين ميزان انرژي توليد شده59.67 درصد مربوط به نيروگاه شازند،39.98 درصد مربوط به نيروگاه شهيد مفتح وبقيه مربوط به نيروگاه گازي درود ميباشد.
تا پايان سال1383 تجهيزات وتاسيسات زير بار شبكه هاي انتقال وفوق توزيع به شرح زير ميباشد:
خطوط400 كيلوولت:762 كيلومتر مدار
خطوط230 كيلوولت:2547.4 كيلومتر مدار
خطوط63 كيلوولت:4057 كيلومترمدار
ايستگاه هاي400 كيلوولت:3 دستگاه به ظرفيت1900 مگا ولت آمپر.
ايستگاه هاي230 كيلوولت:17 دستگاه به ظرفيت6720
مگاولت آمپر.
ايستگاه هاي63 كيلوولت:93 دستگاه به ظرفيت3487.5
مگاولت آمپر.
سيستمهايpower line carrier(plc)
بطور كلي استفاده از خطوط فشار قوي بعنوان يك كانال ارتباطي يك امر پذيرفته شده است كه بكار گيري آنها در شبكه برق رساني قابليت و توانايي سيستم توليد، انتقال وتوزيع را بالا ميبرد دراين قسمت بطور مشروح استفاده از سيستم plc به همراه دستگاههاي جانبي و روشهاي كوپلاژبه شبكه خطوط فشار قوي شرح داده ميشود.
انتخاب اين روشها باتوجه به مسايلفشارقوي،مهندسي ارتباطات،مسايل اقتصادي وپارامترهاي ديگرصورت ميگيرد.
دراين قسمت مسايل مربوط به محدوده فركانس، كاربردسيستم plc و مسيرارتباطي آن شرح داده ميشود.
محدوده فركانسي سيستمهاي plc محدوده فركانسي مناسب براي سيستمهايPLC بين30 KHZ تا500 KHZ وگاهي تا MHZ 1 ميرسد،محدوديت حد پايين آن بخاطر مخارج بيشتر سيستم كوپلاژ و محدوديت حد بالاي آن بخاطرتضعيف ناشي از فركانسهايبالاميباشد.البته لازم به تذكراست كه محدوده فركانس فوق دريك كشور ممكن است بخاطراستفادهها ي مناسب و جلوگيري ازتداخل با فركانسهاي راديويي حمل ونقل دريايي محدود شود.
كاربرد سيستمهايplc
ازسيستمهايplc جهت ارتباط تلفني(speech) ويا انتقال اطلاعات (data)ودرموارد لزوم براي ارسال علايم حفاظتي (protection) ميتوان استفاده نمود، اطلاعات به صورت آنالوگ وديجيتال براي ارسال تلگراف،تله مترينگ،تله كنترل وتله پروتكشن انجام ميشود،بطورمثال مقادير آنالوگ مانند MW وKV وMVAR ومقاديرديجيتال مانندحالتهاي سوييچ و دژنكتورها ميباشد. پهناي باند مورد استفاده سيستمplc براي ارسال باند300HZالي2400HZويا300HZالي 4000HZ ميباشدكه باتوجه به سيستم مورد نظرعلائم تلفني تلگراف كنترل وحفاظت در باند مورد نظر قرار ميگيرند در اينجا بطور مختصر به مشخصات فركانسي علائم مذكور اشاره ميشود.
ارتباط تلفني
از سيستمهاي plc ميتوان بعنوان وسيله ارتباط تلفني دو طرفهDuplexبين پستها و با استفاده از مركز تلفنPAX ارتباط پستها را با يكديگر بوسيله مراكز سوئيچينگ برقرار نمود.پهناي باند موثر صحبت از300HZ تا2400HZ ميباشد ودربعضي مواقع براي استفاده بيشتر براي بكارگيري علائم ديگر،حد بالاي باند فركانسي فوق ميتواند به2000HZ كاهش يابد كه با وجود پائين امدن ت قابل قبول كيفي ميباشد و بقيه پهناي باند براي علائم تلگراف،كنترل وسيگنالينگ در نظر گرفته ميشود.
تلگراف و پست تصوير
ازplc براي ارسال علائم تلگرافي استفاده ميشود كه شامل ارسال علائم به صورت پست تصويري ميشود.سرعت انتقال علائم از50Baud الي 600Baudميتواند باشد.
كنترل و نشان دادن از راه دور
براي داشتن امكانات كنترل و نشان دادن از راه دور و همچنين جلوگيري از عملكرد اشتباه و از دادن اطلاعات و در نتيجه افزايش توانائي هاي PLCعلائم بكار گرفته شده در PLC بصورت كد ميباشندسرعت انتقال علائم براي يك سيستم منفرد 50Baud و براي سيستمهاي بزرگتر2400bit/s يا بيشتر ميباشد.
