بخشی از پاورپوینت
اسلاید 1 :
فرهنگ وتمدن اشکانیان
بسم الله الرحمن الرحیم
اسلاید 2 :
فرهنگ و تمدن اشكاني
پايتخت ها:نسا،هكاتومپوليس(صد در وازه)،تيسفون (پايتخت زمستاني )
زبان پارتيان:پهلوي اشكاني بود.
خط:يوناني زبان رسمي ايشان بود،خط آرامي نيز رواج داشت.از سده نخست ميلادي در سكه ازحروف آرامي (به زبان پارتي) استفاده مي كردند.
اشعاري كه در حافظه تاريخي باقي مانده است:روايات مربوط به رستم و گودرز،ويس و رامين متعلق به دوره اشكانيان است.
خداي نامه كه مجموعه اي از اساطير پهلواني است در اين دوره شكل قطعي يافت.
زورخانه هاي زمان ما بازمانده از معابد مهر و آيين مهر پرستي است.
اسلاید 3 :
كشورداري
سلطنت پارت ها بر اساس ملوك الطوايفي بوده است.اين دولت از دو قسمت كاملا متمايز يعني خود پارت وايالات تابعه تشكيل ميشد.
سازمان اداري:تقسيم بندي هخامنشيان همچنان ادامه داشت.
هر يك از واحدهاي كشوري –اداري شهربي خوانده مي شد.
در شهربي ها پادشاهان وابسته به دولت اشكاني بودند.در امور داخلي مستقل و فرمانروايي آنان موروثي بود.
دو انجمن در كشور وجود داشت:بزرگان درباري و روحانيون مغ:در انتخاب شاه نقش داشتند.
در كشور هفت خاندان مهم وجود داشت.
سازمان لشكري:سپاه دراي ضعف تمركز مركزي بود.اشكانيان سواران نيز ه دار ي بودند كه در تير اندازي شهرت داشتند.
سپاه اشكاني از روش جنگ و گريز (جنگ غير منظم،پارتيزاني)استفاده مي كردند.
ضعف سپاه:از تربيت نظامي وصفوف متشكل و متمركز تشكيل نمي شد.به هنگام جنگ شاهنشاه آزادگان را با سپاهياني كه در اختيار داشتند فرا مي خواند.اين سپاهيان به فرمانده خود بيشتر وفا دار بودند تا به شاه.
اسلاید 4 :
اقتصاد
روش گرد آوري ماليات روشن نيست.
ماليات ها ي ارضي ،غنايم جنگي،در آمد گمركي،ماليات هاي سرانه،ماليات نمك،از جمله منابع در آمد های دولت بود.
تا زمان مهرداد اول سكه ها ي سلوكي رواج داشت. سپس سكه هاي مسين وسيمين ضرب شد.
در سكه ها از مقياس و وزن وعيار يوناني استفاده مي كردند.
شاهان محلي در مراكز ايلات سكه ضرب مي كردند.
كشاورزي و بازرگاني دو عامل تعيين كننده اقتصاد اشكاني بود.
صنايع بصورت محدود وجود داشت.
جاده ابریشم در این دوره افتتاح شد.
بازرگاني:با هند،روم وچين روابط بازرگاني داشتند.از چين:ابريشم و پوست،از هند:عطر،فلفل،دار چين،زنجبيل،فلزات،دارو،رنگ،واز روم:مصنوعات فلزي ،بلور و بلور رنگي و نقش دار وارد ميشد .
روابط با چين گسترده:سفيران ايران هدايايي از جمله شتر مرغ و اسب به چين مي بردند.
اسلاید 5 :
جاده ابریشم
راه ابریشم گذرگاه تجاری پرآوازه ای است که چگونگی داد و ستد فرهنگی شرق وغرب در این راه قابل مشاهده است. این راه، راه بازرگانی قدیمی بود که از چین، واقع در شرق دور، آغاز و تا دریای مدیترانه در غرب امتداد می یافت. نکته قابل توجه این که افزون بر کالاهای بازرگانی، اندیشه ها و فرهنگ های ملت ها و قوم های گوناگون از آن راه به دیگر کشورها منتقل می شد. راه ابریشم در واقع، بیان گر تمدن قدیم مشرق زمین است طبق اسناد تاریخی در دوره پیش از ساسانیان یعنی زمان فرمانروایی (پارتها) یا (اشکانیان) در ایران، (نوغان داری) وجود داشته و پیشینه نوغان داری در شمال ایران و استانهای گیلان و مازندران بسیار قدیمتر از پیشینه ارتباط ما با چین بوده است، به ویژه آن بخشی که گرگان را به شاهرود وصل میکرد و به نام «دروازه ابریشم» معروف است.
به یقین در زمانی که ما رابطه گستردهای با چین نداشتهایم یعنی دوره «پارتها»، وارد کردن ابریشم از آن کشور امکانپذیر نبوده، در حالی که پرچم سپاهیان در دوره اشکانی از جنس ابریشم بوده و در نوشتههای این فقیه همدانی و یعقوبی میخوانیم که ابریشم مرو، قابل مقایسه با تمام محصولات چین و حتی به مراتب بهتر از آن بوده است.
اين راه چگونه از آسياي مركزي گذشت و ايران را به چين پيوند داد؟ در سال 116 ق . نماینده سلسله هان براي دومين بار، در راس هياتي سيصد نفره در حالي كه مقدار زيادي طلا و نقره و پارچه ابريشم همراه خود داشت، به سرزمينهاي غربي اعزام شد. در همين سفر، دستيار وي، نيز تا كشور اشكاني راه پيمود و بدين سان، بين چین و اشكانيان روابط رسمي برقرار شد.
اسلاید 6 :
جاده ابریشم در ایران بر اساس محور شرقی_غربی به خراسان امروز وارد شده و از مسیر شهرهای توس، نیشابور، سبزوار، شاهرود، دامغان، سمنان به ری باستان میرسیده است و از ری که شهری بزرگ بود به سوی قزوین و از آنجا به دو شاخه تقسیم میشده است.
از قزوین یک راه به سوی شمال غرب یعنی به سمت سراب، تبریز، مرند و سپس خوی و از کشور خارج میشده است و راه دیگر به سمت غرب یعنی به سوی هگمتانه (همدان امروز) و بعد کرمانشاه و از کشور خارج میشده است.
اسلاید 7 :
اديان
شاه را برادر خورشيد و ماه مي خواندند.
اشكانيان داراي دين واحدي نبودند.در گوشه كنار كشور اديان مختلفي رواج داشت.طرز تدفين پارت ها نشانگر آن است كه آيين زرتشت در آن زمان بر جامعه حاكميت نداشته است،اما مورد احترام بوده است.
ميترائيسم،آيين بودا،آيين زروان،مسيحيت،يهود در جامعه طرفداراني داشته است.
اسلاید 8 :
مهرپرستی:
مِهرپرستی یا آیین مهر یا میترائیسم، آیینی رازآمیز بود که بر پایه پرستش مهر (میترا) ایزد ایران باستان و خدای خورشید، عدالت، پیمان و جنگ، در دوران پیش از آیین زرتشت بنیان نهاده شد.
هر چند پس از حمله اسکندر مقدونی و فتح سرزمینهای تحت سلطه امپراطوری ایران توسط او در حدود ۳۳۰ سال پیش از میلاد، ساختار اجتماعی پیشین ایران از هم پاشید و برای مدتها اثری از مهرپرستی در این سرزمین نبود، اما در دوره اشکانی نجیبزادگان مناطق مختلف در سرزمینهای غربی امپراتوری پیشین ایران، پرستش میترا یا مهر را از سرگرفتند. شاهان و نجبای مرز ایران و دنیای روم و یونان از جمله سرزمین آناتولی (آسیای صغیر) همچنان بر این کیش بودند. آنگاه که تیرداد اول شاه ارمنستان، در هنگام تاجگذاری خویش به سال ۵۷ پس از میلاد نرون امپراتور روم را حکمران بزرگ خود اعلام نمود، آداب و تشریفات مهرپرستی را به نمایش گذاشت و اعلام نمود که ایزد پیمان و دوستی، رابطه دوستانهای را بین ارمنیان و رومیان مقتدر برقرار نمودهاست. میتراداد یا مهرداد ششم، شاه پُنتوس، احتمالاً یک مهرپرست بودهاست و متحدانش یعنی دریانوردان کیلیکیه در حدود ۶۷ سال پیش از میلاد، آداب و مناسک میترایی را برگزار مینمودند. همچنین آنتیوخوس یکم پادشاه کُماژن (جنوب شرق آسیای صغیر) میترا را تکریم و ستایش مینمود.