حفاظت از راه دور Teleprotection
در تاسيسات الكتريكي مانند شبكه انتقال انرژي مولدهاوترانسفورماتورهاوتجهيزات و اسباب وادوات ديگر برقي در اثر كاهش عايق بندي وضعيف شدن استقامت الكتريكي مكانيكي،ديناميكي درمقابل فشار هاي ضربه اي پيش بيني نشده و همچنين افزايش بيش از حد مجازدرجه حرارت، وسوانح طبيعي، خطاهائي پديد ميايد كه اغلب موجب قطع انرژي الكتريكي ميگردد.
اين خطاها ممكن است بصورت اتصال كوتاه، اتصال زمين،پارگي وقطع شدگي هاديهاو شكستن عايقهاو غيره ظاهر شود.
قطعات ووسايلي كه چنين اشكالاتي پيدا ميكنندبايد بلافاصله از شبكه اي كه آن را تغذيه ميكنندجدا شوند تا از ازدياد و گسترش خطا و از كارافتادن بقيه قسمتهاي سالم شبكه جلوگيري گرددجلوگيري از بروز خطا و اتصالي در شبكه برق امري غير محال است با اين همه خواسته مصرف كننده برق،انتقال و توزيع
برق مطمئن و بدون وقفه است. بعبارت ديگر بايد شبكه برق طوري طرح ريزي شود كه ازيك پايداري و ثبات قابل قبول و تا حد امكان مطمئني برخوردار باشد.
امروز قطع شدن برق براي مدت كوتاهي باعث مختل شدن زندگي فردي قطع شدن برق كارخانه هاي صنعتي،مصرف كننده هاي بزرگ،موسسه هاي علمي و
پژوهشي بمدت نسبتا طولاني موجب زيانهاي جبران ناپذير ميشود،لذاقطع شدن و يا قطع كردن دستگاهها و تجهيزات الكتريكي معيوب از شبكه لازم است ولي كافي نيست،بلكه بايد تدابيري به كار برده شود كه برق مصرف كننده اي كه در اثر بوجودآمدن عيب حتي از شبكه قطع شده است در كوتاه ترين مدت ممكنه مجددا تامين گردد(انتقال برق بدون رادستگاههاي وسائل حفاظتي تامين ميكند كه ما به انها رله هاي حفاظتي ميگوئيم).
بنابراين با توجه به موارد فوق بايستي شبكه در مقابل خطرات احتمالي حفاظت شده و با بروز حادثه اي در قسمتي از شبكه و به منظور جلوگيري از گسترش آن بطورسريع قسمت معيوب از بقيه شبكه جداگرددهنگام بروز اشكالات و حوادث سيستم حفاظت از دور براي خارج كردن تقريبا همزمان دو طرف يك خط فشار قوي با استفاده از مبادله اطلاعات دو طرف فرمانهاي مورد نياز را با سرعت زياد ارسال مينمايد. سيستمهاي الكترومكانيكي حفاظت كننده به تنهائي قادر به انجام اين عمل نيستندودستگاهplc بعنوان يك سيستم ارتباطي از عهده ان بر ميايد و قادر است علائم فرمان را با حداكثر سرعت و اطمينان تا هرفاصله اي انتقال دهد،حداكثر زمان مجاز براي ارسال علائم حفاظتي كمتر از50 ميلي ثانيه ميباشد.لازم به تذكر است كه در بدترين شرايط ممكن است باعث بوجود آمدن نويز و تضعيف علايم ارسالي ميشود،.مكان ارسال علائم حفاظتي ميسرباشد.
مسير ارتباطي و وسايل كوپلاژ اينكه بتوانيم از خطوط فشار قوي با ولتاژ بالا به منظور مسير ارتباطي استفاده و توانائي ارسال علائم فركانس بالا را بدون توجه به مسائل ولتاژ و فركانس شبكه،رعد و برق و قطع و وصل وامپدانس خط داشته باشيم به تجهيزات كوپلاژ نياز خواهيم داشت اين تجهيزات ضمن جدا سازي دستگاه ارتباطي از ولتاژ بالا،امكان ارسال علائم رابا حداقل تضعيف فراهم مياورند.كوپلاژ اين تجهيزات باتوجه به امپدانس ونوع هادي خط انجام ميشود كه در قسمتهاي مربوط شرح داده ميشوند.
تجهيزات كوپلاژاز قسمتهاي مختلف زير تشكيل شده است.
خازن كوپلاژ coupling capactitor(cc)
تله موج line trap(LT)
وسيله كوپلاژCoupling Device(CD)
كابل اتصالCnecting cable
تله موجLine trap
Line trap با خط فشار قوي به صورت سري ميباشد كه بين اتصال خازن كوپلاژونقطه ورودي خط به پست قرار داد.
مقدار اندوكتانسline trap از0.1mH تا2mH ميباشد.تا با توجه به فركانس كرير از منحني هاي استاندارد استفاده ميشود.براي اشنائي بيشتر با قطعات و قسمتهاي مختلفline trap ميتوان به استانداردشماره
353نشريه IEC مراجعه نمود كه درآن مقاديرپيشنهادي براي مقادير نامي جريان و جريان اتصال كوتاه و روشهاي ازمون براي تعيين مشخصات استانداردآن بيان گرديده است.
خازن كوپلاژ
خازن كوپلاژياخازن مبدل ولتاژCapacitor Voltage Transformer(CVT) از تعدادي خازن سري تشكيل شده است كه دستگاه PLC را از ولتاژ فشارقوي ايزوله مينمايد.اين قسمت كه رابط بين خط فشارقوي وcouplingdevice ميباشد،اصلي ترين قسمت وسايل كوپلاژميباشد.ظرفيت اين خازن بين1000pFتا10000pF ميباشد.كه بعنوان به همراه تله موج يك فيلتربالا گذر
عمل مينمايد.براي آشنائي بيشتر با مشخصات خازن كوپلاژ ميتوان به استاندارد شماره358 نشريهIEC مراجعه نمود.
دستگاه كوپلاژ
دستگاهLine Matching Unit(LMU) CD بين نقطه ولتاژ پائين خازن كوپلاژccو نقطه CF دستگاه قرار داد و از قسمتهاي زير تشكيل شده است.
كويل نشتيDrian coil
برق گير اوليهSurge Arrester
سوئيچ اتصال زمين
ترانسفورماتور تطبيق امپدانسMatching transformer
وسيله تنظيمTuninig Devices
برق گير ثانويهSurge Arrester به اختصار كار هر يك از آنها شرح داده ميشود.
كويل نشتي
اين كويل بصورت سري در مدار شبكه وصل و داراي امپدانس كم در مقابل فركانس شبكه و امپدانس زياد در فركانس كرير ميباشد و طوري طراحي ميشود كه فركانس شبكه براحتي از آن عبور كرده و فركانس كرير را مسدودنمايد،و در نتيجه از طريق خازن كوپلاژ علائم كرير توسط سيستم مخابراتي دريافت گردد.
برق گيرSurge Arrester
بمنظور حفاظت دستگاهplc از رعد و برق و همچنين حوادث ناشي از قطع و وصل از برق گير استفاده ميكنند.
سوئيچ اتصال زمين
در مواقع تعمير براي اطمينان از جدا سازي از ولتاژ شبكه از اين سوئيچ استفاده ميشود.
ترانسفورماتور تطبيق Matching trasformer
اين ترانسفورماتور به منظور تطبيق امپدانس خط فشار قوي با دستگاه به كار ميرود.ترانسفورماتور تطبيق ضمن جدا سازي ثانويه و اوليه دستكاه كوپلاژ (cd) عمل تطبيق امپدانس خط فشار قوي را بادستگاه
plc انجام ميدهد.
وسيله تنظيمTuninig Devices
تنظيم نهائي براي تطبيق امپدانس با اين وسيله انجام ميشود.
برقگيرثانويه
براي جلوگيري ازصدمه ديدن دستگاه plc ازآن استفاده ميشود كه درمواقع افزايش ولتاژبكار ميرود.
كابل اتصالConnecting cable
كابل اتصال بين ثانويه دستگاه كوپلاژ CD و دستگاه PLCقراردارد اين كابل با توجه به امپدانس سيستم كابل متعادل(150اهم)ويا كابل نامتعادل(75اهم)ميباشد.
باتوجه به توضيحاتي كه درباره هر يك از وسايل كوپلاژ داده شده در اينجا روشهاي مختلف كوپلاژ دستگاهplc به خطوط فشارقوي شرح داده ميشود.
روشهاي مختلف كوپلاژ
كوپلاژسيستمplc به خط فشار قوي به روشهاي مختلف انجام ميشود كه شرح داده ميشود.
كوپلاژ فاز به زمين
در اين روش دستگاه plc بين يك فاز و زمين قرار ميگيرد وبه يك تله موج(Line trap) خازن كوپلاژ cc و يك دستگاه كوپلاژCD مورد نياز است. بنابراين هزينه آن كم ولي داراي معايبي به شرح زيرميباشد:
1.ضريب اطمينان آن به لحاظ آنكه روي يك فاز قرار گرفته است كم است.