این آیین بعدها دگرگون شده و به سرزمینهای امپراطوری روم برده شد و در طول سدههای دوم و سوم پس از میلاد، در تمام نواحی تحت فرمانروایی روم، در سرزمین اصلی اروپا، شمال آفریقا و بریتانیا برپا بود. گرچه پس از پذیرفتن آیین مسیحیت توسط امپراطور کنستانتین در اوایل سده چهارم میلادی، این دین محو شد، اما تاثیری بهسزا بر ادیانی چون مسیحیت بر جای گذاشت.
اسلاید 9 :
تاثیر مهر پرستی در مسیحیت
آيين مهر بيشتر از سيصد سال در ممالك رم دوام داشت ولي بسياري از اصول آن جمله:فديه ،نياز ،رستاخيز،عقيده به پل صراط،برزخ،بهشت و جهنم ،حساب وميزان،ثواب وگناه در دين عيسي باقي ماند،هر چند اساس اين دو دين با هم تفاوت دارد ولي به واسطه نقوش و آثاري كه در خرابه هاي معابد مهر پيدا شده و به واسطه يك رشته اخباري كه از مورخين به ما رسيده است ،مي توان گفت آنچه متعلق به رسومات و آداب آيين مهر بوده به مذهب عيسي انتقال يافته است.
-آنچه در كيش عيسي از آيين مهر گرفته شده است:
در آيين مهر هفت درجه و مقام تقدس قائل بوده اند براي وارد شدن به هر يك از درجات شستشوي مخصوصي لازم بوده است و ماخذ غسل تعميد مسيحيان نيز همين است،مهرپرستان در هر روز از روزهاي هفته در جاي معيني در معبد از ستاره خاص همان روز استغاثه مي كردند و روز يكشنبه كه مخصوص به خود مهر بوده مقدس مي شمردند،بزرگ ترين جشن مهر در روز 25دسامبر بوده كه آن را روز تولد مهر مي دانستند،در همان مواقعي كه در نزد مسيحيان عيد فصح و روز صعود عيسي تصور مي شود،جشني نزد مهرپرستان مهمول بوده است،در هنگام ستايش و سرودن ادعيه مهر نوازندگي هم در كار بوده و در مواقع مخصوص رنگ هم مي زدند و زانو زدن در وقت ستايش معمول بوده است.
همچنين در دين عيسي مراسم’’ افخارسيا‘‘كه عبارت است شراب و نان كه آن را خون و گوشت و روان مسيح پنداشته و در مراسمي استفاده مي كنند همان ’’هوم‘‘و روان مهر است كه كه فقط اسمش تغيير پيدا كرده است.
از ناقوس و ارغنون كليسا گرفته تا اين عقيده كه مسيح خود را براي نجات دنيا فدا كرد از آيين مهر برداشته شده است.
اسلاید 10 :
معماري
شهر هاي پارتي بصورت دايره ساخته مي شدند و داراي بارو بودند.
در شهر مهمترين ساختمان ”ارك“(مركز امور ديواني) بود.
ايوان از خصوصيات معماري اشكاني وابداع آنان است.
ساختمان چهارگوش متصل به ايوانها از ويژگي معماري آنان است.
كار طاق زني را به اوج رساندند.
نخستين گام به سوي ساخت گنبد برداشته شد.
استفاده از تزئينات داخلي بنا ،گوشواره ، گچبري ،نقاشي ديواري در اين دوره دیده میشود.
بقاياي كاخ شاهي در كوه خوجه در جزيره ميان درياچه هامون از دوره اشكاني باقي مانده است.
جايگذين شدن سبك چهره روبرو(تمام رخ ) بجاي چهره ي نيم رخ از خصوصیات منحصر به فرد این دوره است.
موضوعاتي مانند جنگ،خدايان،قرباني كردن،شكار،مهماني در هنر ديده ميشود.
هنرمندان ساساني موضوعات اعطاي مقام ،پيكر چهار زانونشسته،جنگ تن به تن سواران را از آنان ياد گرفتند.
اسلاید 11 :
هنر
هنر دوره اشکانی به دلیل اهمیت فوق العاده و تاثیر به سزایی که در شکل گیری هنر دوره ی ساسانی و دوره های اسلامی دارد قابل بررسی است.