2.ميزان تضعيف و نويز آن در مقايسه با روشهاي ديگر زياد است.
كوپلاژ فاز به فاز
در اين روش دستگاه plc از طريق دوعددCD و دو عددCC به دو فاز يك خط متصل ميشود.با توجه به تعداد وسايل بكار رفته هزينه هاي استفاده از اين روش نسبت به روش قبلي تقريبا دو برابر خواهد بود. ولي داراي محاسني بشرح زير ميباشد:
1.تضعيف نسبت به روش فاز به زمين كمتر است.
2.سيستم مخابراتي از ضريب اطمينان بيشتري در هنگام بروز عيب روي خطوط بر خوردار است.
3.القا به فاز ديگر كمتر است.
4.نسبت s/n به روش قبل زياد تر است.
كوپلاژplc به دو خط هم مسيرInter circuit coupling
اين روش مانند روش فاز به فاز مي باشد و زماني از اين روش استفاده ميشود كه دو خط روي يك دكل وجود داشته باشد و دستگاه PLC را بوسيله دو عدد (CD) به يك فاز از هر خط هم مسير وصل نمود.در اين روش چنانچه يكي از مدارها بطور كامل قطع يا زمين شود،بازارتباط از طريق مسير ديگر امكان پذير خواهد بود.
كوپلاژ از طريق سيم زمين ايزوله شده
Insulated earth wire coupling
معمولا بر روي خطوط فشار قوي مخصوصاروي خطوط بيشتر از 11OKV ازيك يا چند سيم زمين كه بر روي دكلها نصب ميشوند استفاده ميكنند اين سيمها بمنظور حفاظت خطوط از رعد و برق و همچنين
براي كاهش ولتاژپله اي حاصل از اتصال زمين پست بكار ميرود.
بعلاوه سيم زمين اثرات القائي ناشي از اتصال زمين در خطوط فشار قوي را به حداقل ميرساند.سيم زمين معمولا متصل به دكل بوده و اگر از انها ايزوله گردد راندمان كار آنها پائين نميايد وبه همين علت ميتوان از آن بعنوان كانال ارتباطي استفاده كرد.در مقايسه با حالت هاي قبل ولتاژوجريان نامي وسايل بكار رفته كمتر ميباشد.
معايب اين روش عبارتست از:
تضعيف زياد
قيمت زياد نصب ايزولاتورها
كاهش اثر سيم زمين در شرايط((line fault
كوپلاژ به كابل هاي قدرت couling to power cables
به طور كلي كوپلاژ فركانس كرير به كابل قدرت سه فاز چند سيمه و كابل قدرت سه فاز تك سيمه به همان روشي كه در خطوط هوائي گفته شد انجام ميشود كه روشهاي فاز به زمين و فاز به فاز انجام ميشود و در حالت دوم (فاز به فاز) مقدار تضعيف كم و قيمت ان گران تمام ميشود.درمقايسه با خطوط هوائي مشخصه هاي امپدانسي كابل هاي قدرت10 الي 20 درصد كمتر ميباشد،بطوريكه اندوكتانسline traps كاهش يافته و
مقدار ظرفيت خازن كوپلاژCC به همان نسبت براي فركانس هاي بالا افزايش پيدا ميكند.
مشخصات سيستم هاي plc
1. فركانس كار
پهناي باند:
پهناي باند ترمينال هايPLC با مدو لاسيونSSB در محدوده فركانس كرير 4 khz ميباشد كه با توجه به باندمورد نظرتقسيم بندي براي صحبت،علائم صورت ميگيرد.در اغلب سيستم هاي ساخته شده ترمينال PLCاز محدوده باند مكالمه براي ارسال علائم حفاظتي استفاده ميشود.
2. محدوده فركانس
اغلب ترمينال هاي plcكه به منظور مكالمه،كنترل، حفاظت به كار گرفته ميشوند نياز به پهناي باند 4KHZدارندو درنتيجه در صورت مجاورت كانال فرستنده و گيرندهPLC به پهناي باند 8khz نيازدارند، البته لزومي نداردكه باند گيرنده مجاور باند فرستنده باشد.در ترمينال PLC كه از پهناي باند2,5khz استفاده ميكنندپهناي باند مجموع گيرنده فرستنده 5KHZ
ميباشد.همانطور كه گفته شد محدوده فركانس كرير سيستم هايPLC از 30KHZ تا 500khz ميباشد كه اين محدوده تابع مقررات زير ميباشد:
بمنظور جلوگيري از تداخل با فرستنده هاي هوانوردي،دريانوردي در بعضي مناطق كانالهاي مورد استفاده آنها بكارنميرود.
با افزايش فركانس مقدار تضعيف نيز زياد ميشود بنابراين بهتر است در مواقع استفاده از PLC در مسافت هاي زياد (بيشتراز250كيلومتر)ازفركانس هاي پائين استفاده شود.
همانطوركه خطوط فشار قوي يك شبكه بهم پيوسته را تشكيل ميدهند،فركانس استفاده شده دريك قسمت از شبكه ممكن است (با مقدار دامنه كافي) در قسمت ديگر ظاهر شده و سبب تداخل گردد .تداخل مربوط به فركانس از دو قسمت تشكيل ميشود،يكي مربوط به نشتي تله موج (LINE TRAP)و ديگري مربوط به كوپلاژ سلفي و خازني هاديها ميباشد و به همين علت امكان بكارگيري مجدد همان فركانس محدود ميشود. براي اينكه بتوانيم از يك فركانس براي سيستمهاي مختلفPLC در يك شبكه بهم پيوسته مجددا استفاده نماييم.لازم است محلهاي استفاده از يك فركانس حداقل به اندازه دو پست شبكه از هم فاصله داشته باشند.اگر دو سيستم PLCبرروي دو خط با ولتاژ متفاوت منتهي به يك پست بكار گرفته شوند ممكن است به دليل تلفات فركانس كريردرترانسفورماتورها
ي قدرت هيچگونه اثرالقايي نداشته باشد.مگر اينكه اثرات ناشي از القا متقابل خطوط موازي باعث افزايش نويز در سيستم مجاور گردد كه در اين حالت مشكلاتي در رابطه با توسعه شبكه وجود خواهد داشت.
در شبكه هايPLC كه از نظر محدوده فركانسي به اشباع ميرسند،يك راه حل عملي براي استفاده مجدد از فركانس در يك قسمت مشخص عبارت است از اثر جداسازي شبكه به دو قسمت بوسيله تله موجها وخازنهاي كوپلاژ در هر سه فاز كه بعنوان فيلتر
Band-Stop عمل مينمايد.
تلفات مربوط به دستگاههاي PLC
تلفاتي كه در رابطه با دستگاههايPLC وجود دارد عبارتند از:1.تلفات خط ، 2.تلفات وسايل كوپلاژ
1.تلفات مربوط به خط
تلفات مربوط به خط تابع عوامل زير است:
- طول خط وشكل هادي
- ساختمان هادي
- سيم زمين
- فركانس كرير
- روش كوپلاژ
- مقاومت زمين
- اثر دكل(Tower)
- شرايط جوي
2.تلفات مربوط به وسايل كوپلاژ
تلفات مربوط به وسايل كوپلاژ عبارتند از:
- تلفات دردستگاه كوپلاژ وكابلها
- تلفات مربوط به لاين Line trap
- تلفات مربوط بهPLC در حالت كار موازي
لازم به تذكر است براي آشنايي بيشتر با روشهاي آناليز تلفات خط و وسايل كوپلاژ ميتوان به نشريه
شماره 663 استاندارد IEC مراجعه نمود.
بررسي ترمينالهايPLCازنظر مخابراتي
مدولاسيون درسيستمهاي PLC
ازمدولاسيون SSB كه نوع خاصي ازمدولاسيونAM ميباشد ميتوان به صورت تضعيف كرير(reduced carrier) ،يا حذف كرير(suppressed carrier) و يك باند كناري استفاده نمود.
مزاياي استفاده از سيستمSSB با تضعيف كريرعبارت است ازداشتن خطاي صفردرتوليدمجددفركانس كرير، كه براي سيستمهاي داراي تله متري وانتقال اطلاعات مناسب تر ميباشد.
مزاياي استفاده از سيستم SSB با حذف كرير داشتن محل فركانسي زياد و استفاده از قدرت اضافي براي ارسال ساير علائم.در سيستمهاي SSB مسئله تغييرات فركانس براي ايجادباندVF با انتخاب و طراحي اسيلاتور دقيق بر طرف ميشود.
مدولاسيون دامنه DSB
اين روش كه در ابتداي استفاده از PLC مورد استفاده قرار ميگرفت هم اكنون به علت احتياج به تعداد كانال زياد مورد استفاده قرار نميگيرد.
مدولاسيونFM
از اين روش به علت پهناي باند زياد سيستم FM (در مقايسه باSSB ) و كاهش محدوده فركانسي در دسترس استفاده نميشود.