هنر پارتی سه مرحله مشخص را پیمودهاست: نخست مرحله التقاتی که شیوه کهن شرقی با سبک های معماری معاصر یونانی را در آن آمیخته است مرحله دوم شیوههای ترکیبی سابق است که هنرمندان پارتی در آن تصرف کرده و آن را به صورت هنر ملی خود درآورده اند مرحله سوم انحطاط هنر در آن قوم است که از اواخر سده دوم و اوایل سده سوم میلادی آغاز شده و به تدریج هنر آن قوم روی به انحطاط نهادهاست.
اسلاید 12 :
در بین عناصر موجود در هنر اشکانی، می توان عناصر هلنی و هخامنشی را بازشناخت. به عنوان مثال می توان به پیکره "آفرودیت“،با سبک و موضوع یونانی، و پیکره ی اسب بالدار و شیر دال ، با سبک و موضوع هخامنشی، بر روی ساغرهای عاجی شهر نسا اشاره کرد.
نقاشی دیواری در زمان اشکانیان توسعه بسیار یافته بود تا آنجا که دانشمندان عقیده داردند که یکنواخنی نقوش برجسته این زمان ممکن است انعکاسی از نفوذ نقاشی در آن باشد. نقاشان پارتی دیوارها و سقفها را با تصاویر مذهبی یا دنیوی می آراستند. اما یک سبک واحد را درنقاشی های پراکنده ی منسوب به این عصر نمی توان یافت. اگر در نظر داشته باشیم که امپراتوری اشکانی هرگز از وحدت فرهنگی کامل برخوردار نشد، گوناگونی سبک، چه در نقاشی و چه در هنرهای دیگر توجیه ناپذیر خواهد بود. در واقع نقاشی های پارتی بیشتر از این جهت حائز اهمیت اند که ریشه ی سنت های نقاشی بعد از اسلام را در آن ها می توان یافت.
تمام رخ نمایی، خشکی و صلابت چهره ها و پرداخت به جزئیات جامه ها و جواهرات از خصوصیات هنر اشکانی است. تمام رخ نمایی با نگاهی خیره به سوی مقابل، شگردی برای ابهت بخشیدن هرچه بیشتر به صاحب تمثال بوده است .در جنوب شرقی ایران، مشرف به دشت سیستان در کوه خواجه آثاری از نقاشی های دیواری متعلق به زمان اشکانیان پیدا شده است. این نقاشی ها که دیوارهای تالار بزرگ کاخ را تزیین می کرده است، مربوط به سده ی نخستین میلادی است.
اسلاید 13 :
نقاشی های دیواری مکشوف در مناطق غربی قلمرو اشکانیان، ویژگی های هنر پارتی را به طرز بارزی نشان می دهند. دیوارنگاره های مرسوم به "میترا در نخجیرگاه" در کاوش های شهر باستانی "دورا اُروپوس" در سوریه پیدا شده است که بسیار شرقی تر از نقاشی های کوه خواجه است. طرز نشستن میترا روی اسب، لباس، زین و یزاق اسب، چند گیاه منفرد و نوع حیوانات، خصوصیات ایرانی این طرح را تایید می کند.
در نقاشی دیگری از دورا اروپوس که به سده ی دوم میلادی تعلق دارد، شکارگر سوار بر اسب به آهوان رمیده تیراندازی می کند . بر خلاف نقاشی های کوه خواجه، در این نقاشی ها، با موضوعاتی دیرینه در هنر ایران چون شکار و جنگ مواجه ایم که شاید نمایش جنگ با اهریمن در هیئت حیوانات بوده است و سنتی پایدار در نقاشی ایرانی، حتی در دوره های بعد به شمار می رود.
بی تردید نقش مایه های پارتی، پس از تثبیت حکومت بیزانس (اوایل سده ی پنجم میلادی) مرجعی برای رجعت هنرمندان بیزانس به گرایش های شرقی بوده است
اسلاید 14 :
موزا ملکه اشکانی
اسلاید 15 :
گردنبند زرین
اسلاید 16 :
سکه مهرداد یکم
اسلاید 17 :
سکه مهرداد دوم
اسلاید 18 :
مجسمه شمی(شاهزاده پارتی)
